vitezslav nezval

• (bkz: nezval)
• (1900 / 1958)
  20. yüzyılın en önemli çek şairlerinden biri sayılan vitezslav nezval, 26 mayıs 1900'de
  moravya bölgesinde biskupovice köyünde doğdu. prag'da hukuk ve edebiyat öğrenimi gördü.
  1920'den başlayarak yoğun bir şiirsel üretim sürecine girdi. 1920'lerde ülkesinde
  jeroslav seifert ile birlikte poetizm (şiircilik) akımının önderi oldu. 1924'te çekoslovak
  komünist partisi'ne girdi. 1933'te gittiği paris'te andré breton'la tanışınca gerçeküstücülük
  akımına bağlandı. 1934'te moskova'daki i. sovyet yazarları kongresi'ne, 1935'te paris'te
  uluslararası tazarlar kongresi'ne katıldı. nazi işgali altında ülkeyi terk etmedi. 1944'te
  bir süre tutuklu kaldı. 1945'te ülkesinin özgürlüğe kavuşmasından sonra kültür bakanlığı
  sinema sanatları bölümü'nün başına getirildi. 1953'de ulusal sanatçı seçildi. şairliğinin
  yanısıra romancı, besteci, ressam, fotoğrafçı, gazeteci ve çevirmen olarak da etkinlik
  gösterdi. 6 nisan 1958'de yazmakta olduğu otobiyografisini tamamlayamadan öldü.
  
  tümsekli alan
  
  aşkım aşkım dünyanın mutluluğu
  herkesin tek bir masa çevresinde
  tek bir alanda oturmasına bağlı olduğu zaman
  buluşacağız
  
  (dönüş bileti'nden)
  
  tünel
  
  mezarcılar toprağı kazdılar
  senin seher diye adlandırdığın kıyıya dek
  karanlık tünelden geçiyorum
  öldürmüş olduğum sen, sen aşkıma doğru
  
  gölgelerde cehennem treninin tarifelerini karıştırıyorum
  ey koruda gezinenler
  bin kez selamlayın
  ayrıldığım bu evreni. bana acıyın
  
  (mezartaşı yazıtları'ndan)
  
  eski yahudi gettosundaki saat
  
  zaman koşarak uzaklaşırken prikopi sokağı'nda
  ölümün makinasına yetişeceğini sanan bir bisiklet
  yarışçısı gibi
  gettodaki saat gibisin sen elleri geri geri giden
  ölüm şaşırtsaydı beni ölürdüm altı yaşında bir çocuk
  
  (yağmur parmaklı prag'dan)
  
  çeviriler: erdal alova
  
  aşk
  
  gün yaş döker... çiseler çayırın üzerine
  oğlanlar ve kızlar bağlamaya giderler ot demetlerini
  dönmezler geri
  
  çayır yeşildir gözle mavi
  gözler tıpkı bir tutam menekşe demeti
  oğlanlar ve kızlar sarmaş dolaş
  aşar başlarını menekşenin mavisi
  
  aşkla ve orakla yaşamak zor gelir bize
  aşkı yaralar keskindir orak
  çanın sesi duyulunca avlularda
  gözlerin bunca güzelliği kalmayacak
  
  er geç saat gelecek
  gecenin içinde solan peygamber çiçekleri için
  gelecek mutluluk saati
  küçük bir çocuk kaldırır başını yastığından
  anne tutsaktır aynanın içinde
  
  acıdan ve güzellikten çatlar
  acıdan çiçeklenir güzellik
  gökyüzü yıldızlarla dolu püskürtme
  gül rengi bulutlar döner otlamaya çayırda
  
  gece yaş döker ... çiseler çayırın üzerinde
  oğlanlar ve kızlar otların arasında öpüşmeye gitmişlerdi
  sabah çocukları açacak onlara kapıları
  döner mi oğlanlarla kızlar
  dönmezler geri
  
  eray canberk
  (köprü)
  
  savsöz
  
  ben oyumu devrim'den yana kullanıyorum
  (ben, mutluluğun ölümcül gereksinimini duyanlardanım)
  insafsız beyinlere, daha çok zenginlik biriktirenlere
  ve hayatı yokedenlere karşı
  
  onların güçlerini ellerinden alın
  ordulara kimse altın veremesin diye
  denetleyin
  
  ben, mutluluğun ölümcül gereksinimini duyanlardanım
  hayatın o yalın dinginliğini tanıdım
  ve yaşama hakkımı istiyorum
  bu nedenle oyumu devrim'in simgesine kullandım
  hayatımı yaşama hakkım için
  
  (küçük gül bahçesi)
  
  anlatim biçimi
  
  antik yunan'da kuşkusuz alfabe yoktu
  nerde mürekkep hokkası ve tüy?
  öyle olmasa homeros, böylesi dokunaklı şarkılar
  söyleyemezdi
  o güzel sonatçıklar da varolamazdı
  homeros zaferi kana kana içenlerin pîridir
  benim sevdiğim şiir ise alfabeden kaynağını alır
  sadece mutluluğun doruğundayken konuşurum
  
  (camdan pelerin)
  
  mayakovski prag'da
  
  berberlerle papazlar arasında
  çevik bir atlet sanki karaca
  gözde oyunları dizeler
  ve toplu tabanca
  istediği votka içer tıka basa
  sol yumruk sol yumruk sol yumruk havada
  
  mayakovski prag'a geldiğinde
  ben bir tiyatrodaydım vestiyerde
  yüksek mevki sahibinin silindir şapkası
  kaldırabilirsen kaldır
  
  fütürist ya
  kısacık yaşamlarımız örneği
  ve sol bacağı aksayan
  şu gösterişli yaya gibi
  
  bir şair olarak oldukça fazla ciddiydi görünüşü
  fazlaca tombuldu bir kurbağa için de
  ah bütün bunlar başa gelecekti
  ceket ve nişanlı mayalanmış olaydı aynı fıçı içinde
  
  utançtandır
  doğar kin
  filler gibi her şeyden tiksinirdi
  gök uzaktı üstelik de tekdüze
  
  kim olursa olsun çarlistona hayran
  özellikle barlarda
  harlem'de görmüştü bu dansı
  palmiyeleri severdi patatesleri sevdiği kadar
  
  pencere kepenkleri
  ve mayakovski öldü
  yalnız kalır kalmaz ağlayandı o
  bilirsin bunu ve bunu ben de bilirim
  
  nasıl da severiz prag'ı
  biri çıkıp geldiğinde oradan her defasında
  tavernalar ve darma duman ev işleri
  ve suda yıkanan bir kadın gibi birden bire baştan çıkancı
  oluveren vıltava
  
  uzaklaşıyoruz birbirimizden gecenin içinde
  bir sokağın köşesinde mayakovski şapkasını sallıyor
  sen başın önde
  geceyi andıran tarifsiz dizelerin içine atıyorsun kendini
  
  ve prag cıvıl cıvıldır yeniden
  küçük kasap dükkanındaki sarışınların çekiciliği
  ne kadar güzelmiş de işçi kızlar
  haberimiz bile yokmuş bundan
  
  yürüyorsun ve konuşuyorsun
  görünümler akıp geçiyor
  güzel ve yıpranmış
  kestane rengi manton gibi
  
  kenar mahallelerde bir yapı bilirim
  bizimki ona benzer
  şiirin gerçekliğe benzemesi gibi
  ve benzemesi gibi gerçekliğin üvey bacısı şiire
  
  berberlerle papazlar arasında
  çevik bir atlet sanki karaca
  gözde oyunları dizeler
  ve toplu tabanca
  
  istediği votka içer tıka basa
  sol yumruk sol yumruk sol yumruk havada
  
  eray canberk (camdan pelerin)
  
  yakinda
  
  aç kalmadan ve alçalmadan ışıkların ve vitrinlerin
  önünden geçeceğimiz zamanın geldiğini görüyorum
  
  salamlar, ezmeler, portakallar, şaraplar
  hepsini dizlerine sereceğim
  
  acılarını ödemek için gereksiz işkencelerimin
  tüm bunlar yeniden ellerimizden geçecek
  
  sevgili işçi kız, şapka yapma makinası
  artık bana sorma bu elbiselerin fiyatlarını
  
  kumaşı dokudun, elbiseyi diktin, artık onu giymen kaldı
  gelecekte ayakkabıcı karda çıplak ayak dolaşmayacak
  
  ve ipek gömlekler bizi rahat ettirecekler
  bu bir söz değil, bundan gerçek bir şey olamaz
  
  tüm beleşçileri yok ettiğimizde
  sevişeceğiz ve birbirimize dizeler okuyacağız
  
  işte parazitlerin gebereceği zaman
  dünyayı değiştireceğiz ve yaşamak güzel olacak
  
  (beş parmak)
  
  deniz
  
  akdeniz denen deniz selamlarım seni
  küçük bir koyun dibinde keşfettiğimde
  sularını zehirli taşmantarı rengindeki
  benziyordun antarktika'nın bitki örtüsüne
  akdeniz denen deniz selamlarım seni
  
  benim sahte mavi portakalım selamlarım seni
  ey sen ki küfün bizi sarhoş yapar
  tek senin şapkandır ateşten korur bizi
  dönencealtı deniz sırtında yalnız bir mintan var
  benim sahte mavi portakalım selamlarım seni
  
  serseri tavus kuşu selamlarım seni
  saç lülelerini saman rengine boyayan
  alabildiğine sarışın şu güzel kadınlar gibi
  serseri tavus kuşu selamlarım seni
  
  köpüklenen gökkuşağı selamlarım seni
  kurdelelerde sarılmış zümrüt sepetin
  mücevheri gibi olmak istersin
  köprülerini hangi kasırga yıktı küçük kemerlerini
  köpüklenen gökkuşağı selamlarım seni
  
  ey apak kundak bezleri selamlarım sizi
  unutmabeni tarlalarında hoşumuza gitsin diye
  güzel deniz kızlarının çaprazlanan etekleri
  uçurumların garip gözleri firuze
  ey apak kundak bezleri selamlarım sizi
  
  selamlarım bağışlayıcı umman seni
  bir sevgilinin kaktüsü altına serilen şu örtüler benzeri
  hazla muhabbetle yemek yenir ya orda
  selamlarım bağışlayıcı umman seni
  
  selamlarım tuzlu su acılığını
  göz yaşlan gibisin ve sallarsın beşikte
  başını almış giden uysal canavarını
  sen buzdağının görünen bölümüsün elbette
  selamlarım tuzlu su acılığını
  
  selamlarım kadim babil dilini
  ve gönlüm razıdır çelişkili gerçeklerine
  tek dökümde eritilmiş çan örneği
  senin görkemini tınılasın düzmece
  selamlarım kadim babil dilini
  
  selamlarım senin güçlü boğa bakışını
  ve bedeninin denizaltıyı andıran gecesinde
  suların dibinde iyice derinlere gömülmüş saklı
  boğa güreşçisi cesaretini de
  selamlarım senin güçlü boğa bakışını
  
  selamlarım senin şarkı söyleyen güzelim horoz ibiğini
  ibiğinin kıyıcı kavgacı kırmızıları
  sevinçten ağlayan ve gözleri yaşlı birbirini
  tırmalayan çocukları nasıl da büyürler
  selamlarım senin şarkı söyleyen güzelim horoz ibiğini
  
  selamlarım senin çılgın kral lear öfkeni
  cordelia'dan vazgeçtindi sen
  ah ben de delirip çıldıracağım günün biri
  bu coşkunluk taşkınlık elinden
  selamlarım senin çılgın kral lear öfkeni
  
  selamlarım seni duyguların mavi kasırgası
  tutkulu duyguların mavi kasırgası düşevi
  kızıl atını doru atını
  ta doğduklarından bu yana eğitmeyi kimse beceremedi
  selamlarım seni duyguların mavi kasırgası
  
  selamlarım sizi mor yaralar
  ki saran âzir'in bedenini
  ölüm sinekleri iğnenizin bizde açtığı
  zehirli yaralara şifa vereceğiz biz
  selamlarım sizi mor yaralar
  
  selamlarım seni havadan yapılma sütun dizisi
  bulutların öfkeli öfkeli dövüştüğü yer
  ah dalmak senin göçebe sürülerinin içine
  senin akrobat trapezinin üstünde sallanmak
  selamlarım seni havadan yapılma sütun dizisi
  
  selamlarım seni katil maskesi
  öyle iyi oynamayı bilirsin ki kandırıcı oyunlarını
  bir ermiş yerine kor kadınlar seni
  iyice zalimdin ölmüş kadına karşı
  selamlarım seni katil maskesi
  
  selamlarım seni baş döndürücü karnaval
  iri iarvalara dönüştürüp küçükleri
  kılık değiştirdin bir balo gecesi için
  hoppalığının sınırı belli mi
  selamlarım seni baş döndürücü karnaval
  
  selamlarım seni baharatlı ekmek satıcısı yiğit
  senin cambaz tiyatrondaki oyun düşlerin bir anahtarıydı
  sanki
  ve çoban kılığındaki kral orda bulurdu oğlunu
  hangi süzgülerden süzdün şerbetlerini
  selamlarım seni baharatlı ekmek satıcısı yiğit
  
  selamlarım seni ey kadın oyası
  bir halk şenliği için işlenmiş
  giyinik bir afrodit gibi kendinden geçiyor
  ve saçıyorsun vücudunun köpüğünü
  selamlarım seni ey kadın oyası
  
  selamlarım seni ey çılgın kadın deniz
  sanrılar yaşayan
  anlasa anlasa bir şair anlar senin tutkularını
  sefahat düşkünlüğünü titreyişlerini
  selamlarım seni ey çılgın kadın deniz
  
  selamlarım seni akdeniz denen deniz
  benim imgelem gücüme nasıl verilmişse binlerce göz
  senin de hırçın ızdırabına verilmiş
  bunu daha iyi anlıyorum gözlerimi kapatınca
  selamlarım seni akdeniz denen deniz
  
  eray canberk (elveda ve mendil)
  
  http://www.siir.7p.com/
• (bkz: valerie a tyden divu)
• gettodaki saat gibisin, sen elleri geri geri giden
  ölüm şaşırtsaydı beni, ölürdüm altı yaşında bir çocuk
• o gün bir gelsin...
  
  o gün bir gelsin bak, bize artık aç kalmak yok.
  geçeceğiz vitrinlerin, sergilerin önünden, küçülmeden.
  
  portakalları yığacağım önüne senin, tepeleme,
  şarapları yığacağım, etli börekleri, salamları.
  
  elden geçireceğiz hepsini bir bir, unutalım diye
  senin çektiğin acıları, benim gördüğüm işkenceleri.
  
  sevgili işçi kadın, şapka yapan makine,
  artık bu elbiseler kaça diye sorma.
  
  kumaşı dokudun, elbiseyi diktin ya, giyinmek de hakkın.
  artık kunduracı da yürümeyecek yalnayak karda.
  
  ipekli gömlekler uçuracak bizi rüzgârda kuş gibi.
  lâfta kalacak sanma, taş çatlasa bunlar olacak.
  
  bir kurtulalım hele tüm asalaklardan,
  nasıl seveceğiz birbirimizi, şiirler okuya okuya!
  
  çekip gidince soyguncular, bir başka dünya kuracağız.
  yaşamak neymiş, yaşamak, sen o zaman gör bak.
  
  (bkz: işte bu)
• çekoslovakya doğumlu, yirminci yüzyılın ilk yarısında çekoslovakya'da sürrealizm akımının kurucularından ve en üretken çek şairlerinden biridir.
  
  jerome rothenberg ve milos sovak tarafından çek dilinden ingilizce'ye "shirt" olarak çevrilmiş şiirinin bir kısmının türkçesi şu şekildedir:
  
  gömlek
  
  sıcak, boğucu bir gece, 1935 haziran sonu.
  lüksemburg parkı'nın oralarda yürüyordum
  saatler onikiyi gösteriyordu.
  sokaklar bomboştu
  göç eşyası taşıyan arabalar gibi boş
  bir kutsal perşembe gibi.
  bir şey düşünmüyordum
  bir şey istediğim yoktu,
  yoktu bir şey istediğim.
  adımlarımı bir şey için sıklaştırmıyordum.
  belleği olmayan bir adam gibi yürüyordum
  topal bir adam gibi.
  artık uyuma ihtiyacını duymamaya başlamış adamlar vardır,
  onlar gibi.
  
  bilmiyordum neydi böyle birden büyüleyen beni
  yalnız kendi soluğumu hatırlıyorum.
  lüksemburg'un ağaçları beyaz sargılarla örtülmüştü
  parmaklıkların arasından bu kağıttan yakıları seyrediyordum.
  şarkı da söylüyordum belki
  hepsi bu.
  paris ise...
  esir pazarında satılmış paris
  bir bunak gibi titriyordu.
  
  vítezslav nezval (çeviri: cemal süreya)