tümevarım

• insan zihninde bir şekilde var olduğuna inandığım bilgiye ula$ma yontemi. tekil durumlardan genelleme yaparak tumel cikarimlar yapma hadisesidir. yararli oldugu soylenebilir, zira eger tumevarim olmasaydi varolu$umuzu surdurmemiz oldukca zorla$ir, hatta imkansiz hale gelebilirdi.
  
  genelleme yapmak ek$i sozlukte ve sağduyunun hakim olduğu tartışmalarda tepki goren bir olay olmasina ragmen (sorunları bellidir), insan dogasinin bir ozelligidir. ilkel insanlari du$unun. yuvarlak, isi veren ve parlak bir cisim, hergun yakla$ik ayni zaman sureleri icinde gokyuzunde beliriyor, ve sonra kayboluyor. bir, iki, uc derken bu olay surekli tekrarlaniyor. bunun neden olduguna dair bir aciklamasi yok kimsenin, ancak zaman gectikce ve bu olay istisnasiz olarak tekrarlandikca, bu olayin hergun olacagina dair oldukca kuvvetli bir inanc sahibi oluyor insanlar. bu inancin dayandigi tek temel, daha once hep boyle olmu$ olmasi. bir olayin gecmi$te hep ayni $ekilde olmuş olagelmesi, gelecekte de ayni $ekilde tekrarlanacağı inancına ne bir temel olu$turur, ne de bir sebep te$kil eder. ancak inaniyorum ki, gecmi$e seyahat edip gune$in dogdugunu yillar boyunca gozlemlemi$ olan bir insana sorma şansımız olsa, ertesi gun gune$in dogacagina olan inancinin, en çok değer verdiği şeyler üzerine bahse girebilecek kadar kuvvetli oldugunu goruruz. gune$in neden dogduguna ili$kin en ufak bir fikri olmasa bile...
  
  enduksiyon araciligi ile olu$an inanclarimizin bir temeli olmamasi, bu yontemin bilimin en buyuk kalelerinden biri oldugu gercegini degi$tirmiyor. bilimsel yontemin cali$ma prensibinin temeli olmayan inanclara dayaniyor olmasi, cogu bilim felsefecisini haliyle rahatsiz etmi$, enduksiyon probleminin dogmasina yol acmi$tir.
  
  ancak tumevarim yine de onemlidir. tumdengelim'in aksine dunya'ya ait yeni bir$eyler soyler. tumdengelim araciligi ile mantik yapmak olasidir ancak bilim yapmak degildir.