nafta

• amerika, kanada ve meksika'nin imzaladigi, belirli ticaret urunleri uzerindeki gumruk tarifelerinin belli sartlar altinda sifirlanmasina yonelik ticaret anlasmasidir.
  
  birincil olarak otomotiv sektorune yaramistir ve bolge icin bakildiginda win-win anlasmasidir. amerika daha ucuz uretimle, dunya markalarinla rekabet eden araclar uretecek ve ozellikle meksika'da yarattigi istihdam sebebiyle oradan gelen yasadisi gocu azaltacaktir. meksika ve kanada da finansal olarak kalkinacaktir.
  
  nafta kabaca sunu yapmistir: bir aracin parcalarinin %62.5'i kadari, kuzey amerika'dan temin ediliyorsa gumruk vergisi odemiyorsun. daha azi o bolgeden temin edilirse, %2.5 gumruk vergisi oduyorsun. yani ford'un 3 ulkede parcalarini topladin, az bir sey denizasiri ithal ettin, amerika'da birlestirdin, vergi yok. almanya'dan merso'yu getirdin %2.5 hop tak. bu sebepledir ki, bircok avrupa markasinin ozellikle suv segment uretimi amerika'dadir.
  
  anlasmaya taraf ve karsi olanlarin ortami kirletmeleri sozkonusudur. nafta ile ilgili bazi gercekler sunlardir:
  
  amerika'da satilan araclarin %75'i turlu hesaplar sayesinde vergi yuku olmadan satilmaktadir. yani godaman markalar - kalp - nafta.
  
  90'li yillarin basindan gunumuze, degisen aksamlara, eklenen teknolojiye, artan kaliteye ragmen, amerika'da araclarin satis fiyatlari sadece %7 civari artmistir. dusun 28 sene sonra karsilastiramayacagin kadar kalitelenmis bir urune sadece %7 daha fazla oduyorsun. bu deger, gida, enerji sektorlerinde filan %86 civarinda. bunun en buyuk sebebi nafta'dir. yani nafta araclarin tuketici tarafindan erisilebilirligi icin de yararlidir. tuketici - kalp - nafta.
  
  ilerleyen 15 sene icerisinde istihdami neredeyse 3 katina cikarmasina ragmen, meksika'dan gelen goce hicbir sekilde bir etkisi olmamistir. gelen gelmeye devam etmektedir. amerika burada patlamistir.
  
  nafta'nin en cok elestirildigi nokta, abd'deki otomotiv sektorunde isleri 2/3 oraninda azaltmasidir. evet, gecilen yillarda var olan iscilerin neredeyse 3'te 2'sinin islerini kaybettigi dogru bir rakamdir ama calismalara gore bunun sadece %5'inin faturasi nafta'ya kesilebilir. issizligin asil sebebi, %95 oranla fabrikalardaki otomasyondur. ama populist republican amcalar isin bu yonunu gormezler. onlara ilk suclayacaklari yeri goster, kolay olsun; oraya ucarlar. obama amca bile bu populist tuzaga dusmus ve nafta'ya hata demistir. halbuki amerikan markalari bu sayede dunyayla rekabet edebildiler. yoksa japon'un, alman'in arabasi varken kim binsin senin koca gotlu arabana. su anda bile zor biniyorlar.
  
  trump da bir suredir bu anlasmayi bozup yenisini yapacagini soyluyor. yapar mi yapar ama buyuk ihtimalle ulkesinin ayagina sikar. cunku %62.5'in %75'e cekilecegi, bunu ureten iscilerin de yarisinin saat basina en az 16 dolar kazanacagi gibi yaptirimlari iceriyor yeni paket. boyle bir karardan etkilenecek 125 araba modeli bulunuyor abd'de ve boyle seylere uymaktansa uretimi tamamen ulkeden cekip, tum urunu daha ucuza uretip, son urunu vergiyle ulkeye sokup satmak cogu marka icin daha cazip gorunuyor. ayrica artacak maliyetler sebebiyle, satis fiyatlarinin 2500 dolara varan zamlara ugramasiyla, arac satislarinda ciddi dususler de bekleniyor. devletin, populist politikalarla ticarete dogrudan yaptigi bu tarz mudahelelerin cok iyi yerlere gittigi gorulmemistir ki, amerika sistem itibariyle boyle seyler yapmak icin cok yanlis bir yerdir. "sirketler disarida uretim yerleri kuruyor, bunu bitirecegim" deyip, tum uretimi ulkenin disina cikartabilecek bir yaptirim sunmak akilsizca bir davranis.
  
  amerika'nin basinda olan trump emmi resmen buyuk adam vucudunda sumuklu velet beyni tasiyan birisi. gucunu korumak icin giristigi populist uygulamalarin ulkenin elinde patlamasi olasidir. yemisim amerika'yi n'olursa olsun da, oradaki camur genelde dunyaya sicriyor. hilary gibi biri gelecegine, bu sumuklunun gelmesini dunyanin geri kalani icin daha yararli bir sey olacagini dusunmustum ki, hala ayni fikirdeyim. hilary saf disi olduguna gore bu velet de sicip sivamadan gidebilir artik. tez vakitte dunyaca kurtulmak dilegiyle.