gurbet kuşları

• 64 yapimi halit refig filmi.
  
  senaryo halit refig ile orhan kemal tarafindan orhan kemal'in ayni addaki romanindan (62), turgut ozakman'in ocak piyesinden (63), visconti'nin rocco e i soui fratelli (60, rocco ve kardesleri) filminden uyarlanmis.
  donemin sancili, kanli canli mevzusu "goc"; elia kazan'in dumani ustunde america america'si, italyan sinemasindaki taze izler, orhan kemal'in yapitlarinda parildayan sahici pacavrali insanciklar ile gundeme oturmaya baslamisti. gurbet kuslari, buyuk kente gocu yesilcam'da irdeleyen, mevzuya ayna tutmaya calisan ilk yapimlardan biri olmasindan oturu bilhassa klasiklesmistir.
  
  ekonomik, toplumsal bunalimlardan, darbogazlardan nefes alamaz olup, bir umut istanbul'a goc eden dort yetiskin cocuklu bir anadolu ailesi (maras'tan) yansir perdeye. hayatta kalma, kentte topraga tutunma savasimlari, savruluslari, yanlislari, darbeleri, donusumleri, bozusmalari.
  
  oyunculuklar oldukca kuvvetlidir. kurgu ve goruntuler de oyle. cuneyt arkin ilk cikisini burada yapmistir. diger esasli rollerde tanju gursu, filiz akin, ozden celik, pervin par, onder somer, sevda ferdag, mumtaz ener, huseyin baradan, gulbin eray, danyal topatan, muadelet tibet, muzaffer nebioglu, mualla surer goze carpar.
  
  diyaloglarda istanbul argosu, sokak agizlari, edebiyatci eli degdigi belli bir ustalikla kullanilmistir. misal:
  "(...) karsimizda bir tamirci dukkani vardı. rum’du sahibi. panayot usta diyorlardi. heriflerin konusmalarini anlamiyorduk. lakin zorlu bir avrati vardi herifin. ask olsun, hani kitap gibi avrat. oldu mu boylesi olmali. dükkana yemek memek getiriyordu arada bir. bakiyordum. bizim murat da kerizleniyordu bir iki. kerizlenmeyecek gibi degildi ki baba. adı despina’ymisş kaltagin. alttan alta bakiyordu bize dogru. o gun anladim ki avratin gozu bende. yuregim tip etti. (...)”
  
  senaryoda donem filmlerinin yaygin arizalari, basmakaliplari, ayipli soylemleri, bakislari, elbet artik suyunun suyunun suyu cikarilmis iyice gozumuze sokulmus da oldugundan, gozumuzu kanatir.
  
  yapim, birinci antalya film senligi'nde en iyi yonetmen, en iyi film odullerini almistir.
  
  bugunki ufuklardan bakildiginda, buraciktaki meshur (bkz: türkiye'den siktir olup gitmek) mevzusu, yurt disina dalga dalga giden, gitme hayaliyle yasayan, kapagi atip da oradaki duvarlara kafasini carpa carpa berelenen akranlarimiz kardaslarimiz, istanbul'un mevcut vaziyeti, kuresel olcekteki multeci facialari, gocmenlik cikmazlari dusunuldugunde guncelligi, anlamlari somutlanir.