botulinum toksini

• botulinum toksini ^* (botox/ dysport) tıp dilinde clostridium botulinum adıyla anılan bakterinin salgıladığı bir toksindir. bu bakterinin yol açtığı zehirlenme tablosuna botulizm denir. varlığı 19. yüzyılın sonlarından beri bilinmektedir. botulizm ilk kez literatüre o tarihlerde geçmiştir. botulizm hijyenik kosulların düzelmesiyle, evde yapılan konserve geleneğinin giderek azalmasıyla, günümüzde daha az görülen bir zehirlenme tablosudur. botulizme yol açan botox bilinen en güçlü nörotoksindir.
  
  estetik ve kozmetik dermatolojide 1992 yılından bu yana kullanılan botox; alın kırışıklıkları, göz çevresi, kaşlar arası kırışıklıklarda, boyun çizgileri (nefertiti lift), burun kenarlarındaki kırışıklıklarda, burun ucu kaldırma, üst dudaktaki ince ve yüzeysel kırışıklıklarda, çene bölgesi kırışıklıklarında (marionette line), aşırı terlemeye karşı, el içleri, ayaklar ve koltuk altlarına da uygulanır. link
  
  1980'lerin başından itibaren medikal alanda uygulanmaya başlanan botox’un ilk kullanım alanı şaşılıktı. daha sonra hızla nörolojinin kullanım alanına girdi. distonilerin (vücutta yüz dahil birçok bölgede istemsiz hareketlere yol açan hastalıklar grubu) tedavisinde, özellikle de fokal distonilerin tedavisinde başarıyla kullanılmaktadır. medikal tedavinin de söz konusu olduğu bu hastalıklarda artık botox’un ilk tercih edilen tedavi yaklaşımı olduğunu vurgulamak gerek. kas içine enjekte edilerek olarak kullanılan bu ajan başlıca aşırı kasılan kasta geçici güçsüzlük yaparak etkisini göstermekte, bu etki de 3-4 ay sürmektedir.
  
  botox’un nörolojide kullanıldığı alanlar giderek genişledi; serebral palsi (cp), multiple skleroz (ms) inme gibi hastalıklarda ortaya çıkan spastisiteyi ortadan kaldırmak amacıyla, hastaya fonksiyonel açıdan katkıda bulunacak kas gruplarının enjeksiyonu basarılı sonuçlar vermektedir. botox ayrıca üroloji, gastroentroloji, plastik cerrahi, dermatoloji alanlarında uygulandığı gibi, kullanım alanları giderek genişlemektedir.
  
  distoni:
  distoni istemsiz, süregen, bükücü, döndürücü nitelikte kas kasılmalarıyla karakterize, tekrarlayan istem dışı hareketlere neden olan, geçici ya da kalıcı anormal postürlere yol açan hareket bozukluğudur. hareket sisteminin hastalığıdır, beynin daha çok derin yapılarını tutan hastalıklarda görülür. bazı hastalıklara eşlik edebileceği gibi (örn. parkinson), tek başına bir hastalık olarak da ortaya çıkabilir. her yaşta görülebilir. özellikle ilk dekadlarda ve 40 yaşın üstünde daha sık görülür. distoni özellikle hastalığın başlangıcında, tutulan vücut bölgesi istemli olarak kullanıldığında ortaya çıkar veya belirgin hale gelir. diğer bir vücut bölgesinin istemli hareketleri esnasında da distonik bölge daha çok kasılır. ayrı ayrı vücut bölgelerini tutabileceği gibi (örn. yüz, boyun) tüm vücutta yaygın olarak da görülebilir. ilaçla tedavi mümkün olduğu gibi, daha nadir olarak cerrahi yöntemlere de başvurulabilir. günümüzde en etkili tedavi yöntemi botox uygulamasıdır. özellikle vücudun belli bölgelerini tuttuğunda (örneğin yüz ve boyun) uygulanması gereken ilk tedavi yöntemi olmalıdır. ıstemsiz olarak kasilan kas veya kas gruplarına enjekte edilir. bilinen distoniler içinde spazmodik tortikolis (boyun kaslarının istemsiz kasılması) , blefarospazm (göz çevresinde yer alan kasın aşırı kasılması), yazıcı krampı (yazı yazarken ortaya çıkan parmak ve kol kaslarında aşırı kasılma), oromandibüler distoni (çene kaslarinin kasılması), sayılabilir.
  
  spastisite:
  spastisite bir semptomdur. beyinde ve omurilikte hareketle ilgili merkezlerin hastalandığı durumlarda spastisite ortaya çıkabilir. kaslarda ve kas gruplarında sertleşme ve kasılmayla kendini gösterir, istemli hareketin yapılmasını güçleştirir. spastisiteye yol açan hastalıkların başında beyin damarlarının tıkanması ya da beyin kanaması sonucunda ortaya çıkan inme (felç) durumları gelmektedir. inme dünyada 2. ölüm nedenidir. bu durumdan başka, beyin ve omurilik travmaları, multiple skleroz (ms) gibi sinir sistemini hasara uğratan hastalıklar da sayılabilir. botox uygulamasına iyi bir fizyoterapi programının da eklenmesi tedaviyi daha etkili kılmaktadır. spastisitenin birçok tedavi yöntemi vardır. öncelikle ilaçla tedavi denenebilir, gerekli, durumlarda cerrahi tedaviye de başvurulabilir. son yıllarda özellikle öne çıkan tedavi yöntemi botox ile olan tedavi aşırı kasılan ve sertleşen kas ve kas gruplarının gevşemesine neden olmaktadır. bu tedavi yöntemi fizyoterapi ile birlikte uygulandığında yüz güldürücü sonuçlar alınmakta , bu sorunu olan hastaların günlük yaşamlarında daha aktif olması mümkün olabilmektedir. fonksiyonel kapasiteyi artırmak, kontraktür gelişimini önlemek, cerrahi girişimi geciktirmek amaçlanan hedeflerden bazılarıdır.
  
  hemifasyal spazm:
  hemifasyal spazm (hfs), yüz siniri tarafından uyarılan yüzün mimik kaslarının aralıklı olarak kasılmasıdır. genellikle erişkinlerde görülür. önce tek taraflı olarak göz çevresinde başlar, daha sonra zamanla aynı taraf yüz kaslarına yayılır. yayıldığı kaslar arasında başlıca yanak kasları, ağız çevresi kasları ve nadir olarak da boyun kasları sayılabilir. nörolojik muayene sözü edilen kasılmalar dışında normaldir. nöroradyolojik inceleme yöntemleri geliştikçe, hfs’in yüz sinirin damar basısına uğramasına bağlı olarak ortaya çıktığı görülmüştür. hfs’li olguların 2/3’de beyin manyetik rezonans (mr) incelemesinde söz konusu görüntüye rastlanmaktadır. bu durumda cerrahi yöntemler uygulanabilir. hastalar genellikle bu invaziv yöntemden çok semptomatik tedaviyi, botox ile tedaviyi tercih etmektedirler. botox, bugün için dünyada hfs tedavisinde ilk seçenek olarak kabul edilmektedir. botox göz çevresindeki kaslara ve spazmın görüldüğü yüz kaslarına uygulanır. tedavi hastaların %80-90’ da olumlu sonuç verir. hfs’li hastalarda botox uygulaması sonrasında yüz çizgilerinin de ortadan kalktiğı gözlenmiş ve botox’un kozmetik alanda kullanılmaya başlaması bu sayede olmuştur.
  
  hiperhidrozis (aşırı terleme):
  ter bezlerinin aşırı çalısmasıyla ortaya çıkan bu durum, kozmetik açidan rahatsız edici bir tabloya yol açmaktadır. özellikle koltuk altı, avuç içi ve ayakı aşırı olarak terler. yüzde de aşırı terleme görülebilir. botox aşırı terlemede diğer uygulamalarda oldugu gibi kas içine degil, terlemeyi düzenleyen sinir uçlari derinin üst tabakasında yer aldığı için deri içine veya altına enjekte edilir. bu uygulamada botox’un etkisi 6 ay kadar sürmektedir. bu yakınmayla gelen hastalara botox uygulaması giderek aratmaktadır. uygulamanın ağrılı olmaması için lokal anestezikler kullanilir.
  
  migren:
  botoks enjeksiyonu, diğer tedavi yöntemlerinin etkili olmadığı, hasta tarafından kaldırılamadığı ya da yan etkisinin çok fazla olduğu durumlarda migrenin alternatif tedavisi olarak uygulanır. yapılan araştırmalar sonucunda kronik migrenden muzdarip yetişkinlerin baş ağrısını gidermedeki etkinliği ispatlanmıştır. ancak botoks enjeksiyonu etkili ve güvenli bir önleyici tedavi yöntemi olmasına rağmen migren sorununu kökünden çözemez. ağrıyı azaltarak yaşam kalitesini arttırır.
  
  idrar kaçırma:
  hiperaktif mesane başta kadınlar olmak üzere 40 yaş üstü insanların %20’sini etkileyen bir sorundur. bir çeşit üriner hastalık olan bu durumun semptomları çok fazla idrara çıkma, geceleri idrara çıkmak için uykunun çok sık bölünmesi ve idrar kaçırmayı kapsar.
  
  2012’de yapılan bir araştırmada mesane duvarlarına bir miktar botoks enjekte edilmesinin oldukça yıldırıcı bir problem olan idrar kaçırmayı tedavi ettiği gözlemlenmiştir. hastalar günde 6 kere bu belirtileri yaşarken botoks enjeksiyonu tedavisinden sonra bu sayının günde 1 kez veya hiç olmadığını söylemişlerdir. botoks enjeksiyonu oldukça etkili bir yöntem olmasına rağmen kesin ve kalıcı bir çözüm değildir; etkisi 6 ay sonra geçmeye başlar ve yinelenmesi gerekir.
  
  ms ve kas spazmı:
  botulinum toksin çoklu skleroz (ms), distoni, spastisite ve diğer nörolojik problemlerin sebep olduğu istem dışı kasılmaları azaltmaya yardımcı olur. kas içine enjekte edildiğinde o kas veya kas gruplarının sinirlerini geçici olarak devre dışı bırakıp istemsiz hareketleri ve aşırı kasılmayı ortadan kaldırır. ancak etkisi 3-4 ay kadar sürer ve tekrarlanması gerekir.
  
  tenisçi dirseği (lateral epikondilit):
  halk arasında tenisçi dirseği olarak bilinen lateral epikondilit tenisçiler başta olmak üzere daha çok masa başı işler ve kol kaslarını zorlayan meslek gruplarında görülebilen bir hastalıktır. el ve el bileğinin aşırı kullanımı sonucunda ön kol kaslarının gerilimi ile ortaya çıkmaktadır. botoks enjeksiyonu bu bölgelere enjekte edildiğinde buradaki sinirleri gevşeterek belirtileri ve ağrıyı azaltır.
  
  yüz felci (bell paralizi):
  bell paralizi yaşayan insanların yüzlerinin bir kısmı sinirsel problemlerden dolayı gevşeyerek sarkar. kalıcı olmayan, en fazla birkaç ay süren bu rahatsızlık botoks enjeksiyonu sayesinde çok daha hızlı bir şekilde tedavi edilebilir. uzun süreli yüz felçlerinde ise çok kasılmış kasları rahatlatarak istemsiz kas hareketlerini ve seğirmeyi azaltır.
  
  şaşılık:
  botoks enjeksiyonu, şaşılık belirli bir sebep olmadan hızlı bir şekilde gelişmişse göz kaslarına enjekte edilerek bir tedavi yöntemi olarak kullanılabilir. enjekte edilen kas bir süre zayıflar ve bu sayede gözlerin tekrar aynı hizaya gelmesine olanak tanır.
  
  göz seğirmesi:
  genellikle üst göz kapağında oluşan seğirme, kontrol edilemeyen ve sık gerçekleşen göz kırpma ve kas kasılması şeklinde kendini gösterir. bir çeşit göz seğirmesi olan benign esansiyel blefarospazm ve hemifasiyal spazm tedavisinde botulinum toksinin etkili olduğu kanıtlanmıştır. tedavi, kasılmaları birkaç ay boyunca rahatlatır.
  
  temel titreme:
  bir tür sinir sistemi hastalığı olan temel titremede vücudun farklı bölgeleri istemsiz ve ritmik bir şekilde titremeye başlar. botoks enjeksiyonu, temel titremeyi tamamen iyileştiremese de ses ve kafa titremelerinde etkisi kanıtlanmış bir tedavi yöntemidir.