yaşar usta

• ergin orbey'in yönettiği, 1975 yılında gösterime giren bizim aile ve ertem eğilmez'in yönettiği, 1977 yılında gösterime giren gülen gözler adlı filmlerde münir özkul'un canlandırdığı karakter. ünlü tiradıyla bilinen yaşar usta bizim aile adlı filmdeki karakterdir. popüler sinema dahilinde yaratılan yaşar usta stereotipinin o dönemin toplumsal koşulları ve kitlelerin hak arayışı düşünüldüğünde toplum yanlısı saldırganlık temsilinin belki de en iyi örneği olduğu söylenebilir. evi elinden alınan, işinden olan ve hiçbir yerde iş bulamayan yaşar usta’nın istediği, gelininin babası olan burjuvazinin temsili “zengin adamın” peşlerini bırakması, “maddi” varlığıyla onlara engel olmamasıdır. dolayısıyla yaşar usta bu tiradıyla sermayeye bir “ahlak” dersi verir. o ahlak dersi verirken, işçi sınıfı üzerindeki tahakküm popüler söylemle birlikte yarı tehditkâr yarı mazlum yarı melankolik bir “bedende” gerçekleştirilmiş olur. politik bir tanım olarak toplum yanlısı saldırganlığın bir estetizasyon biçemine dönüştüğü bu stereotip aracılığıyla sistemin toplumsal açıdan “yapıcı” ve “arzu edilir” toplumsal rol tanımları da kendini gerçekleştirir. yaşar usta’da sisteme karşıt bir söylemin, emek ve sermaye çelişkisinin, sistemin yeniden üretimini meşrulaştıracak bir yapıya indirgenerek bir stereotipe dönüştüğünü görebiliriz. bu anlamda popüler kültürün söylem üretme biçimlerinin var olan baskıcı sistemin karakterinden yararlanarak oluştuğu söylenebilir.
  gülen gözler'deki yaşar usta ise otoritesi sınanan bir figür olarak kurgulanmıştır. buyurma, yaptırma ya da yasak etme gücünü, potansiyelini taşıyan bir figür olarak evin babası, iktidar alanı olan evinde ona başvurma gereği duyulmadan yapılan şeylerden habersizce yaşar. özel alanın dışındaki kimliğiyle emekçinin yaşadığı sömürünün baskısını, evindeki atölyesinde otoritesini sağlamlaştırarak üzerinden atmaya çalışır. bir inşaat ustası olarak, bilgisi, uzmanlığı ve yeterliğiyle kendisine olan güveni tam da olsa hem çıraklarının “beceriksizliği”, hem de eşinin (adile naşit) ve beş kızının bu otoriteyi “sarsma” isteğiyle birlikte “arkasından iş çevirmeleri” yaşar usta’yı yeniden mazlumluğun alanına sürükler.