asperger sendromu

• bir nevi değil otizmin kendisidir. zaten dsm v artık aspergeri yüksek fonksiyonlu otizm olarak tarif etmiştir. otizm ve asperger sendromu bir spektrumdur, kişiden kişiye özellikler değişim gösterir. keskin sınırlı bir şablon yoktur. kadınlarda asperger sendromunun özellikleri erkeklerden tamamiyle farklı olduğu için erken yaşta teşhis konulan kız çocukları hariç tanı konulması çok zordur ve doktorların ya özel ilgisini ya da uzmanlığını gerektirir. çünkü doktor olsalar da (ulbi insanlar oldukları için değil stereo tiplemelerden arınmış olmaları beklenen bilim insanları olduklarından) çoğu toplumdaki genel geçer asperger önyargısını kıramamakta ve kadın aspergerlileri ya teşhissiz bırakmakta ya da sebep değil sonuç olan sendrom/hastalıklarla teşhis etmektedir. kadın aspergerliler genellikle depresyon, bi-polar vb. gibi sebep olmayan asperger sendromunun kadınlarda farklı şekilde kendini manifeste etmesinden kaynaklanan diğer sonuçlarla teşhis edilir. son yıllarda artan bilinç düzeyi ile bilim dünyasının asperger sendromunun kadınlarda görülme sıklığı konusunda kesin bir yanılgıda olduğu görülmektedir.
  
  günümüzde asperger konusunda en yetkin isimlerden biri olan doktor tony atwood kadın aspergerlilerin teşhisleri ile ilgili boşluğu kabul etmekte ve bilimden uzak insanların iddia ettiğinin aksine kadın yetişkinlerde kendi kendine teşhis koymuş olmayı geçerli bir teihis metodu saymaktadır.
  
  asperger sendromu ifade edildiğinin tersine bir hastalık olmadığından resmi doktor teşhisi küçük yaşlarda sosyal zorluğu atlatmak ve hayata adapte olabilmek için gerekliyken, genç yaşta teşhis alamamış yetişkin kadınların resmi bir teşhis istemesi ancak kendilerinin vereceği bir karardır. bu kararın güç olabilecek yanı asperger sendromunun kadınlarda teihis edebilecek yetkinlikte bir doktoru bulabilmektedir.
  
  yetişkin bir kadınsanız ve aspergerli olduğunuzu düşünüyorsanız konuyla ilgili rudy simone'ın kitaplarını önerebilirim. kendisi de bir aspergerli olan rudy simone ingilizce yazılmış kitaplarında aspergerli kadınlara haytlarında yardımcı olmaya çalışmaktadır. genç kadınlar (veya ilerlemiş yaşlarda olsalar da aspergerli olduklarını yeni keşfetmiş her yaşta kadın) öncelikle yazarın aspergirls kitabından başlarlarsa, kendilerine ve sendroma dair çok şey öğrenebilirler. daha sonra eğer bir ilişkiniz varsa şiddetle tavsiye edeceğim kitap `22 things a woman with asperger's syndrome wants her partner to know`. kitap 22 maddede asperger sendromlu bir kadının ilişkilerde yaşayabileceği güçlükleri sıralıyor ve çözüm yolalrı üretiyor. yazarın ayrıca aspergerlilere iş hayatında yardımcı olacak asperger's on the jobadlı bir kitabı daha var ama henüz okumadığımdan yorum yapamıyorum.
  
  kadınsanız, aspergerliyseniz, en yakınlarınıza bile bu bahsi açtığınızda alaya alınabilirsiniz. zira özellikler tamamiyle farklıdır ve kadınlar bilimsel olarak henüz açıklanamamış bir sebeple bu duruma bir tür adapte olduklarından (adaptasyon her zaman iyi değildir, aspergerli kadınlarının çoğunun bu durumdan dolayı yan etki misali depresyon vs. gibi ruhsal sorunlarla başetmesi bu "adaptasyonun" ağırlığından dolayıdır.) dışarıdan bakıldığında yeteri kadar "normal" görünürler. ama adaptasyonun bedeli ağırdır.
  
  kadınlarda asperger sendromunun özellikleri:
  
  duyusal ve pratik sebeplerle salaş giyinme
  
  kişisel bakıma ve saçlara önem vermemek. saç stilleri genelde "yıka ve çık"tır. kişisel bakıma önem vermemekten dolayı rahatsız olmaz, halinden mutludur.
  
  egzantrik kişilik, bu dış görünüşe de yansıyabilir.
  
  yaşına göre genç görünür, genç giyinir ve davranır.
  
  erkek aspergerlilere göre yüz mimikleri ve jestleri daha fazla gösterir
  
  dış görünüş olarak kadınsı olsada hareketlerinde cinsiyetsiz özellikler gösterebilir. kendini yarı erkek yarı kadın olarak görebilir
  
  tam gelişmiş bir kimlik alfısı yoktur ve özellikle teşhis öncesi bukelamun gibi olabilir
  
  kitap okumaktan ve film izlemekten bir dinlenme aracı olarak hoşlanır, genelde bilim kurgu, fantazi ve çocuk türleri
  
  kontrol etmeyi stres kontrolu olarak kullanır, kurallar, disiplin, bazı alışkanlıklarında katıdır -ki marjinal görünümüyle çelişir.
  
  genelde evde veya kontrollü ortamlarda daha mutludur.
  
  gençken otistik veya asperger tanısı almış olabilir veya dahi, utangaç, hassas olarak bilinmiş olabilir. öğrenme güçlükleri ile başa çıkmıştır.
  
  artistik yanı güçlüdür
  
  güçlü gelişmiş yetenekleri olabilir
  
  bilgisayarlara, oyunlara, bilime, grafik tasarıma, icatlara, teknolijik ve görsel şeylere güçlü ilgi duyabilir. kendilerini sözlü ifade edebilenleri yazarlığa, dillere, kültür çalışmalarına ve psikolojiye yatkın olabilir.
  
  okumayı kendi kendine öğrenmiş olabilir ve pek çok kendi kendine öğrenilmiş yeteneği olabilir
  
  yüksek öğrenim almış olabilir ama üniversitenin sosyal yönünde zorlanır. birden fazla veya yarım bırakılmış dereceleri olabilir.
  
  bir çalışma ve iş hakkında çok tutukulu olabilir ve aniden yön değiştirip soğuyabilir.
  
  sıklıkla işte tutunma konusunda sıkıntı yaşar ve çalışmayı ürkütücü bulur.
  
  çok zekidir ama bazen duyusal ve kavramsal sorunlar nedeniyle yavaş olabilir
  
  sözlü talimatlarla arası iyi değildir - yazmak veya kroki çizmek zorundadır
  
  saplantıları vardır ama erkek aspergerlilerinki kadar sıradışı değildir
  
  duygusal olarak gelişmemiştir ve hassastır
  
  anksiyete ve korku belli başlı duygularıdır
  
  duygular ve duygusal sorunlar hakkında konuşmaya erkek aspergerlilere göre daha açıktır
  
  güçlü duyusal sorunlar - ses, görüntü, koku, dokunma ve aşırı yüklenmeye açıktır ( erkek aspergerlilerin aksine yiyeceklerle ilgili tat/doku sorunu daha azdır)
  
  bedbin ve depresyona meyillidir. asperger tanısı gözden kaçırılıp komorbidi olan bi-polar veya manik depresif tanısı almış olabilir
  
  üzgün veya ajite olmuşken kendini sakinleştirme hareketleri, sallanma, yüzünü ovuşturma, mırıldanma, parmaklarını dolama, ayağını sallama, parmak veya ayakla tempo tutma
  
  aynı şekilde mutluyken de fiziksel olarak ifade eder: el çırpma, sallama, şarkı söyleme, etrafta koşturma, zıplama
  
  ağlama ve sinir krizlerine yatkındır ve kamuya açık alanlarda bile olabilir. bazen bu duyusal ve dugusal aşırı yüklenmeden kaynaklanan küçük gibi görünen şeyler üzerinedir.
  
  adaletsizlikten ve yanlış anlaşılmaktan nefret eder, bu kızgınlık ve öfkeye sebep olabilir.
  
  stres altındayken üzgünken özellikle kriz sonrası konuşmamaya meyillidir. erkek aspergerlilerin aksine kekemelik çok azdır akat ses özellike üzgün ve stresliyken monoton bir hal alır.
  
  sözleri ve hareketleri başkları tarafından sıklıkla yanlış anlaşılır.
  
  soğuk yaratılışlı, bencil ve arkadaş canlısı olmayan biri olarak görülür
  
  bazen çok konuşkandır. tutkuları/saplantılı ilgi alanları hakkında konuşurken çok ateşlenir
  
  çok utangaç ve sessiz olabilir
  
  aşırı yüklendiğinde erkek aspergerlilerde olduğu gibi sosyal durumlarda içine kapanır ama genelde küçük dozlar halinde sosyal durumları idare eder. normal bile görünebilir ama bu "performans"tır.
  
  dışarı çok çıkmaz. eşi veya varsa çocukları ile çıkmayı tercih eder.
  
  çok fazla kız arkadaşı yoktur ve onlarla alışveriş gibi "kızsal" şeyler yapmaz ve biraraya gelmez.
  
  okuldayken bir yakın arkadaşı ve arkadaşları olabilir ama yetişkinlik zamanına eriştiğinde bu geçerli değildir.
  
  bir ilişkisi olabilir veya olmayabilir. bir ilişkisi varsa epey ciddiye alır fakat yanlızlığı tercih edebilir.
  
  duyusal sorunlar nedeniyle seksten ya çok hoşlanır veya hiç hoşlanmaz.
  
  eğer bir erkekten hoşlanırsa çok üstüne düşer, gördüğünde uzun uzun bakar veya defalarca telefonla arar. bu saplantı yaptığı ve tomplumsal cinsiyet rollerini anlayamadığı içindir. bu yetişkinlikte değişir.