öğrenildiğinde ufku iki katına çıkaran şeyler

• ufkunuzu açacağına inandığım önemli kitaplarla devam etmek istediğim bilgilerdir. ilk yazıyı okuyup genel bir perspektif edindiğinizi varsayarak yüzlerce eser arasında seçtiklerimi paylaşıyorum. kitapların bazılarının amazon linklerini verdim, ama kitapyurdu.com'da türkçe'ye çevrilenleri bulmak mümkündür tahminimce. sosyoloji, edebiyat ve birkaç karışık alandan (tarih, ekonomi, siyaset, spor, din, vs.) müteşekkil bir liste bu. içinde felsefe kitapları ve türkçe kitaplar yok. bu ikisini ileride ele almayı planlıyorum. bu arada sözlükte başlığı bulunan kitaplara amazon linki vermemeye çalıştım daha ayrıntılı bilgi edinmeniz için.
  
  edebiyat (fiction/kurgu):
  
  ulysses (james joyce): birçok listenin bir numarası, "deli" ve "zengin" bir kitap... vaktinizi "ayırın" okumak için.
  
  savaş ve barış (tolstoy): sırf orijinalinden okumak için rusça bilmek isteyeceğim şaheserdir. tolstoy binden fazla karakter inşa edip nasıl her birine "müstesna" özellikler verebilmiş hala çözemedim.
  
  great expectations: dickens'ın (bence) en güzel romanı. insan ilişkileri, ikiyüzlülük, vefasızlık, sevgi gibi kavramları ete kemiğe büründürmüş dickens. şahane bir klasik...
  
  a la recherche du temps perdu (marcel proust): yedi ciltlik bir magnum opus.
  
  moby dick (h. melville): basıldığı yıllarda kıymeti bilinemeyen; ama içindeki zengin imge ve sembollerin sonradan anlaşılmasıyla "vay be" dedirten bir başyapıt.
  
  atlas shrugged (ayn rand): bazılarına göre gelmiş geçmin en iyi roman. bin küsür sayfalık çok dolu bir eser.
  
  nineteen eighty-four (g. orwell): "big brother is watching you". o meşhur 1984 işte. ayrıca aynı yazardan animal farm... orwell candır.
  
  catch-22 (j. heller): ingilizce'ye catch-22 deyimini sokan kitaptır. şahsi favorilerimin başında gelir. ironi, paradoks, iğneleme. hepsi tekmili birden burada.
  
  to kill a mockingbird (harper lee): one hit wonder deyiminin tam karşılığıdır "bülbülü öldürmek" ismiyle türkçe'ye kazandırılan bu kitaptan başka kitabı yok yazarın. bir yazmış pir yazmış.
  
  the catcher in the rye (j. d. salinger): yukarıdakilere göre daha az bilinen; ama epey "tartışmalı" ve meşhur bir romandır. ergen isyanı diyeyim kısaca belki ilginizi çeker.
  
  the help (kathryn stockett): filmi de çekilen çok tatlı, naif ama bir o kadar da hüzünlü bir hikaye. siyahların dramını "anlamak" için...
  
  twelve years a slave: filmi bu sene oscar alan ve özgür bir adamın (solomon northup) köle olarak satılmasını anlatan acıklı bir hikaye.
  
  the fault in our stars (john green): bu kitabı duymayan kalmadı galiba. filmi de çıktı.
  
  suç ve ceza, hamlet, anna karenina, karamazov kardeşler, the great gatsby ve mark twain'in kitaplarını duymayan kaldı mı? yukarıdaki kitapların çoğunun (belki hepsinin) türkçe tercümesi mevcut.
  
  non fiction (ortaya karışık bir liste):
  
  guns germs and steel (jared diamond): "sömürüyü neden avrupa yaptı?" sorusuna alışılagelmişin dışında cevaplar veren 1997 pulitzer ödüllü bir kitap. tarih, coğrafya, antropoloji, sosyoloji hepsi bir arada adeta.
  
  the world is flat (thomas friedman): küreselleşme, rekabet, istihdam gibi sorunlara kendine has bir tarzla yaklaşan friedman özgün bir yazar (ki kendisi ayrıca çevre sorunlarıyla alakalı hot, flat, and crowded isimli bir kitabı daha var bu listeye ilave edilmeye değer).
  
  the next 100 years (george friedman): bu da başka bir friedman; ama uzmanlık alanı "gelecek". bu tür kitaplarda yanılma payı yüksek olsa da, friedman az da olsa türkiye'nin gururunu okşuyor bu kitapta.
  
  lies my teacher told me (j. loewen): amerikan tarih kitaplarında öğrencilere söylenen yalanlar. okunası bir kitap...
  
  unbroken: a world war ii story of survival, resilience, and redemption (laura hillenbrand): ikinci dünya savaşı'ndan muhteşem bir hikaye. yakında filmi çekilecek. biyografi sevenler için.
  
  a short history of nearly everything (bill bryson): "her şey"den bahseden, üslubu akıcı ve komik; ama verdiği bilgiler ciddi ve de bilimi bizim gibi "halk"ın seviyesine indirmeyi ustaca başarmış kalın ama çabuk biten bir kitap.
  
  the $100 startup: 100 dolarla kendinize nasıl iş kurabileceğinizi anlatan ve genel olarak beğenilmiş bir kitap.
  
  the first days of school: abd'de her öğretmenin okuduğu bir başucu kitabı.
  
  the immortal life of henrietta lacks (rebecca skloot): hela hücreleri olarak bilinen özel hücrelerin başı hüzünlü, ancak sonrası birçok hastaya umut olan çok değerli hikayesi. başlangıcı trajedi, devamı ilham verici bir başarı öyküsü...
  
  outliers (malcolm gladwell): en başarılılar nasıl başarılı oluyor?
  
  quiet: the power of ıntroverts in a world that can't stop talking (susan cain): içedönük ve utangaç kişilerin kurtarıcısı...
  
  eat pray love: fazlasıyla meşhur olmuş bir anı kitabı. migros'ta görürseniz almayın, gidin orijinalinden okumaya çalışın.
  
  freakonomics (s. levitt & s. dubner): sonradan belgeseli de çekilen ve ele alınan bazı ekonomik meselelere sıradışı bakış açılarından bakan, pop kültürüyle ekonomiyi akıllıca birleştiren bir kitap. birkaç milyon satıldı. akabinde yazarları superfreakonomics ve think like a freak kitaplarını yazdı.
  
  the first muslim (lesley hazleton): kendisini agnostik bir yahudi olarak tanımlayan yazarın insaflı ve tarafsız bir hz. muhammed biyografisi.
  
  zealot the life and times of jesus of nazareth (reza aslan): hz. isa'ya tarihi bir şahsiyet perspektifinden bakan reza aslan'ın kitabı. fox tv'nin belki de en kötü niyetli yapılmış röportajına sebep oldu bu kitap.
  
  the year of living biblically (a. j. jacobs): incil ile tevrat'ı (ki çoğunlukla tevrat'ı, çünkü içinde 613 tane emir vardır. incil ise emirlerin ve "şeriat"ın asgariye indiği bir kitaptır.) kelimesi kelimesine ve de günümüz şartlarında uygulamaya çalışan yazarın bir senelik "tevrat'a uygun" fazlasıyla ilginç, yer yer komik yaşantısı. bir sene süren bir çeşit sosyal ve dini bir deney. sonradan ted talks'ta da konuştu kendisi.
  
  nickel and dimed (barbara ehrenreich): yazar, düşük ücretli birisi gibi geçiriyor hayatının yaklaşık iki senesini. şaşırtıcı bir eser.
  
  the 7 habits of highly effective people (s. covey): bence az sayıdaki "faydalı" kişisel gelişim kitaplarından biri.
  
  bossypants (tina fey): komik otobiyografi okumak isteyenler kaçırmasın.
  
  steve jobs: en iyi steve jobs biyografisi.
  
  the promise of a pencil (adam braun): dünya çapında gönüllülük esasına dayalı faaliyetlerde bulunan bir sürü kişi ve kuruluş var; ama çok azı adam braun'un kurucusu olduğu "pencils of promise" isimli sivil toplum örgütünün hikayesi kadar güzel kaleme alınmış ve kuruluş hikayesi orijinallik arz ediyor.
  
  the elements of style (w. strunk & e. white): ingilizce bir şeyler karalamak istiyorsunuz; ama temel yazım kuralları ve stilden habersizsiniz. sadece 100 sayfa kalınlığında, küçük boyutlu; ama klasikleşmiş bu referans kitap size yardımcı olabilir.
  
  the hitchhiker's guide to the galaxy: sözlükte gayet popüler olan bir bilimkurgu kitabı.
  
  american nations (colin woodard): amerika'yı kuranların nasıl 12-13 farklı kültürden geldiğini, öyle "ha" deyince ittifak edip ingilizlere karşı savaşmadıklarını anlatan doyurucu bir tarih kitabı.
  
  what's my name, fool? sports and resistance in the united states (dave zirin): zirin'in kitaplarından birini seçmem lazımdı; çünkü spor üzerine çok güzel kitapları var.
  
  seabiscuit: an american legend: filmi de çekilen amerika'nın en efsanevi iki atından bir tanesinin (diğeri secretariat) hikayesi.
  
  the fix: soccer and organized crime (declan hill): şike nasıl yapılıyor...
  
  the book of basketball (bill simmons): nba ile alakalı okuyabileceğiniz belki de en kapsamlı kitap. simmons döktürmüş.
  
  soccernomics (kuper & szymanski): hem sayıları hem futbolu seviyorsanız bu kitabı da sevebilirsiniz.
  
  the boys in the boat (daniel brown): hitlerli 1936 berlin olimpiyatları'na katılan 9 amerikalı kürekçinin etkileyici hikayesi.
  
  the everything store (brad stone): bu kadar amazon linki verip de amazon'un nasıl olup da internetin en başarılı alışveriş sitesi olduğunu kendi alanında "yılın kitabı" ödülü almış bir kitaptan dinlememek olmazdı. fakat ilginçtir amazon'un kurucu jeff bezos'un eşi bu kitabı beğenmemiş.
  
  thinking fast and slow (daniel kahneman): nobel sahibi kahneman'ın, karar maknizmamız, düşünce yapımız ve beynimizin genel işleyişiyle ilgili kaleme aldığı kitap.
  
  going clear: scientology, hollywood, and the prison of belief (lawrance wright): çok merak edilen scientology tarikatıyla alakalı belki de en iyi kitap. tabi ki, tom cruise ve john travolta'nın bunlarla olan bağlantısı... kitap yayınlandıktan sonra birçok ünlünün avukatı yazarı dava açmakla tehdit etti.
  
  the warmth of other suns (isabel wilkerson): amerika'nın göçmenlik meselesini en iyi anlatan kitaplardan biri.
  
  the varieties of religious experience (w. james): felsefe olmayacak dedim ama din felsefesi alanındaki bu kitabı eklemezsem çatlarım.
  
  sosyoloji
  
  protestan ahlakı ve kapitalizmin ruhu (max weber): batı'da kapitalizmin nasıl yükseldiğini anlatan bir şaheser. birçok olayın ve sürecin temeli bu kitapta.
  
  the power elite (c. wright mills): hani hep diyoruz ya "vahşi kapitalizm", işte onun hangi iktidar seçkinlerinin nasıl eline geçtiğini anlatıyor.
  
  the social construction of reality (p. berger & t. luckmann): sosyal gerçekliği nasıl oluşturuyoruz. sosyoloji'nin klasiklerinden... ayrıca yukarıdaki mills'in the sociological imagination isimli eseri de meselelere sosyolog gözüyle nasıl bakılır'ın temellerini atıyor.
  
  the elementary forms of religious life: durkheim'siz sosyoloji düşünülebilir mi?
  
  bowling alone (robert putnam): bowling oynayanların sayısının artmasına rağmen bowling liglerinin sayısının azalmasından yola çıkan putnam'ın, özelde bowling, genelde ise bütün sosyal ve siyasi hayattaki katılım azlığı meselesine odaklandığını gördüğümüz enfes bir çalışma.
  
  on ındividuality and social forms (george simmel): bu kitapta sadece stranger konulu makaleyi okuyun ve kitabı kapatın. yabancı neden tarafsızdır onu izah ediyor.
  
  bunun haricinde das capital diye bir kitap keşfettim, fena bir şeye benzemiyor, ayrıca durkheim'ın suicide (intihar) konulu kitabı da bir klasik. sosyoloji başlığı altında yazılan kitapların hepsi (bowling alone hariç) klasik dönemin kitapları. günümüzdekilerden michel foucault okuyun. en önemlisi, hapishanelerin ve disiplin ederek cezalandırma yönteminin doğuşunu anlatan surveiller et punir kitabıdır. ingilizce'ye "discipline and punish" ismiyle çevrilmiştir.
  
  bu listenin tam ve doyurucu olması imkansız. ama başlangıç yapmak adına farklı zevklere göre bir şeyler seçmeye çalıştım. bir sonraki yazıda (ki ne zaman olur bir fikrim yok) entelektüel dünyanın önemli kavramlarına da değinmeyi düşünüyorum; ama çok ciddi zamanımı alacağı için şimdilik muallakta.