alevilik

• kafaları bir temizleyelim çünkü burası hafiften kaosa evriliyor.
  ilginçtir en has aleviyim diyenler bile, pek çok şeyi bilmiyorlar.
  
  öncelikle namaz mevzusu,
  anadolu aleviliğinde (kürt de dahil olmak üzere) namaz yoktur. cem ibadeti vardır. burada dualar okunur, deyişler söylenir, semaha dönülür. modern cemevlerinde genellikle semah ekibi daha önce çalışmış ayrı bir grup olur. yanılmıyorsam köy yerlerinde, random kişiler aşka gelip semah döner.
  cemler aynı zamanda beraber yaşayan toplulukların trafosudur da. dede, kavgalıları barıştırır, helallik ister, anlaşmazlıklar halledilir. bu ibadet/toplantılar aynı zamanda sosyal bir kontrol mekanizması görevi de görür. tabi nüfusun fazla ve ocak içindekilerin birbirilerini pek tanımadığı ve ayrı yaşadığı yerler olan büyük şehirlerde, bu bölüm köyler kadar samimi mi uygulanıyor tartışılır.
  
  aleviler ali'yi tanrı olarak görmez. en azından bir kısmı. (bir sonraki paragraflarda açıklık getireceğim) cem'lerde ve genel olarak günlük kullanımda, ya allah ya muhammed ve ya ali'yi zikreden aleviler aynı zamanda bir duanın kabul olması için amin yerine allah allah kalıbını kullanır. aslında bir ceme gitseniz - ki kapılar herkese açıktır- allah'ın isminin bu kadar zikredildiği başka yer olmadığını görürsünüz.
  aleviler, islam'ın kerbela'da yaşanan o vahim olaydan sonra yolundan saptığına inanır. cami, hz ali'nin kanıyla kirlenmiş, hz muhammed'in soyu olanlar iktidar hırsı için zehirlerle, mızraklarla katledilmiş, ehlibeyt susuz bırakılmıştır. muaviye'nin izinden gitmek istemeyen ve bu noktadan sonra gelecek olan emevi halifeliğini kabul etmeyen ehlibeyt sevdalıları aleviliğin temellerini atmışlardır.
  
  ali'nin tanrısallaşması yanlış bir şekilde nusayri olarak adlandırılan (bu lafa alınıyorlar) arap alevileri'nde görülüyor. arap alevileri, ritüeller bazında anadolu alevilerinden ayrılıyor. anadolu alevilerinde ne kadar şamanizm öğesi varsa, arap alevilerinde de o kadar hristiyanlık etkisi mevcut.
  öncelikle arap alevileri, namaz kılıyor. ya da namaz okuyor. fiilden emin değilim çünkü şimdiye dek "namaz kılmak" kalıbını duymadım. genelde "namaz okuyorum" diyorlar. biraz kapalı bir grup oldukları ve inanışları gereği babadan oğula dini kuralları "sır" diye adlandırdıkları için, en yakın arkadaşlar bile farklı mezheplerdeki (anadolu alevisi dahi olsa) insanlara çok fazla kültürlerini açıklamıyorlar.
  
  birbirlerini tanımlamak için minnina (bizden biri) diyen arap alevilerde, soy önemli. dışarıdan evlenerek gelen kadın hariç arap alevisi olunmuyor. oysa anadolu aleviliğinde her ne kadar aksi iddia edilse de, bir dedeye ikrar verip talip olunabiliyor. sonuçta alevilik bir yoldur. yol da ancak ve ancak seçilir.
  
  arap aleviler, hem arap olmaları hem de coğrafi olarak daha yakın bir bölgede yaşadıkları için kendilerini ehlibeyt soyu olarak tarif eder. hz ali ile direk akraba olduklarını iddia ederler. benzer bir iddia anadolu aleviliğinde de vardır. bazı tarihçiler de olmak üzere, anadolu alevileri, sağ kalan yegane ehlibeyt soyu 4. imam zeynelabidin'in oğullarından zeyd'in horasan'a yerleşip burada türkmenleri alevilik ile tanıştırdığı daha doğrusu onun orda olmasından dolayı türkmenlerin alevi inancını oluşturmaya başladığına inanır.
  
  arap alevileri, yüzyıllardır suriye, lübnan ve türkiye gibi yerlerde yaşamış ve kendilerini şiilerden aynı anadolu alevileri gibi hep ayrı tutmuştur. hayatta kalmak için de inançlarını gizli yaşamak zorunda kalan bu topluluk aslında çoğunlukla ali'nin tanrısallığı üzerinde durur. belki de bu denli radikal ve ortodoks olmayan bir inanışa sahip oldukları için bu kadar gizli kalmak zorunda kalan arap alevilerinde, ali kutsal ve neredeyse tanrısaldır.
  
  şarap ve tütsü kullanımının da bolca olduğu ritüeller hristiyanlık etkisinde kalındığının da bir kanıtıdır. arap alevileri'nin en büyük bayramı olan gadr-hum, yani velayet bayramı, veda hutbesinde hz muhammed'in ali ile ilgili bazı sözlerinden dolayı kutlanır ve kutsallığı büyüktür. "ben ne isem ali odur" minvalinde bir açıklama yapan hz muhammed'in aslında son namazında allahuekber derken ali'yi gösterdiğine inanan arap aleviler buradan çıkışla ali'ye tanrısal nitelikler atfetmiştir.
  
  ziyaret adı verilen türbelere çok önem verirler, ve neredeyse kuran'da geçen çoğu ali ile alakalı bölümlerden yola çıkan bir çok bayramları vardır. (misal dün bayramlarıydı) bayramlarda, dev kazanlarda yemekler pişer, fakirler doyurulur, kurban kesilir ve erkekler namaz "okur".
  her ne kadar ali'nin sureti aynı sünniler'deki gibi gösterilme hususunda günah olsa da, enteresan bir şekilde buna çok uyulmaz. aynı anadolu aleviliğindeki gibi ali çizimleri her yerdedir.
  
  kuran'ın değiştirildiğine inanan arap alevileri, ali ile ilgili bölümlerin yok edildiğini iddia eder. islam tarihi okuyanlar hz ali'nin haklı halifeliğinin ne türlü oyunlarda ötelendiğini bilir. bu durumdan fazlasıyla etkilenmiş olan arap alevilerde, osman ve ömer'e lanet okunması sık karşılaşılan bir durumdur. anadolu alevileri ise konu ile alakalı farklı bir tutum sergiler. onlar laneti yezid ve muaviye'ye okurken ömer ve osman konusunda sessiz kalmayı yeğler, tepkilerini çocuklarına bu isimleri koymayarak gösterirler.
  
  anadolu aleviliğinde dini lider dede iken, arap alevilerinde şıyh/şeyh'tir. iki grup da alkol tüketir, ancak anadolu alevilerinin bir kısmı için en azından bu mevzu hala üzerinde tartışılan bir mevzu olabiliyor. araplarda ise, namazda dahi şarap kullanılacak kadar kutsal. ayrıca arap aleviler, ergen erkek çocuklarına dini anlatması için önceden seçilmiş bir amca ayarlıyorlar. bu "amca"nın evinde kalan çocuk dini ve namazı öğreniyor. anadolu'daki kirvelik müessesesine yakın bir olgu olduğunu düşünüyorum. daha sonra amca'nın işlevi bitiyor.
  
  namaz ise tamamen sünni namazından farklı. nasıl pratize ediliği konusunda bir bilgim yok, kadınların yer almadığını ve camiler yerine evlerde ya da ziyaretlerde kılındığını biliyorum. kadınlar kutsal. çoğu kaynakta "ruhsuz" olduklarına inanıldığı iddia edilse de doğru değil. namaz öğrenmeseler de, anne oldukları için otomatik olarak cennetlik oldukları düşünülüyor.
  
  cennet mevzusu ise fazlaca karışık. arap alevileri, sadece arap alevisi olanların kurtuluşa ereceğini düşünüyor. bu da biraz zorlu bir süreç çünkü arap aleviliğinde reankarnasyon var. 7 kere dünyaya arap alevisi olarak gelen, cennete kavuşuyor. (bazı kaynaklara göre gökte yıldız oluyor). dünyanın kadim bir çok dininden parçalar taşıyan arap aleviliğinin temelinde, iyi bir insan olmak ve ali'yi sevmek yatıyor.
  
  farklılıklar ne olursa olsun, aleviler bir bütündür. ibadet şekillerinin farklılığı ya da tevhidi bazı farklar yolun bir olduğu gerçeğini değiştirmez. başta olan ali ve ehlibeyt sevgisidir. her zaman mazlumun ve haklının yanında olan halklar, bin yıllardır olduğu gibi aynı yolda yürümeye devam edeceklerdir.
  
  hak şaşırtmasın. hak bu yoldan ayırmasın.
  ya allah, ya muhammed, ya ali!
  
  not: arap alevileri kısmı ile ilgili yanlış veya eksik olan noktaları uyararak değiştirtebilirsiniz.
  
  edit: kız alma, kız verme konusu amma irdelenmiş. öncelikle ben ne arap ne türk kız alıp vermeyene rastlamadım. hatta tanıdığım çoğu aleviler, sünnilerle evli. kesinlikle de abartmıyorum. ama oldu da kızını vermek ya da kız almak istemeyen bir aileye denk geldiniz. bundan doğal ne olabilir ki? millet birbirine bırak türk'ü kürt'ü, saçı uzun, ailesi fakir, evi yok, işi kötü, başka köyden, namaz kılmıyor falan diye bile kız alıp vermiyor. ayrıca geçmişte belki bu konu ile ilgili travmatik bir olay yaşanmış olabileceği ihtimalini de unutmayın. belki ailenin başka bir ferdi mezhep farkından dolayı sıkıntı yaşadı?
  insanların kimle evlenip, kimle evlenmeyeceği üçüncü kişileri pek ilgilendirmesin lütfen. bunu da sadece "ama onlar muhafazakar, onlar hiç ileri görüşlü değil" diye de yansıtmayın. çünkü konu ileri görüşlülükse türkiye ortalamasını kimlerin düşürüp kimlerin yükselttiği aşikar.
  
  edit 2: arap alevi arkadaşlarım var ali'ye tapmıyorlar ne alaka diye 6789 tane mesaj aldım. arkadaşlar dediğim gibi kafalar herkeste hafif karışık, bunu apaçık söyleyen var, saklayan var, bilmeyen var, öyle inanmayan var. ama genel kanı bu yönde. size söylenmemiş olamaz mı mesela? ya da bana yanlış aktarıldı. hepsi olabilir. sonuçta ezoterik bir inanştan bahsediyoruz. dini inanışlarının temelinde sır aktarımı yatıyor.
  
  edit 3: aleviler solcular tarafından kullanılıyor, din yozlaştırıldı, alevileri solcular bozdu gibi kalıpları kesinlikle kabul etmiyorum. böyle asılsız, yersiz ve gereksiz çıkarımlar yapılmazsa daha iyi olur sanki.
  
  edit 4: aleviler de namaz kılıyorcular da gelmiş. her ne kadar kendileri alevi olmasalar da "ama böyle köyler var" savıyla yorum yapan insanları anlayamıyorum. herkes rahat edecekse şöyle toparlayayım madem, alevilerde cem var ama isteyen namaz kılar. heh.