türk dilleri

• google tercume;
  
  "türk dilleri doğu avrupa, orta doğu, orta asya ve sibirya'da konuşulan bir dil grubudur. türk dilleri yaklaşık 170 milyon insan tarafından ana dil olarak konuşulmaktadır. aşağıdaki, alt ailelerin söz konusu dillerin bir listesidir:
  
  türk dillerinin coğrafi dağılışı. koyu mavi: kuzeydoğu ortak türkçesi (sibirya türkçesi dilleri); yeşil: güneydoğu ortak türkçesi (karluk dilleri); turuncu: kuzeybatı ortak türkçesi (kıpçakça dilleri); kırmızı: güneybatı ortak türkçesi (oğuz dilleri); mor: oghur dilleri; (bkz: https://upload.wikimedia.org/…turkiclanguagemap.png)
  
  proto-türk
  ortak türki (shaz turkic / z turkic)
  
  karluk dilleri. yeşil: doğu karluk; kırmızı: batı karluk
  
  turuncu: güney kıpçak (aralo-hazar); kırmızı: kuzey kıpçak (uralo-hazar); yeşil: batı kıpçak (ponto-hazar)
  
  portakal: doğu oğuz; yeşil; azerbaycanlı; kırmızı: türkçe; mor: gagavuz; açık mavi: qashqai; yeşilimsi mavi: salar
  proto-ortak türk
  kuzeydoğu ortak türkçesi (sibirya türkçesi)
  güney sibirya
  altay türkçesi
  kuzey altay (altay tili)
  tuba
  kumandy / qumanda
  turachak
  solton
  starobardinian
  chalkan (kuu / qu, lebedin)
  chulym türkçesi
  chulym (ös tili)
  aşağı chulym (küerik) (şimdi soyu tükenmiş olduğuna inanılıyor)
  orta chulym
  üst chulym
  sayan türkçesi (lehçe sürekliliği)
  tofa (tòfa dıl)
  tuha
  tsengel tuvan
  tuvan (tıwa dıl)
  western / khemchik nehri (altay dilinden etkilenir)
  merkez (bu lehçenin coğrafi merkezliği, aynı olsa da olmasa da, çoğu tuvans tarafından konuşulan dile benziyordu). standart ve edebi dilin temelini oluşturur ve şunları içerir:
  ovyur
  bii-khem
  northeastern / todzhi (bii-khem nehri'nin üst kısmının yakınında tozhu tuvans tarafından konuşulmaktadır. bu lehçenin konuşmacıları nazallaştırmayı kullanır. diğer lehçelerde bulunmayan avcılık ve ren geyiği yetiştiriciliği ile ilgili geniş bir kelime hazinesi içerir).
  güneydoğu (moğol dilinden en fazla etkiyi gösterir).
  tayga
  dukha / dukhan / tsaatan (tuha tıl) - khövsgöl ilindeki tsagaan-nuur ilçesindeki dukha (tsaatan) halkı tarafından konuşuldu (neredeyse soyu tükenmiş)
  soyot (buryatia cumhuriyeti'ndeki okinsky bölgesi'nde veya rayon'da konuşulan soyot'un eski dili; şimdi buryat dilini konuşuyorlar) (samoyedik uralik substrat; insanlar önce bir türk diline ve moğolca - buryat'a kaymış) )
  eski türk / orkhon türk / eski uygur (soyu tükenmiş) (uygur'un doğrudan bir atası değil, karluk'tan geliyor) (proto-türk ile eş anlamlı değil)
  yenisey türkçesi
  khakas (xakas tili)
  sagay / saghay
  kacha / qaça
  koybal (turkish koybal) (samoyedic uralic substrat; insanlar bir türk diline kaydırıldı)
  beltir
  kızıl / qizil
  fuyu kırgızları (khakas lehçesi olabilir)
  shor (šili tili)
  mrassu (edebi ve standart shor temeli)
  üst mrassu
  kondoma
  üst kondoma
  batı yugur / sarı uygur (neo-uygur) (yaşınız) (eski uygur veya eski türk dili olarak adlandırılan dilin doğrudan soyundan)
  kuzey sibirya
  saka (yakut) (saxa tıla)
  merkezi
  batı lena
  doğu lena
  aldan
  periferik
  kuzeybatı
  kuzeydoğu
  dolgan (dulğan / haka) (samoyed uralic ve evenki tungus substratları)
  doğu - khatanga
  merkez - avam
  batı - yenisey, norilsk
  güneydoğu ortak türkçesi (karluk) - tarihsel olarak orta asya'da, sart veya taranchi adı verilen sedanter ve göçmen halkları (etnik grup ve dilden bağımsız olarak) arasında bir ayrım vardı. çoğu zaman kafa karıştırıcı bir şekilde kullanıldı, çünkü birkaç halk ve onların dilleri için jenerik bir kelimedi (özellikle iranlılar ya da türkler) ve aynı zamanda farklı tarihsel zamanlarda farklı anlamlara sahipti (yüzyıllar boyunca değişen anlamlara sahipti). kesinlikle, etnik veya dilsel bir tanım değil, bir yaşam tarzından biriydi. (güçlü iran substratı)
  chagatai / turki (jağatay) (orta asya'nın çoğunda ortaçağ altınordu'nun edebi dili) (nesli tükenmiş)
  klasik öncesi çağatay (1400–1465)
  klasik çağatay (1465–1600)
  klasik sonrası çağatay (1600–1921)
  türk horezmi (orta asya’nın orta çağ altın ordusunun ve doğu avrupa’nın edebi bir diliydi) (soyu tükenmiş)
  doğu
  uygur (uygur tili) (eski uygur adı verilen dilin doğrudan soyundan değil)
  doğu: qarkilik'ten kuzeye, qongköl'e uzanan bir alanda konuşuldu
  merkez: kumul'dan güneye doğru yarkand'a uzanan bir alanda konuşuldu
  güney: guma'dan doğuya doğru kaçaklık'a uzanan bir alanda konuşuldu
  lop (veya télé) (ayrı bir dil olabilir)
  ıli turki (kıpçak substratı) (nesli tükenmiş)
  batı
  özbek (karluk özbek, sart özbek - sedanter ve kentsel özbek, “modern özbek”) (iranlı ve farsça kökenli güçlü iranlı substrat)
  kuzey özbek (özbekçi / özbek tili)
  ferghana özbek (kıpçak özbek ile aynı değil)
  taşkent özbek
  chimkent / shymkent-turkestan özbek
  surkhandarya özbek
  khorezm özbek
  güney özbek / afgan özbek (bactrian'ın güçlü iranlı substratı ve ağır farsçalaştırılmış) (birçoğu dari / dari farsça / doğu fars / afgan farsçalarında iki dillidir)
  kuzeybatı ortak türkçesi (kıpçak)
  kıpçak (soyu tükenmiş)
  güney kıpçak (arap-hazar türkçesi)
  kıpçak-nogay
  fergana kipchak / kipchak
  
  fergana, semerkant, buhara ve türkistan) (soyu tükenmiş)
  kazakça (qazaqsha / qazaq tili)
  doğu kazak
  güney kazak
  kuzey kazak
  batı kazak
  karakalpak (qaraqalpaq tili) (kazakça daha yakın)
  kuzeydoğu karakalpak
  güneybatı karakalpak
  fergana vadisi karakalpak?
  nogay
  karanogay-nogai uygun
  dağıstan'da konuşulan karanogay veya kara-nogai (kelimenin tam anlamıyla "kara nogai"; "kuzey nogai")
  merkez nogai veya nogai uygun, stavropol'da
  aqnogai (beyaz veya batı nogai), kuban nehri, karaçay-çerkesya ve mineralnye vody bölgesi'ndeki kolları. aqnogai daha farklı iken kara-nogai ve nogai uygun dilsel olarak çok yakın.
  kırgız-kıpçak
  kırgızlar (kırgızistan / kırgız tili)
  kuzey kırgızlar (standart kırgızistan'ın temeli)
  güney kırgız
  güney altay
  altay uygun
  mapli
  telengit
  tölös
  chuy
  teleütçe
  sibirya tatarı (sıbır tel)
  doğu sibirya tatarı
  tom
  baraba
  batı sibirya tatarı
  tobol-irtiş
  kuzey kıpçak (uralo-hazar / volga-ural türkçesi) (bazı uralik substratlara sahiptir)
  eski tatar / eski başkır (volga turki)
  başkurt (başkortsa / başkort tele)
  güney
  doğu
  kuzeybatı
  tatar (tatarça / tatar tele)
  merkez / orta (kazan) (standart edebi tatar'ın temeli)
  batı (mişär veya mishar)
  batı kıpçak (kıpçak-cuman / ponto-hazar türkçesi)
  cuman (polovtsian / folban / vallany / kun) (nesli tükenmiş)
  karaçay-balkar - kumyk
  karaçay-balkar (karaçay-malqar til / tawlu til)
  karaçay-baksan-chegem (standart dilin temeli)
  balkar (malqar)
  kumyk (“kafkas tatarı”) (qumuq til) (oghur türkçesi alt tabaka - hazar ve bulgar)
  terek
  hasavyurt
  buynaksk
  khaitag
  podgorniy
  kırım tatarı (qırımtatar tili / qırım tili)
  kuzey (bozkır kırım tatarı / nogay bozkır) (kuzey kafkasya ve aşağı volga'daki nogai halkı ile karıştırılmamalıdır)
  orta (daha fazla cuman tipi özellik) (standart kırım tatarının temeli)
  güney / kıyı kırım tatarı (oğuz türkçesi etkisi)
  krymchak (judeo-crimean tatar) (qrımçah tılyı) (karaim'den farklı bir dil, karaim ile karıştırmamak)
  urum (kırım tatarı ile yakından ilgilidir ve güneydoğu ukrayna ve gürcistanca türkçe konuşan yunanlılar tarafından konuşulmaktadır. doğu roma imparatorluğu'nun ismiyle ilişkili olan romence - rûm / urum türkçesinin ismiyle ilgili etimolojik) (yunanca) alt-tabaka)
  kuzey azakça (ukrayna'da)
  tsalka (gürcistan'da)
  karaim (judeo-crimean) (qaray tili / karaj tili) (krymchak'tan farklı bir dil, krymchak ile karıştırılmıyor)
  kırım (kırım'da)
  trakai-vilnius (litvanya'da)
  lutsk-halych (ukrayna'da)
  güneybatı ortak türkçesi (oğuz) (lehçe sürekliliği)
  doğu oğuz (doğu)
  salar (salırça) (karluk ve kıpçak dillerinden ve ayrıca tibetli ve çince gibi türk olmayan dillerden kuvvetli bir şekilde kullanılan bir oğuz dili)
  çinghay (amdo) salar
  ıli salar
  türkmen (türkmençe / türkmen dili)
  teke (tekke) (standart türkmenlerin temeli)
  nohurly
  yomud
  änewli
  hasarly
  nerezim
  göklen
  salyr
  saryk
  ärsary
  çowdur
  trukhmen
  geçiş doğu-batı oğuz
  horasani türkçesi (khorasan türkçesi)
  kuzeyinde
  güney / razavi
  batı
  batı oğuz (batı)
  azerice (azeri türkçesi, batı türkmenleri) (az?rca dili) (eski azeri diline, hint-avrupa dili olan bir iran alt tabakasına sahiptir)
  güney azerbaycan (iran azerbaycan / iran azerbaycan)
  qarapapaq
  shahsavani (shahseven)
  muqaddam
  baharlu (kamesh)
  nafar
  qaragözlü
  pishaqchi
  bayatlu
  kaçar
  tabrizi (standart güney azerbaycan'ın temeli fakat aynı değil)
  ırak türkmenleri (güney türkmenler)
  salçık (soyu tükenmiş) (türk dillerini ve lehçelerini iran ve anadolu'ya getiren selçuklu türklerinden selçuklu ismiyle ilgili etimolojik)
  kuzey azerbaycan (kafkas azerbaycan / kafkasya azerbaycan)
  salyan
  lenkaran
  kazah
  airym
  borcala
  terekeme
  qyzylbash
  nukha
  zaqatala (mugaly)
  gebele
  erivan
  ordubad
  gence
  şuşa (karabağ)
  karapapak
  şirvan lehçesi
  bakü lehçesi (standart kuzey azerbaycan'ın temeli fakat aynı değil)
  şamahı
  guba
  derbend
  nahçıvan
  geçici azerbaycan-türk
  doğu anadolu türkçesi (doğu anadolu ağızları)
  halk türkçesi
  hemshen türkçesi
  doğu anadolu türkçesi uygun (kars, erzurum, diğer bölgeler)
  zaza turkish (zazalar tarafından konuşulan türkçe, iran dili olan zaza ile zazaya karışmaz)
  kürtçe türkçe (kürtçe konuşulan türkçe, iran dili olan kürtçe olan kürtçe ile karışmaz)
  kuzeydoğu anadolu türkçesi (kuzeydoğu anadolu ağızları)
  laz türkçe (lazca konuşulan türkçe, kartvel dili olan laz ile karıştırılmaz)
  trebizond (trabzon) türkçe
  eski anadolu türkçesi (nesli tükenmiş)
  türkçe (anadolu türkçesi / türkiye türkçesi / istanbul türkçesi) (türkçe / türk dili)
  anadolu ağızları (anadolu ağızları)
  batı anadolu (batı anadolu ağızları)
  merkez (orta anadolu)
  doğu merkez
  batı merkez
  akdeniz (akdeniz) / güney (güney)
  güneybatı (güneybatı)
  güneydoğu (güneydoğu)
  karadeniz (karadeniz) / kuzey (kuzey)
  çorum, çankırı
  doğu karadeniz kıyısı
  batı karadeniz kıyısı
  sakarya-izmit
  ege (ege) / batı (batı)
  yörük (göçebe anadolu türkçesi)
  istanbul dialec
  suriye türkmenleri (suriye türkçesi)
  kıbrıs türkçesi
  balkan / rumeli / tuna
  doğu balkan / doğu rumel / doğu danubya
  edirne
  batı balkan / batı rumel / batı danubya
  karamanlı türkçesi (karamanlıların türkçesi, türkçe konuşan yunanlılar, yunanca alt tabakası, kapadokyalı yunanca ile karıştırılmamış, karışık bir dil ya da kapadokyalı yunanlılar birbirine karışmış olsa da) (neredeyse tükenmiş)
  balkan gagavuz türkçesi (balkan türkçesi) (rumeli türkçesi)
  gajal
  gerlovo turk
  karamanlı
  kyzylbash
  surguch
  tozluk türk
  yörük
  makedon gagavuz
  gagavuz (gagavuz dili / gagavuzça)
  bulgar gagası
  deniz gagauzi
  osmanlıca (lisân-ı osmadi / osmanlı türkçesi / osmanlıca) (soyu tükenmiş) (anadolu türkçesi'nin doğrudan atası değil, ağır bir farslaştırılmış ve araplaştırılmış türk dili)
  fasih türkçe (eloquent türkçe): şiir ve idare dili, tam anlamıyla osmanlı türkçesi
  orta türkçe (orta türkçe): üst sınıf ve ticaret dili
  kaba türkçe (kaba türkçe): alt sınıfların dili.
  güney oğuz
  afşar (beşar türkcksi) (güney azerbaycan dili lehçesi olabilir)
  aynallu (güney azerbaycan dili lehçesi olabilir)
  qashqai (turki) (kaşqay dili) (azerice / batı türkmenlerle yakından ilgilidir)
  sonqori (güney azerbaycan dilinin lehçesi olabilir)
  peçenek
  peçenek (peçenek) (soyu tükenmiş)
  arghu
  khalaj (ortak türk dillerinin farklı bir üyesi, oğuz dili değil) (ağır farsça) (birçoğu farsça / iranlı farsça / batı farsça)
  kuzey
  güney
  ogur (lir türkçesi / r türkçesi)
  proto-oghur
  bulgarca / bolgar (soyu tükenmiş) (uralik bir alt tabakası vardı)
  volga bulgarca (nesli tükenmiş)
  chuvash (cavašla / çovaşla)
  anatri veya alt
  viryal veya üst
  danube bulgar (ms 10. yüzyılda tükenmiş, eski slav kilisesi'ne yakın olan slav kabilelerinin slav dili tarafından asimile edilmiş, slavonik eski kilise'ye yakındı, ancak bulgarca adını etnik köken olarak ve aynı zamanda birçok kökenleri nedeniyle seçtiler. egemen sınıfları ya da türk olan siyasal seçkinleri)
  hazar (soyu tükenmiş) (hazarların dili)
  muhtemel türk dilleri (hepsi tükenmiş)
  türk dili veya diğer dil ailelerinin üyesi olabilecek sınıflandırılmamış diller
  
  hunnic / hunnish - hunların dili veya dilleri (dilleri hakkında birkaç hipotez vardır)
  keraite - (bugünkü orta moğolistan'da) keraitlerin dili veya dilleri (13. yüzyılda fethedilen, cengiz han olarak adlandırılan temüjin'den sonra moğollaştırılmış) (13. yüzyılda fetihler olan) kırgızlar ve birçok torghut onlardan gelebilir) (dilleri hakkında birkaç hipotez vardır)
  eski naiman - eski naimans'ın dili veya dilleri (bugünün batı ve güneybatı moğolistan'ında) (13. yüzyılda fethedilen, çuha hanı denilen temüjin'den sonra moğollaştırılmış) (naiman, sekiz rakamı için moğol ismidir) dilleri hakkında birkaç hipotez vardır)
  pannonian avar - pannonian avarların dili veya dilleri (dilleriyle ilgili birkaç hipotez vardır)
  xiongnu - xiongnu'nun dili veya dilleri (hunnic diliyle aynı olabilir, yakından ilişkili bir dil olabilir veya hiç ilgisi yoktur) (dilleri hakkında birkaç hipotez vardır)
  muhtemel karışık türk-iran dili
  äynu / aini (äynú) (karışık bir dil olabilir) (uygur'dan farklı bir kişi olan äynu halkı tarafından konuşulan ve esas olarak iranca kelime hazinesi ve türkçenin gramerini olan türk kriptoları)"
  
  (bkz: https://www.revolvy.com/…t-of-turkic-languages?cr=1)