anane

• "sayın dinleyiciler, bir ulus dilini böyle yaratır işte, kendi dilinin yapısına uyarak, kendi köklerinden, eklerinden yararlanarak ve bir benzerine bakarak uydurur. bu bakımdan dilde yaratma ile uydurma bir anlama gelir, özdeş işler sayılmalıdır. bugün okullarımızda okutulmakta olan geometri dersinin terimlerini çoğunlukla atatürk uydurmuştu. "uydurma"yı böyle anlayınca ortada bir anlaşmazlık kalmaz.
  
  ama o sözcükte bir aşağılayıcı anlam da var ya, "saçma", "anlamsız" yerine kullanılır, işte o yüzden yanlış anlamalara yol açılıyor. ama özleştirmecilere uydurmacı diyenler, kuşkusuz "uydurma" sözcüğünün bu aşağılayıcı, alay edici anlamını öne sürüyorlar, "siz uydurduğunuz bu saçma sapan sözlerle yaşayan dilimizi bozuyorsunuz" diyorlar. bakalım, durum gerçekten öyle mi?
  
  tarihçi abdurrahman şeref bey, derslerinde "tradition" sözcüğünün karşılığını ararken bir gün "an .. an" demiş. "an" arapça "dan" anlamına gelir sayın dinleyiciler, o sayın tarihçimiz de öğrencilerine "soydan soptan, anadan, babadan gelen" kavramını anlatmak için kullanmış o arapça "an''ı, "dan" anlamına ve böyle arka arkaya söylediği için de "an .. an", "anane" oluvermiş, soyut ad niteliği kazanmış. işte size uydurma bir terim, hem de kendi köklerimizden değil, yabancı bir dilin bir tümleç ekinden yapılma. bildiğiniz gibi biz bugün bu sözcüğün türkçe karşılığını kullanıyoruz, "gelenek" diyoruz. "gelenek" de uydurma elbet, "anane" gibi. ama "gelenek"in "anane"den bir ayrımı var ki, "gel" kökünden türetilmiş, anlıyoruz ne demeye geldiğini aşağı yukarı, "gelen"le ilgili bir şey. sonra bu sözcüğün benzerleri de var dilimizde sayın dinleyiciler, "görenek" var, yeni yapılan "ödenek" var. ama "gelenek"in bilim terimi olarak tanımı ancak öğrenimle elde edilebilir. sanki okumamış biri "anane" sözcüğünü duyunca bir şey anlıyor mu?
  
  bunun gibi "millet" ile "vatan"ı namık kemal arapçadan uydurmuştu. "ideal" karşılığı olarak "mefküre"yi ziya gökalp uydurmuştu. bugün biz "mefküre" karşılığı olarak "ülkü" diyoruz." ( melih cevdet anday, dilimiz üstüne konuşmalar, yky, 1995, s. 39)