taç utangaçlığı

• ormanlık bir alana gittiğimizde gökyüzüne doğru bakışlarımızı çevirdiğimiz zaman ilginç bir doğa olayına şahit olabiliriz çoğu zaman.
  türkçeye ''taç utangaçlığı'' olarak çevrilen bu olay; belli ağaç türlerinin en tepesinde bulunan dallarının birbirine dokunmaktan kaçınmasına deniyor.
  
  nedenine gelirsek tam olarak bilinmese de zararlı böceklerden kaçınmak için ağaçların kendini koruması ve fotosentez için ışığı en verimli kullanması gibi pekçok varsayım var. ancak kesin nedeni hala bilinmese de gördüğümüz gibi doğa mucizelerle dolu.
  
  crown shyness
• kalabalıklar içinde de olsa kendi alanını ve mesafesini belli bir ölçüye kadar korumak isteyen, hem kendisine hem de çevresine en ufak bir zarar vermemek için mümkün olduğunca dikkatle hareket etmeye çalışan insanlara "yalnız değilmişim, şükür" dedirtip rahat bir nefes aldıran harikulâde keşif/olay.
  
  hayır efendim, baktıkça ağlamıyorum, gözüme ruh aşinalığı kaçtı.
• belli ağaç türlerinin en tepesinde bulunan dalların birbirine dokunmaktan kaçınmasına adı verilen bir doğa olayıdır. nedenleri hakkında birden fazla hipotez vardır;
  *ağaçların böyle bir davranış sergileyerek fotosentez yapabilmek için maksimum ışık almayı sağladıkları söyleniyor. çünkü birbiri arasında boşluk bırakan ağaçlar daha az gölge yaratıyor.
  *diğer bir hipotez ise bu sınırların, böceklerin ağaçtan ağaca geçerek üremesini önlemek adına oluştuğu yönünde. taç utangaçlığı özellikle yüksek rüzgarlı alanlarda ağaç dallarının birbirine sürtünmesi sonucu da oluşuyor olabilir.
  
  sebebi ne olursa olsun, doğanın mucizesini görebilmemiz için harika bir şey!
  
  ilgili haber
• (bkz: sosyal mesafe)^*
• sık ağaçlarla kaplı, yemyeşil bir ormanda yaptığımız bir yürüyüşümüzü hatırlayalım. etrafta gördüğümüz her ağacın, çiçeğin, belki ilk kez gördüğümüz bir bitkinin bizi nasıl iyi hissettirdiğine ve bizi nasıl mutlu ettiğini anımsayalım. bu ortamda hissettiklerimizi bir üst seviyeye taşıyacak bir fenomen var ise o da taç utangaçlığıdır (crown shyness). upuzun ağaçların taçlarının birbirine dokunmadan, bir yapbozun birbirinden uzakta olan parçalarını andırırcasına oluşturdukları boşluklar ile gökyüzünü görmemizi sağlayan fenomendir.
  
  taç utangaçlığının tam olarak neye dayanarak oluştuğu hala tam olarak bilinmemektedir. taç utangaçlığı ilk olarak 1920 yılında literatüre geçmiştir. ve ilerleyen her yılda yeni bir hipotez ortaya koyulmaktadır.
  
  taç utangaçlığı her ağaç türünde gözlenmemektedir. meşe ve çam türlerinde ve bazı okaliptus ağaçlarında, kafur ağacı, kontorta çamı, japon karaçamı, sıtka ladini, siyah mangrov taç utangaçlığı gözlenen bazı ağaç türlerindendir. şöyle ki; taç utangaçlığı sadece kendi türündeki ağaçlar arasında değil, başka ağaç türleri arasında da gerçekleşebiliyorken, bazı gözlemlerde aynı ağacın farklı kanopileri arasında dahi ortaya çıkmaktadır.
  
  her haliyle gizemli fenomene hayran kalmamak elde değil. bu gizemli hal devamlılığını sürdürse de belli başlı birkaç tahmin taç utangaçlığının ortaya çıkışı konusunda yer almaktadır:
  
  -rüzgarlar: aşırı rüzgarlara maruz kalan uzun ağaçların kanopileri zaman içerisinde birbirine çarparak, aşınır ve o bölgedeki yapraklar tahribata uğrayarak dökülürler. birbirlerine vuran yapraklar, zamanla dökülerek o bölgelerde boşluklar oluşturur. ancak bu tahminde her ağaç türünde doğru değildir. örneğin çok daha rüzgarlı bir alan olan kosta rika'daki monteverde bulut ormanı koruma alanı'ndaki ağaçlar üzerinde yapılan bir çalışmada görülen aşınmanın daha fazla olması beklenirken öyle olmamıştır. bu bulut ormanı çok sık şiddetli rüzgarlara maruz kalır ve saatte 100 kilometreyi aşan rüzgarlar meydana gelmektedir. buna rağmen kanopilerde ciddi bir aşınma gözlenmemiştir. ve malay kafur ağacında taç utangaçlığı üzerine yapılan bir başka çalışmada ise, doğrudan aşınma kanıtı bulunmamıştır.
  
  -allelopati: bu ise diğer tahminlerden daha çok üzerinde durulan bir konudur. allelopati; bir bitkiden diğerine farklı kimyasal birleşikler aracılığıyla iletilen olumlu veya olumsuz etkidir. bu bileşiklere alleokimyasal denir ve bitkilerin haberleşme sinyalleri olarak düşünülebilir. en güçlü olarak aynı türler arasında görüldüğünden buradaki taç utangaçlığı farklı türler arasında görülmektedir. bu kategorideki bir başka yaklaşım ise ağaçlar arasında transferi olacak böcek ya da hastalık yapacak diğer unsurlardan korunmaktır.
  
  - ışık : bitkiler ve ağaçlar, fotoreseptörler olarak bilinen ışığa duyarlı proteinler içerir ve en yaygın olanlardan biri fitokromdur. bu fotoreseptör, güneş ışığını algılayabilir ve birçok türe yapılan araştırmalar, bitkilerin gölgeden kaçınma aracı olarak büyümelerini değiştirebildiklerini ortaya koymaktadır. bu mekanizma sayesinde, kalabalıklaşma meydana geldiğinde ağaçların en dıştaki dalları, diğer ağaçların dallarına gölge düşürdükçe daha az ışık alacağı için kanopide boşlukların ortaya çıkması gerekmektedir. bunun için ağaçlar zaman zaman büyümelerini dahi durdurabilmektedirler. ışığın zemine geçmesi ile orman ekosisteminde de pek çok çeşitli canlıya daha çok yaşam imkanı sunulmakta ve ekosistem çeşitliliği desteklenmektedir.
  
  tam nedeni ne olursa olsun taç utangaçlığı kesinlikle oldukça fotojenik bir fenomendir. ve ağaçların kendilerine olduğu kadar bulunduğu ekosisteme de katkısının olduğu çok açıktır. taç utangaçlığını yukarıdan gözlemlemek çok kolay olmasa da bu görüntüler ile rüzgara karşı birbirlerinden nasıl uzak durmaya çalıştıklarını görebilirsiniz.
• nazım hikmet'in destan şiirinin şu dizlerini hatırlatır: "yaşamak bir ağaç gibi tek ve hür
  ve orman gibi kardeşçesine"
• yanı başında olmasına rağmen el uzatmayanlara,
  bir araya gelebilecekken bir araya gelmeyenlere,
  benliğinden daha değerli olanı yüceltenlere;
  
  hiçbir engel yoktu, hepsi bir taç utangaçlığı idi.
  biliyorduk; dallar yapraklar değmese de birbirine,
  köklerimizden birbirimize sağlamca dolanıyorduk.
• (bkz: https://www.google.com/…ar6baggeae&biw=1890&bih=873)
  
  " doğadaki kardeşlik: yüksek dallarını birbirine değdirmeyen ağaçlar
  
  daha önce hiç üst dal ve yapraklarını bu şekilde mesafeli tutan ağaçlık alan gördünüz mü? crown shyness (taç utangaçlığı) olarak bilinen bu fenomen ilk kez 1920’li yıllarda gözlemlenmiş.
  
  ağaçların neden böyle bir davranış sergilediği kesin olarak açıklanamamış olsa da biliminsanları bu fenomeni ağaçların hem kendi sağlığını hem de komşu ağacın sağlığını gözeterek hareket etmelerine bağlıyor.
  
  bu müthiş görüntülerin ortaya çıkmasının muhtemel nedenleri:
  
  1. ağaçlar arası zararlı böcek geçişini önlemek
  
  ağaç dalları arasında mesafe kaldığında bir ağaca dadanan ve ağacın dal ve yapraklarına zarar veren böceklerin yan ağaca geçişleri zorlaşıyor.
  
  2. güneşe erişim
  
  iki ağacın dalları birbiri üzerine bindiğinde yaprakların ulaştığı güneş miktarı azalıyor ve gelişim yavaşlıyor. bu yüzden ağaçlar komşu ağacın dallarına doğru gelişmektense yukarıya, güneşe doğru büyümeyi seçiyor.
  
  3. dalların sağlığı
  
  dalların birbiri içine geçmesi demek her iki ağacın da dallarının kırılması ve yapraklarının dökülmesi demek. ağaçların bu nedenle karşılıklı fayda sağlamak için birbirlerinden uzak durdukları düşünülüyor."
  
  (bkz: https://www.yesilist.com/…rine-degdirmeyen-agaclar/)
• (bkz: crown shyness)
  ladin, karaağaç, okaliptüs gibi uzun ağaçların en yukarıdaki dallarının ve yapraklarının birbirine dokunmaması taç utangaçlığı olarak adlandırılıyor. ilk kez 1920’de gözlemlenen bu inanılmaz doğa olayının nedenine dair ortaya atılmış üç teori var: fotosentez yapabilmek için yeterli güneş ışığının dağılımını sağlamak; zararlı böceklerin yayılmasını engellemek; rüzgârlı havalarda dalların birbirine çarpıp kırılmasını önlemek.
  sebebi her ne olursa olsun ağaçların birbirinin kişisel alanına saygısı olarak tanımlayacağım bu fenomenin görüntüsü ince bir nehirin ağaçların yaprakları arasında gezinmesi gibi. birlikte ama birbirine müdahale etmeden, zarar vermeden müthiş bir uyum içinde yaşayan bu ağaçlardan bile öğrenecek çok şeyimiz var.
• okaliptüs, mangrov ve çam gibi bazı ağaç türlerinin üst dalları birbirine dokunmaktan kaçınır.
  birbirlerine dokunmayı sevmedikleri için bu doğal fenomene taç utangaçlığı diğer adıyla da (bkz: crown shyness) denmiş.
  
  görsel
  görsel
  görsel
  görsel
  
  taç utangaçlığıyla ilgili araştırmalar 1920'lerden beri yapılıyor ve sebebi kesin olarak hala bilinmiyor. şimdiye kadar ortaya atılmış bazı fikirler şu şekilde;
  
  *bir teori, başka bir ağaç dalı kendine yaklaştığında ağaçların yaptıkları fotosentez sürecini en üst seviyeye çıkarmak ve ışığın girmesine alan açmak için o yönde büyüme durdurduğu yönünde.
  *bazıları ağaçların birbirlerinin dallarını rüzgarda çatlatıp kırmaktan korktukları için büyümeyi bıraktığını düşünüyor.
  *bazıları da zararlı böceklerin ağaçtan ağaca geçerek yayılmasını önlemek için bu fenomenin ortaya çıktığına inanıyor.
  
  bu fenomen neden oluştu kesin olarak bilinmese de ağaçların kendi sağlıklarını korudukları bir gerçek.