• isin trajikomik tarafi sscb ve japonya bu olayi bir 'tatsizlik' olarak degerlendirmis ve birbirine savas bile ilan etmemistir. sovyetler ve jukov zafer kazanmis gibi gorunse de japonlara gore agir kayiplar (30b olu ve yarali, 250+ tank, 200+ ucak, 200 zirhli arac vs 20b olu ve yarali, 30 tank, 150 ucak) vermislerdir.

    japonlar kendilerinin 3 kati bir orduya yenilmis olmalarina ragmen ozelestiride kusur etmemis ve yeni tank ve tanksavar modelleri gelistirmislerdir. ancak kara imparatorlugundan vaz gecip denizler imparatorlugu olayina yonelmislerdir. bu sayede sovyetler iki cephede sikismaktan kurtulmus, almanya ise basina amerikan belasini almistir.
  • sınır sorununun tarihçesi
    1734'te çin'in çing hanedanının belirttiği dış moğolistan ile iç moğolistan arasındaki sınır nomonhan'dan geçmekteydi. bu sınır moğolistan'ın bağımsızlık ilan etmesinden sonra tekrardan moğolistan ile çin tarafından kabul edilmekteydi. fakat 1932'de kurulan mançukuo iç moğolistan'ın güney sınırı için mevcut sınırdan yaklaşık 20 kilometre güneyinde bulunan halha nehri'ni sınır olduğunu iddia ederek öteden beri yörüklerin serbestçe hayvancılığı işlediği bu bölgede münakaşa yaratmıştı.

    10 ağustos 1938'de halhin gölü muharebesi'nin mütarekesi moskova'da imzalandıktan sonra sınırları sakinleşti. ancak ocak 1939'da moğolistan 7. sınır muhafız noktası'na bağlı bir üsteğmen ve 212 erin sınırı aşarak keşif görevinde bulunurken mançukuo tarafında esir alınmasıyla sınır bölgesinde çatışmalar yoğunlaşmaya başladı. zamanla moğolistan'a sovyetler birliği'nin, mançukuo'ya ise japonya'nın takviye birliklerini yollamalarıyla çatışmalar şiddetlenecekti.

    birinci halha nehri olayı
    11 mayıs 1939 sabah erken saatte sınırı geçen 20-60 kadar moğol askerinin nomonhan civarında bulunan mançukuo sınır gözetme noktası'na karşı hücum etmesiyle çatışma başladı. 12 mayıs'ta 700 moğolun sınırı geçtiği rapor edildi. 13 mayıs'ta 23. tümen komutanı korgeneral michitaro komatsubara tümenin keşif alayına bağlı komutanı yarbay yaozo azuma komutasında bir müfreze kurdurarak 300 mançukuo birlikleriyle beraber hareket ettirdi. ancak rapor edilen 700 rakamı yanlış bilgi olup aslında yüzü aşamayan moğol, hemen halha nehri'nin ötesine çekildi. komatsubara hareketin maksadının tamamlandığını düşünerek azuma müfrezesinin geri dönüşünü emretti.

    moğolistan başkumandanı mareşal horloogiyn çoybalsan, 15 mayıs'ta sınır muhafızı'na, ana birliklerinin varıncaya kadar halha nehri hattını savunmasını emrederek moğol 6. süvari tümeni'ni ilerletti. 20 mayıs'a kadar kızıl ordu 57. özel nişancı kolordusu'suna bağlı ve kıdemli teğmen bykov'un komutası altındaki birlikleri ilerletti. sovyet ve moğolistan birlikleri khalha nehri'nin doğu sahlinde mevzilendi. buna farkeden komatsubara halha nehri'nde düşmanı imha etmeye karar verdi. piyade 64. alayı komutanı albay takemitsu yamagata komutasındaki yamagata müfrezesine hareket emrini vererek 28 mayıs hücume geçirdi.

    japon keşif birlikleri rus ve moğolların ricaat yolunu keserek müfrezeden ayırılarak yanından hücum etti. fakat sovyetler ve moğolların üstün mekanize birlikleriyle halha nehri'nin batı sahlinde konuşlandıran topçu ateşinin desteğiyle karşı hücumuna geçti. cephenin ortasında kuşatılan azuma müfrezesi 29 mayıs'ta süngü hücumu düzenledi ve imha edildi.

    korgeneral komatsubara durumunu inceleyerek ricaat kararını verdi. 31 mayıs'ta yamagata müfrezesi de ricaat emri yüzünden geri çekildi. sovyetler ve moğollar da 30 mayıs'ta halha nehri'nin batısına çekildi. böylece birinci halha nehri olayı sona erdi.

    ikinci halha nehri olayı
    beyaz rusya askeri bölgesi komutanı vekili komkor georgi jukov 2 haziran’da moskva'ya çağrıldı ve bölgeye gitmesi emredildi. bölgeye varan jukov, halha nehri doğu sahilini savunarak karşı saldırıyı hazırlanacağını açıkladı. milli savunma halk komiserliği, 6 haziran'da 57. kolordu komutanı komdiv nikolay feklenko'yu azlederek yerine jukov, askeri komiserliğine tümen komiseri mihail nikişev ve kurmay başkanlığına kombrig mihail bogdanov getirildi.

    japon temmuz taarruzu
    her iki taraf bölgede birliklerini kurdular, kısa zamanda japonlar savaş alanında 30.000 personele sahip oldu. sovyetler yeni bir kolordu komutanı, komkor georgi jukov'u yolladı, jukov 5 haziran'da bölgeye ulaştı ve çatışma alanına daha fazla motorize ve tank birliklerini getirdi. jukov ile birlikte ispanya iç savaşı'nda "general duglas" lakabıyla tanınmış yakov smuşkeviç de uçuş birlikleriyle bölgeye ulaştı.

    27 haziran'da japonlar hava saldırlarını başlattı. japon imparatorluk kara kuvvetleri 2. hava tugayı'na bağlı 107 savaş uçağı (24 ağır bombardıman uçağı, 6 hafif bombardıman uçağı, 77 avcı uçağı) tamsagbulag (tamusk)'taki sovyet hava üssüne karşı hava bombardımanı düzenledi. ancak bu saldırı tokyo'daki imparatorluk kara kuvvetleri genelkurmayı'nın izni almadan kanto ordusu üst kurmayı binbaşı masanobu tsuji tarafından planlanarak sadece kanto ordusu'nun emriyle gerçekleştirildi. hızlı bir şekilde olayın tırmanmasını önleme ve nomonhan 'ı tutuma çabalarıyla tokyo derhal hava birliklerine herhangi hava saldırısını yapılmayacağına dair emrini verdi.

    haziran ayı boyunca, nomonhan yakınındaki nehrin iki tarafındaki sovyet ve moğolların faaliyetleri ve yalnız kalmış mançukuo birliklerine karşı küçük çaptaki saldırları hakkında sürekli rapor edildi. ayın sonunda, japon 23. tümeni komutanı kolgeneral michitaro komatsubara'a, "istilacıları kovma" izni verildi. japonların planı iki çatallı saldırı içindi. 23. tümen'in piyade 71. alayı ve piyade 72. alayı ve piyade 64. alayı'nın bir taburu ve piyade 7. tümen'den ödünç alınan piyade 26. alayı olmak üzere üç alay ile bir alaydan ibaret japon birlikleri, halha nehri'ni geçerek ilerledi ve nehrin batı yakasında bulunan baintsagan tepesi'ndeki kızıl ordu birliklerini imha etti. akabinde sola dönüp güneye kawamata köprüsü'ne doğru ilerledi. saldırının ikinci çatalı ise kolgeneral yasuoka masaomi komutası altında, tank 3. alayı ve tank 4. alayı piyade 64. alayı'nın bir kısımı, 7. tümen'e bağlı piyade 28. alayı'nın bir taburu, istihkam 24. alayı ve saha topçu 13. alayı'ndan oluşturulan japon kara kuvvetleri 1. tank grubu (yasuoka müfrezesi)'nun göreviydi. bu birlik nehrin doğu yakası ve haylastin nehri'nin kuzeyinde bulunan sovyet askerlerine saldıracaktı.

    japon imparatorluk kara kuvvetleri, 4 ağustos 1939'da 23. tümen'i de emir altına alan 6. ordu teşkil etti ve komtanlığına korgeneral rippei ogisu'yu getirdi. kızıl ordu, 21 temmuz 1939'da 57. özel nişancı kolordusu'nu 1. ordu grubu olarak yeniden teşkil ederek ve yine jukov'a komuta ettirdi.

    japon ordusu yeniden gruplaştırıldı ve 24 ağustos'ta yapılacak sovyetlere karşı üçüncü taarruzu planlandı. 23. tümen keşif birliği 721 rakımlı tepe (fui tepesi) yi korumakta, 26., 63. ve 72. olmak üzere üç piyade tümeni haylastin nehri'nin kuzeyinde yer alan balşagal tepesi'ni korumakta, haylastin nehri'nin güneyinde 8. sınır muhafız birliği ve piyade 71. alayı konuşlandırılmaktaydı. bunların dışında nomonhan'ın yaklaşık 65 kilometre güneyinde yer alan handagaya'da 7. tümen'e bağlı piyade 28. alayı bulunmaktaydı.

    sovyetler birliği ile fransa-birleşik krallık arasındaki müzakelenin çökmesinden ve polonya'nın almanya tarafından işgalinin eşiğinde olmasından dolayı, jukov 20 ağustos'ta başlatılacak ve japonları halha nehri bölgesinden temizleyecek taaruzu planlıyordu. jukov 4., 6. ve 11. olmak üzere üç tank tugayı ile 7. ve 8. olmak üzere iki mekanize tugaydan oluşturulan ana zırhlı birliği (498 tank ve 346 zırhlı araba) yığmıştı. bu birlik sovyet sol ve sağ kanadında yerleştirildi. jukov, toplam olarak 498 bt-5 ve bt-7 ile donatılmış üç nişancı tümeni, iki tank tümeni ve iki tank tugayı ve iki motorize nişancı tümeni ve 250 avcı ve bombardıman uçağından oluşan birliklerini japonya'ya karşı konuşlandırdı. moğollar ise iki süvari tümeni görevlendirdi.

    kızıl ordu'nun taarruzu için hazırladığı birlikler şöyleydi:

    kuzey grubu: 82. nişancı tümeni 'nin 601. alayı, 7. mekânize tugayı, 11. tank tugayı
    merkez grubu : 82. nişancı tümeni'nin iki alayı ve 36. motorize nişancı tümeni'nin iki alayı, 5. mitralyöz nişancı tugayı
    güney grubu: 57. nişancı tümeni'nin üç alayı (80. nişancı alayı, 127. nişancı alayı ve 243. nişancı alayı), 8. mekanize tugayı, 6. tank tugayı
    kuzey grubu'nun kuzeyinde moğol 6. süvari tümeni, güney grubu'nun güneyinde moğol 8. süvari tümeni

    kanto ordusu saldırı noktasında sadece iki hafif piyade tümeni topladı ve kolgeneral michitaro komatsubara'nın 23. tümen'inin karargahı savaş alanından 150 kilometreden fazla uzaklıkta mançukou'nun hsingan bölgesinin başkenti olan hailar'da bulunmaktaydı. japon istihbaratı sovyetlerin hazırlığın ölçüsü ve jukov'un saldırı planının kapsamını saptayamadı.
    jukov, çıkmazı bozma zamanın geldiğine kararlaştı 20 ağustos 1939, saat 05:45'te, 300 avcı ve bombardıman uçağının eşiliğiyle japon mevzilerine karşı topçu yaylım ateşi başladı. sovyet hava kuvvetleri'nin ilk avcı/bombardıman taarruzu oldu. halha nehri'nin batı kıyısını korumak için 1. ordu grubu'na bağlı yaklaşık 50.000 sovyet ve moğol askerleri konuşlandırıldı.

    japonlar sovyet merkezi birimlerin ilerlemesiyle tespit edildi ve zırhlı birimler kanatları süpürdü ve arkasından japonlara saldırıp iletişim hatlarını keserek japonların umutsuz karşı saldırılarını (piyadelerin geleneği olarak japon imparatorluk kara kuvvetleri'nin subayları, amacı ne olursa olsun, askerlerini hücum ettirirken genelde kılıç kullandılar) atlattı ve klasik kıskaç hareketi gerçekleştirdi.

    23 ağustos'ta japon 6. ordusu karargahını cepheye taşıdı ve güney cephesi'nde karşı saldırıya girişti.
    sağ kanadı: piyade 71. alayı ve piyade 72. alayı
    sol kanadı: piyade 26. alayı ve piyade 28. alayı
    sol destek: bağımsız muhafız piyade 6. taburu

    25 ağustos'ta jukov'un taarruzunun iki pençesinin nomonhan köyünde bağlantı kurduğunda 23. tümen tuzağa düşürüldü. 26 ağustos'ta 23. tümen'i kurtarmayı amaçlayan japon karşı saldırısı başarısız oldu. 27 ağustos'ta 23. tümeni kuşatmayı yarmaya giriştiyse de başarısız oldu. kuşatılmaş kuvverlerinin teslim olmasını reddedince jukov tekrar topçu ve hava saldırıda bulundu. 31 ağustos'a karar 23. tümen'in hırpalanmış kalıntısı sovyet tarafından çekildiğinde jukov yapmaya çalıştığı seyi "ne fazla ne de az", yerine getirmiş oldu.

    buna rağmen 23. tümen komutanı michitaro komatsubara savaşın sonucunu redetti ve bir karşı saldırı hazırladı. moskova'da mütareke imzalandığında bu karşı saldırı girişimi iptal edildi. jukov ise sovyet toprağından istilacı'yı kovmasını tamamladı ve binlerce kilometre batısında büyük olaylar patlak vermek üzereydi. jukov'un nomonhan'daki başarısı sovyetler birliğinin ribbentrop'a mavi ışık vermesini mümkün kıldı. 23 ağustos'ta ribbentrop moskova'daydı. 24 ağustos'a kadar sovyetler birliği ile nazi almanyası saldırmazlık pakta imzalamış oldular. jukov'un nomonhan'daki zaferinin hemen ertesinde, doğu avrupa ile ilgili sovyetlerin konumu almanlarca tamamen güvence altına alındı, 1 eylül 1939'da adolf hitler'in polonya seferi'ni başlatmasıyla avrupa'da ii. dünya savaşı patlak verdi. molotov-ribbentrop paktı, sovyetleri polonya'yı işgal etmeye ve finlandiya, letonya ve estonya'da etki alanı kurmaya çağrıdı. 15 eylül'de sovyetler ve japonya mütarekeyi imzaladılar ve mütareke ertesi gün yürürlüğe girdi. stalin artık doğu sınırında ikinci cephenin açılmasından endişelenmekten serbest bırakıldı. sovyetlerin polonya'ya istila etmesine engel kalmadı ve 17 eylül'de kızıl ordu polonya'ya girdi.

    olayın yarattığı etkiler
    bu durum sovyetler birliği'ni iki cepheli savaşa zorladığından 1939 yazında stalin'i hitler ile ittifak yapmaya zorlamıştır. ancak ağustos 1939'da mançukuo-moğolistan sınırında nomonhan kurganının doğusunda halha nehri civarında korgeneral michitaro komatsubara komutasındaki tekviyeli 23. tümen'in georgi jukov komutasındaki kızıl ordu zırhlı tugayları tarafından yenilmesi japon kara kuvvetlerinin modernleşmeye muhtaç olduğu ortaya çıkmıştı.

    halkha nehri olayı'ndan sonra kara kuvvetlerinin savunduğu "kuzeye ilerleme" tezi zayıfladı ve deniz kuvvetlerinin savunduğu "güneye ilerleme" tezi güçlendi. böylece pasifik okyanusu ve güneydoğu asya'ya yöneldiler. bu durum japon imparatorluğu'nun abd ile çatışmasını kaçınılmaz kıldı ve pearl harbor saldırısı'na yol açıldı.
  • “ırmağın bu yakasında arazi çok daha yüksekti ve bakışlarımız, geldiğimiz sağ kıyının ötesinde ta uzaklara değin çölü kucaklıyordu. nomonhan çatışmaları sırasında bu durum, sovyetlerin üstün gelmesinin nedenlerinden biri olmuştur. arazideki yükseklik farkı aynı zamanda top menzillerinde de önemli bir fark yaratmıştır. en azından ben, bu kıyı ile öteki arasındaki görüş açısı farkına çok şaşırmıştım.”

    zemberekkuşu'nun güncesi
    murakami haruki
  • halkha nehri savaşı, sscb-moğolistan halk cumhuriyeti ile japon imparatorluğu-mançu imparatorluğu arasında 11 mayıs - 16 eylül 1939 tarihinde meydana gelen sınır çatışmaları.https://en.wikipedia.org/…i/battles_of_khalkhin_gol
hesabın var mı? giriş yap