facebook

• insanın içindeki stalker'ı ortaya çıkarıyormuş, bunu gördüm ben facebook sayesinde. korkar oldum insanlardan valla. öyle bir azimle arıyorlar ki insanları, yok böyle bişey. başka okullarda ayrıntılı arama yapmak falan, hepsini çözmüşler. siz de korkun, yakında sizi de stalk ederler artık.
• 600 civarı "arkadaş"ım var benim de burda. hava atmak için diyenlere ben de kıçımla gülüyorum, zira facebook'u bir anlamda adres defteri olarak kullanıyorum ben. mesela üç sene evvel beraber ders aldığım, artık pek bir muhabbetimin kalmadığı insanlara ola ki bir gün bir şey sormam gerekecek. facebook'ta listemde olmasa onlarca kişiye sorup arayıp tarayıp uzun sürede belki bulabilecekken, böylece anında iletişime geçebiliyorum.
  
  facebook dediğimiz şey insanların sadece birbirine hava atmak için değil, gerçekten işe yarasın diye de kullandıkları bir site.
• kullanıcıları müşterisi değildir. esas müşterisi, kullanıcıların bilgilerini alanlar, ve kullanıcılara reklam yapanlardır. dolayısıyla da kullanıcıların istekleri ve gizliliği kendisi için ikinci plandadır.
• kendisini sevmiyorum. neden mi?
  
  facebook, kullanıcılarının haklarına saygı duymayan bir kuruluştur. bugüne kadar kullanıcılarının gizlilikleri, vs gibi önemli özellikleri ve hakları sadece ya kanunlara uygunluk için, ya da çok büyük bir tepki sonucu korumaya yönelik adımlar atarak bunu gösterir. belki benim gözümden kaçmış bir iki olayda böyle tepkilerden evvel hareket etmiş olabilir, ama genel olarak aşağıda listelediğim şeyler bu konudaki tavrını açıkça ortaya koyuyor. aradaki bir sürü bug dolayısıyla ortaya çıkan gizlilik ihlallerini saymıyorum, bunlar facebook'un tavır olarak ortaya koyduklarından çıkardıklarım sadece.
  
  1. özellikle pek çok internet sitesinde olduğu gibi, burada da terms of service her an habersiz değiştirilebilir. bu dediğim gibi, facebook'a özel bir durum değil. ama facebook insanların kişisel bilgileri üstünden yürüyen bir mecra olduğundan dolayı, facebook'ta bu durum bir online gazetede olduğundan çok daha önemli. bu durum maalesef genelgeçer uygulama olduğundan facebook'a özel bir eleştiri yapmıyorum.
  
  1a. terms of service de şaibeli işler olabiliyor. misal, 2009 şubatında yapılan değişiklik tartışılmıştı. facebook'a yüklenen her fotoğraf, vs gibi content'in facebook tarafından reklamlarda, vs kullanılabilmesi için izin/licence veriyorsunuz. 2009'a kadar "bu contenti facebook'tan kaldırdığınız zaman bize verdiğiniz izin de "automatically expire" edecektir (kendiliğinden izniniz geri çekilmiş sayılacaktır)." denmekteyken, şubat 2009'da bir anda bu kendiliğinden geri çekilmek kısmı kaldırılmıştı. (silinen kısım şu idi: “you may remove your user content from the site at any time. if you choose to remove your user content, the license granted above will automatically expire, however you acknowledge that the company may retain archived copies of your user content.”) yani, kullanıcıların yüklediği, paylaştığı herhangi bir içerik, bilgi facebook tarafından reklamlarında, promosyonlarında, siz onu sildikten sonra bile kullanılabilecekti. bu değişikliği de sessiz sedasız yaptı, ta ki bir blogger farkedene kadar kimsenin ruhu duymadı. sonra geri adım attılar, terms of use için "sizin de katılımınızla yeni bir şey yazıyoruz" ayaklarına yattılar.
  
  1b. bir noktada kendi privacy policy'sini bile ihlal ediyordu facebook, ve reklamverenlere personally idenfitiable bilgi veriyordu: http://online.wsj.com/…3104575256701215465596.html. sonradan düzeltildi.
  
  1c. "no personal information that you submit to thefacebook will be available to any user of the web site who does not belong to at least one of the groups specified by you in your privacy settings."den "certain categories of information such as your name, profile photo, list of friends and pages you are a fan of, gender, geographic region, and networks you belong to are considered publicly available to everyone, including facebook-enhanced applications, and therefore do not have privacy settings. you can, however, limit the ability of others to find this information through search using your search privacy settings."e gelen bir değişerek gelişme^* süreci var.
  
  2. opt-in/opt-out meselesi. facebook hemen hemen her yeni özelliğini opt-in yerine opt-out yapmakta, ve bu yeni özellikler de facebook'un doğası gereği kişisel bilgileri alakadar eden özellikler oluyor. bunun dışında, default settingler, exclusive olmak yerine inclusive olarak geliyor. yani, foto albümünü koyduğunuz zaman "eğer göstermek istemiyorsan gösterme"den öte, "göstermek istemiyorsan özellikle belirtmen lazım"a getirmek gerekiyor settingleri. zuckerberg'in kendisi "opt-in etme opsiyonunu vermeye pek inanmadığını, onun yerine her şeyin otomatik opted-in olup da opt-out opsiyonunu vermeye daha yatkın olduğunu" kendisi söyledi: http://www.businessinsider.com/…keaways-2010-6?op=1
  kaldı ki, terms of service/privacy policy değiştikten sonra, eskiden sadece arkadaşlar ve ağlarla paylaşılan bilgilerin default settingleri de opt-out edilecek şekle gelmişti, hatta bu düzenli olarak yapılmakta olan bir şey. 2005-2010 arası değişikliklerin nasıl gerçekleştiğini görmek için:
  http://mattmckeon.com/facebook-privacy/
  
  evet, facebook adı üstünde, bir paylaşım sitesi, ve insanları paylaşmaya teşvik ediyor. ama teşvik dediğin bence böyle olmaz. ama tabi, ben sonuç olarak insanların bilgileri üstünden para kazanan bir şirket değilim.
  
  3. aplikasyonlar. her ne kadar artık çok sorunlu olmasalar da, ilk başladıkları zaman facebook bunların güvenliğini açıkçası umursamıyordu. misal, bbc miner isimli esas amacı kullanan insanlardan (ve onların arkadaşlarından) bilgi toplamak olan bir aplikasyon yarattığında, bunda çok da başarılı oldu. facebook'un bu konuda tek yaptığı "bizim terms of use'umuzu ihlal eden aplikasyonları siliyoruz." http://consumerist.com/…nal-info-from-facebook.html
  yine bu konuda da, ancak ısrarlar sonucu aplikasyonların güvenliği, kullanıcınn hangi bilgisine ulaşıldığı konusunda bilgilendirilmesi, vs düzeltildi.
  bundan iki sene sonra peki ne olmuş? http://consumerist.com/…g-personal-information.html evet, en çok kullanılan 10 aplikasyondan da bilgiler uygunsuz şekilde kullanılmış.
  
  3a. aplikasyonlar eskiden sizin bilgilerinizi 24 saat sonra silmek zorundalardı. artık değiller: http://www.insidefacebook.com/…data-for-developers/
  
  3b. aplikasyon sayılmasa da, facebook connect ve facebook plug-inler konusunda roket adam uyardı: "facebook connect ve veya facebook plug-in'leri kullanan sitelerde de cookie'ler facebook profilinle eşleştiriliyor. hani altta 30 arkadaşın bu siteyi beğendi sen de beğen var ya, hah beğenmesen veya tıklamasan bile facebook veritabanına roket bu siteye de girdi diye kaydediliyor." http://lifehacker.com/…the-web-heres-how-to-stop-it
  
  4. hesapların bilgileri. çok uzun bir süre, facebook hesapları silinemedi - yani burası kadıköy, burdan çıkış yok benzeri bir durum vardı. deaktive edebiliyordunuz hesabınızı, amma ve lakin silemiyordunuz. o bilgiler orda ööööylece duruyordu, reaktive etmek isterseniz lak diye edebilesiniz diye de sebebi vardı. peki ya reaktive etmek istemeyenler? toptan silmek isteyenler? bilgilerinin facebook'un elinde kalmasını istemeyenler? onların işi zordu, zira silmek için herhangi bir opsiyon yoktu. 2008'de, hesabınızın silinmesi için profilinizdeki her şeyi (wall post, grup üyeliği, vs) teker teker silip, deaktive edip, email atmanız gerekiyordu. uzun süren uğraşlar sonucu bu opsiyonu verdiler.
  
  4a. hesapların silebiliyorsunuz, peki hesabınızdan sildiğiniz bilgiler facebook'ta duruyor mu? cevap: evet. http://www.guardian.co.uk/…technology&type=article. terms of service'e dönüyoruz burada: sildikten sonra bile kullanacağız demese de artık, siz sildikten sonra bile bilgilerinizi elinde tutmakta. 2009'daki tos değişikliği için mark zuckerberg şu post'u yazmıştı: https://blog.facebook.com/…og.php?post=54434097130, ve gereçek olarak da "mesaj gönderdiğinde hem sana ait olan mesaj kopyası, hem de gönderdiğin arkadaşına ait olan mesaj kopyası duruyor, dolayısıyla sen hesabını sildiğinde arkadaşının mesajını silemediğimizden senin bütün bilgilerini silemeyiz." gibi bir sebep sunmuştu. peki ya başkalarının hesaplarına/bilgilerine dokunmadan silinebilecek içerikler? onlar da tutuluyor, onların tutulması için bir sebep yok. hadi bu irlanda'daki olay için facebook'un tarafını alalım, diyelim ki schrems'in silip de facebook'un silmediği bilgiler/içerik sadece facebook'un başkalarının hesaplarına dokunmadan silemediği bilgiler. (kaldı ki, facebook mesela benim arkadaşıma attığım mesajı ben sildikten sonra, benim bilgilerim istendiğinde neden sildiğimi göz önünde bulundurup benim ismimden dissociate edemesin bilmiyorum, ama edemedi diyelim.) şu paragrafa dikkatinizi çekerim: "the information was broken down into 57 categories, including likes, log-ons (a list of when he logged on and which ip address he used) and emails, which included some email addresses schrems had never personally uploaded to the site but which he assumes were discerned from another user's profile." sizin facebook'a vermediğiniz ama sizinle alakalı olan bilgiler de var orada, ve sizin bunları silme şansınız yok.
  
  4b. şayet facebook'a gmail contact list'inizi kullanarak arkadaş eklediyseniz, kontakt listeniz facebook'ta kaydedilen bilgilerden birisi. http://blogoscoped.com/archive/2009-06-12-n15.html
  
  5. ve facebook'un bugüne kadarki en büyük hatasına gelelim: beacon. bunun bir hata olduğunu zuckerberg bile söyledi. beacon şuydu: facebook partneri olan sitelerde yaptığınız alışverişleri, vs facebook'ta paylaşan bir sistemdi. amma ve lakin, herhangi bir kullanıcı gizliliği, hakları, vs gözetilmemişti. başlangıçta nasıl olduğunu en güzel anlatan yerlerden birisi şu: http://bits.blogs.nytimes.com/…of-facebooks-beacon/
  gitmeye üşenenler için ben yazmaya çalışayım: facebook'a logged insiniz. fandango'dan alışveriş yaptınız, karşınıza "fandango is sending a story to your profile" diye bir not çıktı. burda "hop noluyo, gönderme" deme opsiyonu yok - ya see more diyosun, ya da don't show me this again diyosun. ok tuşu da yok, çıkıyor, bi süre sonra kayboluyor, yollamış oluyor. see more'a tıkladıktan sonra, "perspicacious fandango'dan şu filme bilet aldı" yazıcaz diyor. bu sefer opsiyonlar: edit settings/learn more, don't show me this again, ve kapat tuşu. noluyoruz, nasıl engelliyoruz? "perspicacious şu filme bilet aldı" yazısının üstündeki x'e tıklayarak. bu herhangi bir biçimde belirtilmiş mi? hayır. peki bir daha olmasın diye nereye gidiyoruz? edit settingse, o da remove et dedikten sonra çıkmıyor ki? facebook'a gitmen lazım. sonradan şu şekle sokuldu bu: "fandango profilinize bir story gönderiyor: fandango can send stories to your profile through a program called facebook beacon. beacon is a way for you to bring interesting actions you take online into facebook. when you accept this story, it will be put in your min-feed and may appear in your friends' news feeds." verdiği opsiyonlar nedir? "profilime gönderilenleri hep koy gitsin" seçeneği, ve okay. bir de üstte "see story var", yine ona gitmek gerekiyor, oradan bu bilgiyi göndertmemeye çalışmak gerekiyor. daha sonra, "en aızndan "profilime koyma, istemiyorum" seçeneği daha açık seçik başka bir versiyona geçtiler, ama bu sefer de kullanıcılar opt out etsin diye konulmuş "edit settings" butonu yok. kutucuğu "eeeh aman be" diye kapattıysanız da, "cevap vermezseniz iki gün sonra koyuyoruz bunu profilinize" diyor. yani, opt-in opt-out meselesinde yine sınıfta kalıyor. sonra tekrar değişiyor, settings'i geri koyuyor, ve bu "publish ediyoruz sen cevap vermezsen"i çıkarıyor. ama yine de, her şekilde "ben beacon'dan çıkmak istiyorum arkadaş, çıkar beni!" dediğin zaman çıkarmıyor.
  
  hadi bunları geçtim, en vahimi şuydu: http://www.pcworld.com/…han_previously_thought.html kullanıcı, facebook'a logged in iken, beacon partneri sitelerde yaptıkları facebook'a bilgi olarak gönderiliyordu, "publish etme" demesine rağmen (ama publish edilmiyordu tabi) bu bile yeterince kötüyken, kullanıcı facebook'tan çıkmışken (logged out iken) bile facebook'a beacon partneri olan siteden bilgi gidiyordu.
  
  beacon ile alakalı olarak class action lawsuit açtılar, sonucunda da settle etmek için facebook beacon servisine son verdi.
  
  6. federal trade commission, aka ftc'nin facebook'un gizlilik ihlalleri üstünden yaptığı suçlamalar sonucu facebook ve ftc settlement'a gitti.
  
  - 2009'dan evvel gizli bırakma opsiyonu verilen arkadaş listesinin artık gizlenememesi, ve bu gizlilik değişikliği için kullanıcılara haber verilmemesi, onaylarının alınmaması
  - third party app'lerin ihtiyaçları olmamasına rağmen bütün kullanıcı bilgilerine erişebilmeleri, ancak facebook'un bunu "sadece ihtiyaçları olan bilgilere erişecekler" diye lanse etmesi
  - facebook, kullanıcıların "sadece arkadaşlarım" opsiyonuyla paylaştığını sandıkları bilgileri arkadaşlarının kullandıkları third party applerin kullanmasını engellemedi - yani insanların sadece arkadaşları ile paylaştıklarını sandıkları bilgiler arkadaşlarının kullandıkları aplikasyonların da kullandığı bilgiler oldu.
  - facebook "verified apps" diye bir program ile bu programdaki aplikasyonların güvenliğini kontrol ettiğini/sağladığını öne sürdü. durum böyle değildi.
  - facebook kullanıcıların bilgilerini reklamverenlerle paylaşmayacağını söyledi. paylaştı.
  - facebook deaktive edilen ve silinen hesapların resimlerinin, fotoğraflarının erişimini kapatacağını belirtmişti. oysa erişime açık kaldı bunlar.
  - facebook abd-ab safe harbor framework'e (abd ile ab arasındaki data akışını denetleyen framework) uygun davrandığını iddia etti. değildi.
  
  yani aşağı yukarı benim listelediklerim.
  
  mahkemede bunlara karşı çıkmak yerine, anlaşmayı tercih etti:
  http://www.ftc.gov/…/2011/11/privacysettlement.shtm
  
  bu bile tek başına yeter bence.
  
  (şimdiden gelecek bazı cevaplara istinaden: evet, facebook'u kullanmak zorunda olmadığımı biliyorum. ama hayır, facebook'u kullanarak belli başlı bazı bilgilerim üstünde hak sahipliğini elimden bırakmıyorum. facebook, benim bu bilgileri başkalarıyla paylaşmam için kullandığım bir mecra. elbette ki başkalarıyla paylaşırken onunla da paylaşmış oluyorum, amma ve lakin facebook'un bu bilgileri kullanması ve benim istemediğim şekillerde paylaşması üstünde sınırlar var, olmalı. bu sınırları facebook devamlı zorlamakta, devamlı "şurasını ihlal ettik, insanlar farketti tüh"e getirmekte.)
  
  bunlardan dolayı da facebook'u zerre kadar sevmiyorum. kullanıyorum, zira maalesef bugün facebook sosyal yaşam için neredeyse telefon kadar gerekli, kaldı ki ben kullanmaya başladığım zaman bu hale geleceğini öngöreme(z)dim. ama sevmiyorum, kendisine saygı duymuyorum, kendisinden paylaştığım her şeyi mümkün olduğunda kısıtlı biçimlerde paylaşıyorum, herkese de aynı şeyi yapmalarını tavsiye ediyorum. 2004'ten beri facebook kullanıcısıyım - teee o zamanlar sadece kısıtlı sayıdaki üniversite öğrencisi kullanabilirdi, güvenlik falan hak getireydi o ayrı. ama o zamanlar zaten facebook ne hayatımızın her yanına bulaşmıştı, ne de kullanıcı bilgileri konusunda güvenlik iddiası vardı. kendisine olan sevgi ve saygım gittikçe düştü, artacak gibi de durmuyor açıkçası.