hopalı faik efendi

• hakkında mehmedali barış beşli'nin şöyle bir yazısı bulunmaktadır.
  
  "faik efendi adına nananena adlı lazca ders kitabında rastlıyoruz. kitapta faik efendi'nin lazca bir kitap çıkardığını, lazca yazdığı için sultan abdulhamit tarafından hapsedildiği, yazılarının hepsinin yakıldığı, kaybedildiği, hapisten çıktıktan sonra lazların düşmanları tarafından vurularak öldürüldüğü anlatılıyor.
  
  doğrusu bu verilerle faik efendi'nin izini bulmak oldukça güç. eğer baskıdan ve sultan abdülhamit'ten bahsediliyorsa bunun ıı. abdülhamit olduğu açık. bilindiği gibi ıı. abdülhamit sıkı bir istibdat rejimi ve geniş bir hafiye örgütü kurmuş, basına gülünç denecek sansürler uygulamıştır. ıı. abdülhamit'in saltanatı 1876'dan 1909'a kadar sürdüğüne göre faik efendi de bu yıllarda yaşamış ve hapsedilmiş olmalı. bununla birlikte ali ihsan aksamaz kafkasya yazıları'ndaki bir makalesinde5 şöyle diyor:
  
  ünlü akademisyen niko marr, 1910 lazistan raporu adlı eserinde, hopalı faik efendi'nin, lazcanın yazılı hale gelmesi için çalıştığını, bu nedenle sultan abdülhamit döneminde tutuklandığını, sürgün edildiğini ve daha sonra da laz halkının düşmanları tarafından katledildiğini yazmaktadır. lazların tarihi kitabında ise durum biraz daha farklı anlatılmakta: niko maar bir yazısında şöyle söylemektedir: “hopa'da faik efendi adında bir zatla tanıştık. bu zat sultan hamit döneminde bir laz alfabesi vücuda getirilmesi için girişimde bulunmuş, bu isteği pek hoş karşılamamışlar, yakalayıp zindana kapatmışlar, evini barkını didik aramışlar. ailesini başka illere sürmüşler, buldukları belgeleri de ateşe vermişler"."
  
  tarih sahnesindeki ilk siluet: faik efendi
• lazca'nın yazılı bir dil haline gelmesi için uğraşan bir kalem efendisi. ikinci abdulhamid döneminde bu alanda çalışmalar yapan hopalı faik efendi baskı gördü. ailesi ile birlikte sürüldü, çalışmalarına el konuldu ve yakıldı.