karizmatik otorite
-
-
weber'in en cok bilinen, weber'e yarattigi icin en cok kredi verilen kavramdir... ne var ki uzerinde biraz dusunuldugu zaman kendi kendisini tanimlayan (hatta celisen) bir kavram oldugu gorulur...
weber'e gore karizmatik otorite, uc otorite turunden birisidir... diger ikisi geleneksel otorite ve hukuki-rasyonel otoritedir... weber bu ucu arasindaki ayrimi soyle yapar... geleneksel otorite, mesruiyetini gelenekten, etnik baglardan ve babaerkil sistemden alir der... hukuki-rasyonel otorite gucunu anayasadan, hukuktan ve modern-rasyonel dusunce tarziyla belirlenen (yani geleneksel olmayan) bir sistemden alir der.. karizmatik otorite ise gucunu olaganustu karizmadan yani marifetten, zerafetten, lutuftan alir der... yani karizmatik liderin karizmasi, insanlari kontrol gucu vardir der...
simdi weber bu uc karizma tipini anlattiktan sonra ve bunlari mesruiyet temelinde ayirdiktan sonra, durur durur soyle bir yorum yapar... "bu uc otorite tipi arasinda sadece ve sadece karizmatik lider, yani karizmatik otorite devrimcidir; geri kalani muhafazakar ve tutucudur" der... ve bunu da bir analiz olarak bize sunar... iyi de nasil baska turlu olabilidi ki zaten... bur da weber cok ciddi bir kategorik tuzaga surmektedir bizi... izin verin anlatayim:
simdi efendim bu bir totolojidir... yani bu karizmaya atfedilen ozellik aslinda insanlari yonetebilme, kontrol edebilme gucu, zerafet, lutuf falan degildir... yani karizmatik liderler, boyle tanimlanirsa, geleneksel otorite icerisinden de cikabilir, hukuki-rasyonel otorite icerisinden de... yani halk secimlerde de karzmatik bir lideri secebilir (hukuksal ve rasyonel otorite sistemlerinde) ya da saltanatla gelen liderler icerisinde cok karizmatik ve devrimci bir lider de cikabilir...
ama tarih kimi karizmatik lider olarak taniyacaktir? sadece kriz anlarinda cikan ve devrim yapanlari... mesela weber'e gore mustafa kemal ataturk, elbette mukemmel bir karzimatik lider ornegidir. karizmanin tum ozelliklerine sahip oldugu gibi devrim de yapmistir... superdir... peki simdi sorarlar adama, peki mustafa kemal 1960larin ortasinda olsaydi da secimle basa gelip, ithal ikame programlariyla, ya da avrupa birligi'ne giris prosedurleriyle ugrassaydi, kibris konusu uzerinde diplomatik gorusmeler yapsaydi; ama devrim yapmasaydi, sayin weber o ilk paragrafta anlatilan ozellikleri kullanarak mustafa kemal'e karizmatik lider diyecekmiydi? elbette hayir... o zaman mustafa kemal bir hukuk-i rasyonel otorite ornegi olacakti... (ya da sayin ataturk, osmanli'da reform yapan bir padisah olsaydi (ama devrim yapmasaydi) yine basarili bir geleneksel otorite figuru olarak taninacakti)... kisacasi, bana gore, tarih karizmatik liderleri sadece devrim yapabildikleri sureyle taniyacaktir... yani devrim yapmayan karizmatik lider, taninmayacaktir, karizmatik olarak tanimlanmayacaktir (en azindan sosyoloji icerisinde)...
bu da su demek, weber'in "karizmatik liderler devrim yapabilen tek gruptur" onermesi yanlistir. cunku karizmatik liderler devrim yaptiklari icin karizmatiktirler... devrim yapamasalar, karizmatik olmazlar diger iki kategori icerisine girerler... bu yuzden karizmatik lider diye birsey yoktur. muhafazakar ve devrimci liderler vardir... ve bunlardan bazilari karizmatik olabilir... ama karizmatik olmadan devrim yapmak, bu kadar insani arkasindan suruklemek zor oldugu icin, devrimci liderlerin daha cok karizmatik olmasi beklenir... bu karizmatik lider ya da karizmatik otorite kategorisi bu nedenlerle sorunlu bir kategoridir...
ps: tabi sunu da belirtmek lazim... weber'e gore bu kategoriler tamamen idealdir. normal hayatta bu kategoriler daha karmasik, icice gecmis sekilde bulunabilirler... ancak bu karizmatik liderlerin tek devrim yapabilen grup oldugu onermesini yine de mesru kilmaz... weber hakkinda bir elestiri icin (bkz: max weber/@neogramsci) -
liderde, topluluklara hitap etmek isteyen kişide mutlaka olması gereken, ama karizmagibi de ekseriya doğal bir şekilde var olup kişinin etrafındakilere bunu hissettirdiği- hissettirmesi gereken bir haslet.
kendisi doğal bir şekide belirir insanlar arasında.
ben demez, ama insanlar onu markaja alır.
kolay kolay "ben!" "ben!" deyu ortaya çıkmaz. dedigim gibi zaten zamanla ışıldar.
var olmayan kişileri ise ne kadar kassalar da liderlik tavrını büyük-çok büyük kesilmiş- hatta gizlice yürütülmüş bir elbise giymiş gibi yapar. yapıyor da.iğreti durur.
bakışlarının şimşek gibi oldugunu sanır. ama eşşeği anımsatır.
jest ve mimikleri ile dag devirdiğini sanır ama gelin görün ki uzaktan sadece debeleniyordur.
bir süre üç- beş kişiyi toparlar etrafına. ama bu kalıcı olmaz.
çünkü koflugu bir süre sonra ortaya cıkar. bu iki lafta bir "ben" der.
bazen tevazu metodunu da kullanır.
naif buldugu ortamlarda kükrer, yemedigi zaman ise miyavlar. dagılır. darman duman olur.
(bkz: #6797960) -
diğer güç odaklarına göre çok daha kısa sürede insanları etkileme gücünü size bahşeder karizmatik otorite.
örnek vermek gerekirse;komutanlar,padişahlar,peygamberler,iş adamları vs. -
(bkz: iktidar tekeli)
-
muhammed'le mustafa kemal'in ortak özelliği.
-
burjuva sosyal bilimci weber'in ortaya attığı bilimdışı bir kavramdır.
karizmatik lider ile karimzatik otorite kavramları da birbirine karışıtırılır.
genelde karizmatik lider kim diye sorulduğunda ise bugüne kadar en çok duyulmuş cevap "stalin" olmuştur...
(bkz: stalin) * * * -
padişahlar ve işadamları karizmatik otorite sınıfına değil geleneksel otorite sınıfına dahildir. padişah olmadan önce şehzade konumundaki kişi, var olan mutlak otoritenin halefi, sonrasında ise sahibidir. geleneksel otorite, karizmatik otoritedeki gibi kabiliyet sonucu sonradan kazanılan bir iktidar değildir.
-
weber'e göre karizmatik kişilik etrafında ve onun otoritesine tabi olan toplumsal gruplara cemaat denir. cemaatle karizmatik otorite arasındaki ilişki duygusal içeriğe sahiptir.
karizmatik liderin yönetim kadrosunda liyakat yoktur, bu kadrolar kişisel ilişki ve bağımlılıklardan dolayı imtiyaz tanınanlardan oluşur. -
(bkz: cult)
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap