• kehribarı makbul olan aksesuar. bence aksesuar en azından.

    kullandığımdan, elimde gezdirdiğimden değil ancak, araçta vites topuzunda olmazsa o arabada birşey eksik bana. kehribar dediysekte, maalesef aslında bu oldukça pahalı bir aksesuar. farkını, hissini ve ağırlığını; uyduruk olanıyla birlikte eline alan kolaylıklar anlar.
  • anadoluda tesbik denir
  • sanıldığından çok daha büyük , milyonlarca dolarlık bir ticari markete sahip, bir ipe sistemli şekilde dizilmiş dua taneleri bütününe denir tespih.

    eline aldığı tespihi külhanbeyi ya da aga tavırlarıyla sallayan bir tipi gördüğümüzde irrite eder bizi tespih. bazen de aklımıza bir keşişi, bazen bir budist rahibini, kimi zamanda bir imamı getirir. bir holywood korku filminde rahibin boynundaki istavrozun bir tespihe bağlı olduğunu gördüğümüz çok olmuştur.

    tespih, çeşitli malzemerin kullanılmasıyla yapılan boncukların bir araya dizilmesinden oluştuğu için ilk tahlilde boncuğun tarihine bakmak lazım. boncuklar en eski insan süslerinden. uzmanlar, afrika'da ilk bilinen boncukların m.ö. 10000 lere tarihliyor. yüzyıllar boyunca bir sürü değişik kültür bu boncukları bazen süs, bazen sayı saymak için bir abaküs , bazen de bir dine mensup olmak nişanesiyle tesbihat yapmakta kullandılar.

    dini bağlamda kullanılan ve bir tespih dizisine benzeyen en eski boncuk dizisi görüntüsüne xeste 'deki "tapanlar" freskinde rastlanmış. yaklaşık m.ö 1613 yılına denk geliyor. fakat tespihlerin kesin kökeni halâ belirsiz. muhtemel ilk kullanımları hindistan daki hindular tarafından m.ö 3000 yıllarında olmuş. neredeyse antika değeri olan tüm lord shiva heykellerinde shiva'nın boynundaki dizili boncukları görmek mümkün. ve muhtemelen budistler tespih kavramını hindulardan ödünç almışlar.

    şintoizm, umbanda, hristiyanlık, sihizm ve bahai faith gibi kimi din ve inanç sistemleri de tespih kullanmış. ortodoks komşumuz yunanistan vatandaşı hristiyanlar da popüler olarak komboloi denen ortodoks tespihini kullanırlar mesela.

    bu kaynakta yazılanlar doğruysa ilk islam tespihinin ilk kullanımı hz.fatıma'ya dayanıyor. rivayete göre fatıma uhud savaşı sırasında şehid olan hamza'nın mezarından aldığı topraklardan boncuk yapar, onları ipe dizip tespih oluşturur ve zikretmeye, bir yandan da yasını tutmaya başlar. ve o andan itibaren diğer islam inananları da tespih çekmeye başlar.

    öte yandan tespih islam dünyasında bir sanat olarak anılmaya özellikle 16. yüzyıl osmanlı döneminde başlamış. 18. yüzyılda parlak dönemlerini yaşamış osmanlı islam tespih sanatı hiçbir zaman kaybolmadan günümüze kadar gelmiş.

    elektriksiz dönemlerde ayak kemane tornası kullanılmış tespih yapımında. şimdilerde elektrikli tornalar, dahası son model cnc makinalarla tespihler yapılıyor.

    ismini tespih sanatı tarihine kazımış büyük üstadlar yetişmiş hem osmanlı da hem de cumhuriyet türkiyesinde. mevlanakapılı mahmud usta, horozun salih usta, tophaneli ismet arap, akgerdan mehmed efendi, tosunum halil usta, beylerbeyli galip başsaka usta en bilinenlerinden bazılarıdır. cumhuriyet tarihinin en önemli ustalarından birisi de yakın dönemde rahmetli olan yusuf özgen ustadır. ve günümüz yaşayan ustaları arasında çok önemli isimler yetişti tespih sanatını ifâ eden. yaklaşık 3 bin tespih ustasının aktif olarak tespih yaptığı biliniyor. en önemlileri arasında devlet sanatçısı da olan hüseyin çelik, eymen gürtan, necip fazıl karadağ, imdat kalaycı, abdullah öner , ibrahim özgen, cem bülbül gibi isimler sayılabilir.

    tespihi oluşturan boncuklara habbe denir. habbeleri birbirinden ayiran parcalara durak ya da pul denir. tespih taneleri imame adı verilen bir parçanın çatısı altında bağlanır ve hitame adı verilen son parça ile sona erer. imame ile hitame arasında da "ara taneler" bulunur.

    tespihler doğal ya da sentetik çeşitli malzemeler kullanılarak yapılırlar. en önemli sentetik malzeme sıkma kehribar adı verilen ve aslen 1907 de leo baekland isimli bakalitin mucidi olarak bilinen kişi tarafından bulunan malzemedir. tespih piyasasında önemli yeri olan, fenol&formeldehid kullanılarak yapılan bu plastik türünün gramı 60 dolara kadar varıyor desem inanır mısınız? inanmam diyorsanız şöyle bir örneğe bakın o zaman.

    kehribar bilinen en önemli doğal tespih malzemelerindendir. çoğu türk tespihseverin tespih dendiğinde aklına ya kehribar ya da kuka isimli brezilya kaynaklı bir hindistan cevizi türü gelir. türkiye'de en çok üretilen tespih kuka tespihtir.

    aklın alamayacağı malzemeler tespih kolleksiyonerlerinin hedefi içindedir her zaman. fildişi , mamut dişi gibi malzemeler çok normal ve kolay bulunan malzemeler olarak adlandırılır. lakin duyduğunuzda kulağa cok daha garip gelecek malzemeler var. helmeted hornbill isimli kuşun gagası ham madde olarak 15 bin dolara kadar fiyat bulur tespih piyasasında. bir örneği burada.

    indirimli fiyatla 5000 liraya sayılan bir balina kusmuğu tespih ilginizi çeker miydi?

    altın ve zümrüt kakma ile işlenen bir deniz kaplumbağası kabuğu tespih 35 bin lira desem?

    çoğu doğaseveri kızdıracak malzemeler doğadan alınır ve bu tespih kolleksiyonu çılgınlığına kurban gider. gergedan boynuzu bu malzemelerden birisidir. 30 -40 gram gergedan boynuzu bir tespih 10 bin liraları bulabilir.

    aklınıza gelecek her tür ağaç, tespih için bir ham maddedir.

    narwhal ya da unicorn balinası adı ile bilinen deniz gergedanı, boynuzu sayesinde bir tespih malzemesi olmuştur artık.

    şimdilerde facebook'ta pıtrak gibi büyüyen bir tespih mezatları çılgınlığı başladı. bu kadim sanat, iyice ticarete evrildi, insanlar dolandırılmaya, fahiş paralarla abuk subuk malzemeler kullanılarak yapılan tespihleri kapış kapış almaya başladı.

    arabasını tespih ile takas edecek seviyede tespihe tutkulu olanlar var. yine de herşeye rağmen tespih, islam coğrafyasında hem zikir-dua tanesi hem de erkeğin mücevheri olarak değer görür.

    devletin en üst kademesinden (bildiğin en üst yani) bakanlara, yüzlerce vekile , bürokratlara, iş insanlarına, akademisyenlere, futbolculara, şarkıcılara hatta bazı hanımlara kadar uzanan değişik bir kolleksiyoner profili vardır. tespih deyip geçme! günümüzde tespih ustası olarak adlandırılan kişilerin azımsanmayacak bir bölümünün "kimin mercedes'i daha güzel?" yarışı peşinde koştuklarını söylesem kimseye iftira etmiş olmam.
  • 1,5 sene önce bunu yazan ben: (bkz: #92574233)
    şu an arada tespih çekiyorum,
  • genelde keko eşyası olarak görülen bir aksesuardır.
  • alkol
  • çok güzel bir aksesuardır. elimde telkari işlemeli, gümüş ve son derece zarif bir örneği vardır. çantamın olmazsa olmazıdır. tabi bazı kıt fikirli insancıklar tarafından kıro, keko diye yaftalamamak için dışarıda değil, sadece evimde elimdedir. yakında yine gümüş zaza tesbih, telkari tesbihime yarenlik edecektir.
  • sıklıkla tesbih diye yazılan ama tdk'nın doğrusu tespih dediği ibadet aracı, yerine göre aksesuar ve koleksiyonluk obje.

    hakkında yapılmış güzel bir program; https://www.youtube.com/watch?v=hrpz-rnzo1g

    atatürk'ün de sevdiği, kullandığı bir objeymiş tespih. günümüzde gençlerin de ilgisi artmakta tespihe ancak burada kastedilen şey elle sallanan 10 liralık tespihler değil elbette. zaten elinde tespih sallayarak gezen adamlardan hiç hazzetmem. kendi içerisinde bir sanat ve çok köklü bir tarihi de var tespihin. günümüzde ilginin artması sebebiyle sosyal medyada da kendine çok yer bulmaya başladı. pek çok youtube ve instagram kanalı açıldı. bu tespih piyasasında dönen rakamlar dudak uçuklatıcı cinsten, onu söyleyeyim. pek çok youtube kanalı mevcut dedim, az bilinen, az takipçisi olan ama çok dolu ve faydalı bilgiler veren bir kanal keşfettim 2 gün önce, onu paylaşayım;

    https://www.youtube.com/…wc0wchhr1_fdtvsdagw/videos

    bu da bizim kanal artık; https://www.youtube.com/@hstespih
  • benim gibi bu isin koleksiyonunu yapan veya merak eden olursa linkini biraktigim kanali takip etmelerini oneririm. amca gercekten bu alanda gordugum en bilgili ve hos sohbeti olan bir insan.

    https://www.youtube.com/…l/ucxcpwc0wchhr1_fdtvsdagw
  • youtube'da çeşitli programların kayıtlarını izlemek en büyük zevklerimden biri. hafta sonları elimde içkimle bazen bir film bazense sevdiğim bir akademisyenin, yazarın vs. konuk olduğu bir programı reklamsız olarak, kesintisiz olarak oturup izliyorum.

    işte nasıl denk geldiyse ben o sırada bir şeye dalmışken pelin çift'in sunduğu (ki kendisini pek sevmem) gündem ötesi programının bir bölümü denk geldi. bir 5 10 dakika izleyince kopamadım programdan. bir masa dolusu tespih vardı ve iki adam o tespihlerin özelliklerini anlatıyorlardı. inanın o programa kadar tespihle hiçbir ilişkim yoktu neredeyse. işte behzat ç'den özenip -aslında parodi amaçlı- tespih salladığımız oldu elimizde en yakın arkadaşımla, yine en yakın arkadaşlarımdan birinin arkadaşı tespihleri çok sevdiğinden onlarla takılırken de elime onların tespihini almıştım. ama gerçekten bu kadardı yani ilişkim. nihayetinde tespihin çok yabancı olduğu bir kültüre özenip onu benimseyerek geçti ergenlik sonrası üniversite yıllarım. ben rock seven, rock dinleyen, küpe takan, dövme seven bir tipim. fakat bu programı izleyince tespihe yönelik ciddi bir merak oluştu bende. o güne kadar dini bir araç ve kenar mahalle sırtlanlarının mütemmim cüzü olan tespihin bir aksesuar hatta bir mücevher olabildiğini gördüm. düştüm peşine, bir şeyler okumaya, izlemeye başladım. okudukça sardı konu abi. daha önce puro üzerine yazdığı kitabı okuduğum, gurme olarak bilinen deniz gürsoy'un tespih üzerine kitap yazdığını gördüm. atatürk'ün tespihleri sevdiğini öğrendim. benim tespihe bakış açım 180 derece değişti bir anda. baya sevmeye başladım tespihleri. fakat bu kez de işin rengi başka türlü değişti. sizin o dini araç ya da mafyavari tiplerin ellerinden eksik olmayan obje olarak bildiğiniz tespihin müthiş bir ticari meta olduğunu, içinde türlü türlü sahtelikler döndüğünü gördüm.

    ben kendi adıma sadece ağaç grubu tespihlerle ilgileniyorum. zaten ekonomik olarak da en uygun tespihle bu grupta. bu sebeple sahtelik de olmuyor pek ağaç grubunda. fakat uygun derken malzeme uygun evet ama tespihi tespih yapan, maddi anlamda ona asıl değeri katan, onu koleksiyonluk bir nesne statüsüne getiren şey ustasıymış. orada dönen rakamların da ucu bucağı yok. bunun da bir nedeni varmış aslında; dünyadaki en iyi tespih ustaları bizde ve tespih de arap ülkelerinde kıymetli bir obje, bir tür mücevher. haliyle adamlar oralara dolar üzerinden tespih yapıyorlar.

    tespih bu kadar para eder mi etmez mi bilemem. sonuçta ilgilisi olmayan biri için dolmakalem de o kadar para etmez, plak da yağlı boya tabloları da. koleksiyoncu olmak çok başka bir kafa. kendimi öyle tanımlamam, bir gün iyi kazanan biri olursam belki yönelirim bu alana sevdiğim bir obje olan tespih konusunda ama şimdilik benim tespihle ilişkim işlerini beğendiğim ustalara ağaç grubundan bir malzemeyle tespih yaptırabilme hayali kurmak, bazen yaptırmak. burada biraz da şans devreye girdi, benim tespih üzerine sosyal medyada yazdıklarım ve bir youtube kanalının -hak ettiğini düşündüğüm için- reklamını yapmam sayesinde o youtube kanalının sahibinin oğluyla tanıştım. o adam da tespih dünyası için çok aykırı bir tip. pek çok tespih malzemesinin(ağaç grubu özellikle) ithalatını yapan, yurt dışında yaşayan bir adam kendisi. haliyle pek çok tespih ustasıyla da arkadaş. onun vasıtasıyla ben de tanıdım o ustaları, kendim gibi dövmeli, küpeli tespih ustası olduğunu gördüm.* sosyal medyadan ekledim vs. sağ olsun 3 tespih hediye etti bana kendisi, kuka cevizi, öd ağacı parçası gibi tespih malzemeleri hediye etti hatta bir de çok kıymetli bir malzemeyi, çok kıymetli bir ustaya benden hiçbir ücret talep etmeden benim için ayırttı. ne zaman paran olursa benim selamımla git, yaptır tespihini dedi.

    tespihle ilgili çok büyük hayallerim yok. yani toplumun tespihe bakış açısını değiştirmeyi falan ummuyorum. *sokakta da kimse beni elimde tespihle görmeyecektir muhtemelen. ama naçizane fikrim, ben devletin yerinde olsam bu tespihi mafyavari tiplerin elinden, dizilerde delikanlılık raconları kesen tiplerin elinden alır bir beyefendi aksesuarı olarak dünyaya pazarlardım. üstelik de tamamen senin kültürüne ait bir şey. ama tabii türk kahvesini bile pazarlayamayan, pazarlamayı geç kendi ülkesinde dahi türk kahvesini bir standarda oturtamamış bir ülke için fazla ütopik bir hayal bu. tespih meraklılarına takip edebilecekleri iki üç kanal tavsiye edip deniz gürsoy'un kitabından bir alıntı ile bitiriyorum;

    1- yukarıda oğlundan bahsettiğim adamın kanalı. pek çok malzemeyi türkiye'ye getiren adam. sadece tespih ile ilgili değil, ustalarla ilgili de videoları var. bence en iyi kanal bu.

    2- bu abi de malzeme getirenlerden. ancak yukarıdaki kanaldan farklı olarak yapay bir malzeme olan bakalitin ithalatçısı kendisi. kendisi bakalit diyor ama onun bakalit değil de katalin olduğunu iddia edenler var. benim ilgi alanım olan bir malzeme değil. ben sadece ağaç grubuyla ilgiliyim ama bu adamın yararlı videoları var; ip değiştirme, çekim aralığı ayarlama gibi. (edit: kendi sahnesinde bir piyanist nickli yazar sağ olsun uzun ve güzel bir mesaj atmış. mesaj sırasında bir de bilgi vermiş, aynen geçiyorum buraya o bilgiyi: ''pala tesbih bakalit tedarikçisidir. çok iyi bir insandır, camiada en yetkin insanlardandır. bakalit ve katalin aynı şey aslında. catalin company de bakalit malzeme dökmüştür, katalin bu firmanın ürünlerine, daha doğrusu döküm şekline verilen isimdir. bakalite, catalin ve faturan firmaları bakalit dökmüş olan en meşhur 3 firmadır.'')

    3- bu da benim kanal; https://youtube.com/@hstespih?si=j_ztyufiuqpflila

    --- spoiler ---

    ben tespihi akşam işten eve geldiğimde yemekten sonra dijestif içkimi içerken çekmekteyim. televizyon ya da şömine başında mütevazı koleksiyonumdan her gün bir başka tespih seçiyorum. günün koşturusunun verdiği yorgunluk ve sıkıntıları bir tarafa atıp kafamı başka bir ''düzeye'' yani ''dinlenme düzeyine'' almak için bir yandan sol elimdeki içkimi yudumlarken bir yandan kuruyemiş atıştırıp, sağ elimde durmadan tespih çekiyorum. bu beni dinlendiriyor. en azından ben öyle zannediyorum. belki de bundan olacak, akşam yattığımda kafamı yastığa koyar koymaz uyuyakalıyorum. eşim bana yıllardır gıpta ediyor.

    --- spoiler ---
hesabın var mı? giriş yap