• 1987 genel seçimlerinde türkiye’de 26 milyon seçmen, gelecek dört yıldaki iktidarını belirleyebilmek için sandık başına gitti. bu seçimlere en güçlü giren parti iktidarda olan, turgut özal başkanlığındaki anap’tı. anap, 1983 yılından 1987’ye uzanan dört yıllık dönemde ülkede savunduğu görüşler doğrultusunda istikrarlı bir politika izleyip beğenilsin ya da reddedilsin ’87 seçimlerine bu istikrarın ve iktidarda olmanın güvencesiyle girdi. sonuç olarak anap toplam oyların yaklaşık yüzde 36.3’ünü alarak genişletilmiş 450 sandalyelik parlamentodan 292 milletvekili çıkarabilmeyi başardı. anap’ın en büyük rakibi olan erdal inönü liderliğindeki sosyal demokrat halkçı parti (shp) ise toplam oyların yüzde 24.77’sini aldı, ancak seçim sistemindeki dengesizlik nedeniyle 99 milletvekili çıkarabildi.

    1983 seçimlerine katılmalarına askerler tarafından izin verilmeyen ve bu nedenle genç nüfusa sahip türkiye cumhuriyeti’nde 1987 seçimlerine dezavantajla giren bülent ecevit liderliğindeki demokratik sol parti (dsp), necmettin erbakan liderliğindeki refah partisi (rp) ve alparslan türkeş liderliğindeki milliyetçi hareket partisi (mhp) yüzde 10’luk ülke barajını aşmayı başaramadı.

    kasım 1987 seçimlerinin hemen ardından yabancı gazetelerde yer alan bazı saptamalar ilginçtir. örneğin dpa gazetesi, oy kullanan 26 milyon türk seçmenin anap’ı tekrar başa geçirmesi ile türk halkının uluslararası alanda artan bir prestije sahip olan bir ülkede yaşama özlemini kişisel çıkarlarına tercih ettiği görüşünü savunmaktadır. bu görüş, hepimizin de kestirebileceği gibi anap’ın iktidarda olduğu süre içerisinde artan işsizlik ve enflasyon karşısında somut bir gelişme sağlayamaması, ancak amerika ve avrupa ile ilişkilerimizde olumlu adımlar atması temeline dayanmaktadır.

    yine yabancı le soir gazetesi, 1 aralık 1987 tarihli sayısında anap’ın galibiyetiyle sonuçlanan seçimler hakkında şöyle bir saptamada bulundu: “anap’ın zaferi sadece çoğunluk sisteminin sağladığı güce dayanmamaktadır. türk seçmenler istikrar, ilerleme, dış dünyaya açılış gibi sayın özal’ın partisi tarafından imgelenen değerlerden yana olduğunu açıkça göstermiştir...”

    az önce de belirttiğimiz gibi turgut özal’ın 1987 öncesindeki dört yıllık iktidarı döneminde en çok yol kat ettiği konulardan biri olan türk-amerikan ilişkilerinin gelişmesinden yola çıkacak olursak 29 kasım 1987 genel seçimleri öncesinde the washington times gazetesinde yer alan haber, anlamlıdır. özetle bu yazı, turgut özal’ın 1980 askeri darbesinden önce süleyman demirel ve bülent ecevit’in koalisyon hükümetleri döneminde türkiye’nin içinde bulunduğu kaos durumundan çıkmasını sağlayan ve ülkeye demokratik yaşamı yeniden sokan bir lider olduğunu anlatmaktadır. özal’ın liderliği, amerikalıların türkiye’yi “küçük amerika” olarak görmek istemesi the washington times gazetesinde çalışan gazetecilerin de hoşuna gitmiş olacak ki ele aldıkları yazıda özal’ın türkiye’de şort ve tişört giyerek eşi ile el ele dolaşan ilk başbakan olmasını amerikan stili bir politikacı olma kimliğine bağlamakta ve geniş yer vermektedir.
  • seçime katılım oranı en yüksek olan genel seçim.
    halkın yüzde 90.9'u sandığa gitmiş.

    anap - özal - yüzde 36.3
    shp - inönü - yüzde 24.7
    dyp - demirel - yüzde 19.1
    dsp - ecevit - yüzde 8.5
    refah - erbakan - yüzde 7.1
    mçp - türkeş - yüzde 2.9
    ıdp - edibali - yüzde 0.8
  • 1987 secimleri, anap'in tartismasiz tartismali zaferiyle sonuclanmistir. anap 450 koltuklu parlamentoya tam 299 milletvekili sokarak tarihin en muzaffer partileri arasina adini yazdirmistir. tabii bu zaferin ardinda, %10'luk ulke barajina ilaveten bir de secim bolgesi baraji konulmasi yatar, zira anap'in oylari bir onceki secime gore %8 azalmistir aslinda. rabbena hep bana demokrasinin ilk adimlarinin atilmasi olarak niteleyebiliriz bu secimleri.

    secimlerin sonucundan memnun olan bir kesim de isadamlaridir. secimlerden sonra selim edes "boyle bir iktidara ihtiyacimiz vardi", banker kastelli ise "halk hamlelere devam dedi" aciklamalarinda bulunmustur. bu laflarla ne demek istediklerini tabii daha sonra daha iyi anladik.

    bu secimlerde siyasete yeniden donen bulent ecevit, partisinin oyu %8.5 ile kalinca baraji asamamis, sodep'in oylarini da azaltmistir. turkiye solunun kafasini yillar boyu utuleyecek olan "sol birlessin" teranesinin tohumlari da bu vesileyle atilmistir diyebiliriz, zira inonu secimden sonra "ecevit oylari boldu" cikisini yapmistir. tabii bir diger ilginc nokta, secimlerden bir gun sonra ecevit'in siyaseti biraktigini aciklamasidir. siyaseti cok guzel birakmistir kendisi, tarih bunu yaziyor zaten.

    gene baraja takilan bir diger siyasetci necmettin erbakan, secimlerin mesru olmadigini iddia etmistir. mesruiyet sikintisini, bir dahaki secimlerde mhp ile secim ittifaki yaparak asacak, turkiye yakin tarihinin en muhtesem donemi olan 90'lara damgasini vurmayi bilecektir.

    bu secimlerde aday olup da kazanamayanlar arasinda hulya kocyigit (anap), ismet sezgin (dyp) ve nahit mentese(dyp) de vardir. nahit mentese bu secimi kazanamamasinin acisini 90'larda ulkeden bir guzel cikarmasini bilmis, hep gulen iyi guler diye bir deyimin olusmasina katkida bulunmustur.

    her devrin milletvekili, bakani ve burokrati cemil cicek'in de siyasete tanitildigi secim budur. bu yuzden yozgat'i hic affetmemek lazim aslinda. gene antalya 1. siradan meclise giren deniz baykal'i da unutmamak lazim. bolgesel baraj biraz daha ise yarasa shp antalya'dan o tek milletvekilini de cikaramayacakti. kismet.

    unutmadan, bu secimde mecliste tam 6 adet kadin milletvekili yer almistir. biri zaten imren aykut. oyle de bir durum soz konusu.
  • merkez sol denilen shp'nin yüzde 24.7, dsp'nin yüzde 8.5 oy aldığı seçimler.
    merkez solun toplam oyu yüzde 33,2 olmuştur bu seçimde.
  • 1982 anayasası’nda yapılan düzenleme ile yasama dönemi 5 yıla çıkarılsa da bu tarihten itibaren türkiye siyasi tarihinde erken seçim oldukça yaygın bir pratik olarak karşımıza çıkıyor. hatta 5 yıllık yasama sürecine rağmen, 1983-2009 tarihleri arasındaki tüm seçimler, çeşitli gerekçelerle planlanan tarihlerden daha önce yapıldı.

    1987 seçimleri öncesinde yapılan 6 eylül 1987 referandumu ile, 12 eylül darbesi sonrası yürürlüğe giren siyasi yasaklar kaldırıldı. dönemin başbakanı ve anavatan partisi(anap) başkanı turgut özal, bu yasağın kaldırılmasına karşı çıksa da muhalefet yasakların kaldırılması yönünde kampanya izledi. sadece 75.066 oyluk fark ve %50,1’lik oran ile referandum sonunda halktan siyasi yasakların kaldırılması yönünde karar çıktı. referandumda kaybeden özal, erken seçim kararı alarak anap’ın iktidarının ikinci dönemini başlatmış oldu. siyasi yasakları kaldırılan eski liderlerin tekrar partilerinin başına geçmelerini önlemek isteyen özal, öncelikle 2839 sayılı “milletvekili seçimi kanunu”nda bir değişiklik yaparak, "seçimlere meclisçe karar verilmesi halinde en erken 90 gün içerisinde seçimlerin yapılacağına” dair hükmü kaldırttı ve seçimler 1987 yılının kasım ayında gerçekleşti. oy oranında büyük bir düşüş gözlense de anap iktidarını bu dönemde de sürdürdü. 1983’teki 399 milletvekili arasında 211 sandalyesi bulunan anap, 29 kasım 1987’de yapılan erken seçimle 450 sandalyenin 292’sini elde etti.

    bugüne kadar erken seçimler kime yaradı?
  • cumhuriyet tarihimizin gordugu en ilginc sistemlerinden birine sahne olan secimdir kendisi.

    oncelikle bu konuya birand ın ozalli yillar belgeselini izlerken denk geldigimi uazayim istedim gecenin 12 sinde normal bir insan neden 1987 secimlerini yazar ki ?

    her neyse baslayalim.

    kasim 1987 genel secimlerinden hemen once 1980 darbesiyle yasaklanan demirel ecevit turkes erbakan gibi siyasilerin yasaklarinin kaldirilmasi icin referadndum yapildi. 6 eylul 1987 de yapilan bu referandumda cok ufak bir farkla evet oylari kazandi ve eski siyasilerin yasaklari kalkti. bu referandumda sonuclar o kadar kafa kafayaydi ki sonuclar bir kac bin oyla belli oldu.geçerli 23.347.856 oydan 11.711.461'i 'evet' (% 50.16), 11.636.395'i 'hayır' (% 49.84) çıktı. bu referandumda evet oyları ile hayır oyları arasında sadece 75.066 oy çıkmıştır. sonuçların açıklanması ile dönemin başbakanı turgut özal erken genel seçim kararı almış ve aynı yıl 29 kasım'da 1987 türkiye genel seçimleri yapılmıştır.

    esas ilginc konu ise bu secimde uygulanan sistemdir. şoyle ki bu sistemde cift braj uygulamasi yapilmistir. ornegin bir partinin vekil cikarabilmesi icin oncelikle ulke genelinde ki toplam ''gecerli" oylarin en az yuzde 10 unu almasi ve daha sonra da ilgili secim cevresinde yine yuzde 10 barajini asmasi istenmekteydi. bu oyle sacma bir sistem ki secim sonuclarinda yuzde 36.3 oy alan anap toplam 450 mv nin 292 sini yani yani neredeyse meclisin 3 te 2 sini ele gecirmisti.

    kafalarda canlanmasi icin soyle bir ornek verecek olursak , bu gun bu secim sistemi uygulansa istanbul da yuzde 10 barajini gecemeyen mhp ve iyip yaklasik 750 -800 bin oy almalarina ragmen vekil cikaramayacak ancak atiyorum 100 bin oy aldigi ispartadan secim cevresi yuzde 10 barajini astigi icin vekil cikaracakti.

    ıste boyle sacmaliklarla dolu bir secim sonucunda meclise giren 3 partiden 2 muhalefet partisi olan erdal inonu nun sodep i ve demirel in dyp si toplam oylarin (24,8+19,1) yuzde 44 unu almalarina ragmen mecliste 99 ve 59 olmak uzere ancak 3 te 1 lik sayiya ulasabilmistir. ıktidar partisi anap ise toplamda iki partiden yuzde 8 az oy almasina ragmen ezici cogunlukla meclisi ele gecirmis ve tek basina iktidarini surdurmustur.

    son olarak secim sonuclari şu şekilde gerceklesmistir ;

    anap : 8.704.335 oy (bkz: turgut özal)(%36,3) 292 mv

    sodep: 5.931.000 oy (bkz: erdal inönü) (%24,8) 99 mv

    dyp: 4.587.062 oy (bkz: süleyman demirel) (%19,1) 59 mv
  • çift barajlı sistem 1983 seçimlerinde de uygulanmıştır, 12 eylül icadıdır. bu seçimlerde uygulanan sisteme "özal modeli" denilmesinin sebebi "kontenjanlı" sitemdir. çit barajla beraber ayrıca kontenjan adaylar gösterilmiştir.

    "1987 seçimleri, türk siyasi hayatında yüzde 93.3’lük oranla katılımın en yüksek olduğu seçim olarak tarihe geçti. milletvekilliklerinin dağılımı "çift barajlı" ve "kontenjanlı" bir sistemle belirlendi. bu sistem, kontenjan adaylarının seçimi yönünden "çoğunluk", liste adaylarının seçimi yönünden ise "barajlı d'hont" sistemlerinin karmasından oluştu. “özal modeli” olarak bilinen modelde, milletvekili sayısı 6'yı geçen iller birden çok seçim çevresine ayrıldı. ayrıca 6 milletvekili çıkaracak bölgelerde partilere birer kontenjan adayı gösterme hakkı tanındı. kontenjan milletvekilliğini o seçim bölgesinde en çok oyu alan partinin otomatik olarak kazanması hükmü getirildi. sisteme göre, önce yüzde 10 oranındaki türkiye barajı belirlendi. bunun için 104 seçim çevresindeki geçerli oylar, gümrük kapılarında kullanılan geçerli oylarla toplandı. bu sayıya göre, yüzde 10 baraj belirlendi. bu barajı geçemeyen parti milletvekili çıkaramadı.

    gümrük kapılarında kullanılan geçerli oylar, seçim çevrelerinin toplam geçerli oylarına göre dağıtıldı. seçim çevresi barajının hesaplanması ve milletvekilliği dağılımı ise şöyle yapıldı:

    bir seçim çevresinde gümrüklerdeki oylardan yansıyanlar dahil, geçerli oyların toplamı, o çevreden çıkan milletvekili sayısına bölündü. 6 milletvekili çıkaracak seçim çevresinde bu bölme işlemi bir eksiği ile yani 5 milletvekili çıkaracakmış gibi yapıldı. biri kontenjan 5 veya 4 milletvekili çıkaran seçim çevresinde ise bölme işlemi, toplam milletvekili sayısına göre yapıldı.

    bölme işlemi sonucu elde edilen rakam, o bölgenin "seçim çevresi barajı"nı oluşturdu. bir partinin milletvekili çıkarabilmesı için en az bu rakam kadar oy alması gerekti. bağımsız adaylar için de aynı baraj rakamı geçerli oldu. hiçbir partinin "seçim çevresi barajı"nı aşamaması halinde baraj dikkate alınmadı ve partiler barajı aşmış gibi hesap yapıldı. 104 seçim çevresinde gerçekleşen 1987 seçimlerinde, yüzde 20, yüzde 25 ve yüzde 33,3 düzeyinde oluşan seçim çevresi barajları seçim sistemine hakim oldu. kontenjan milletvekili çıkarmayan seçim çevrelerinde, milletvekili dağılımı için, o partinin aldığı geçerli oy sayısı önce 1'e, sonra 2'ye, o seçim çevresinden çıkacak milletvekili sayısına kadar bölündü. daha sonra çıkan rakamlar sıralamaya konuldu. bu sıralama, o seçim çevresindeki milletvekili sayısı tamamlanıncaya kadar devam etti.

    kontenjanlı seçim çevrelerinde en fazla oyu alan partinin kontenjan adayı milletvekili seçildi. bu gibi seçim çevrelerinde milletvekili dağılımı şu şekilde yapıldı; partilerin aldıkları geçerli oylar, kontenjan dışında çıkacak milletvekili sayısına bölündü. yani, bölme işlemi kontenjan ile birlikte çıkacak milletvekili sayısının bir eksiği yapıldı. kontenjan adayı dahil 5 ve 4 milletvekili çıkaracak seçim çevrelerinde de bölme işlemi bir eksiği ile yapıldı. kontenjan milletvekili uygulaması turgut özal hükümetinin ürünüydü ve muhalefetin büyük tepkisini çekti. seçim sonucunda anap bir önceki seçime göre yüzde 8,83 oranında oy kaybetmesine rağmen yeni sistemle milletvekilini artırarak tbmm’de 292 sandalyenin sahibi olurken, shp 99, dyp 59 milletvekili çıkardı."
    link
  • (bkz: tercihli oy)
  • türkiye cumhuriyeti tarihinin en fazla katılımlı seçimidir. bir önceki 1983 seçiminin de üstüne çıkmıştır; turgut özal yine başbakan seçilmiştir, ancak anavatan partisi'nin oyları %9'a yakın düşmüştür.

    bugün muhtemelen, 1987 seçimlerinin rekoru elinden alınacak ve akp'nin oy oranı %9 olmasa bile belli bir miktar düşecek, erdoğan'ın cumhurbaşkanlığı da elinden alınarak kılıçdaroğlu'na verilecektir.
hesabın var mı? giriş yap