aristonikos

• mö 2.yy'ın ikinci yarısında roma'ya karşı ayaklanma çıkaran anadolulu isyancı.(mö 133-129) kimileri bu isyani tarihin ilk proleter ayaklanması olarak kabul eder.
  
  bu işin pek bilinmeyen tarihi seyrini anlatalım:
  
  güçlü pergamon devleti'nin son kralı iii.attalos ardında varis bırakmadan mö 133'te öldü. ama bir vasiyet bıraktı. krallığını roma halkına miras bırakıyordu. bu vasiyetin sahihliği hep tartışma konusu olmuştur, kimileri roma'nın düzmecesidir der. ama halil demirci'nin yorumu olabileceği yönündedir.
  
  -buna benzer davranışların daha önce de hellenistik krallar arasında görülmesi.
  -pergamon'un bir hellen krallığı olmayıp hanedanının yerli oluşu dolayısıyla hellenlerden ziyade onların rakibi roma'ya yakın olduğunu.
  -attalos'un bölgede karışıklık çıkmaması için bu çözümü mantıklı bulmuş olabileceğini ileri sürer.
  
  her ne olursa olsun roma dört ayak üstüne düşmüştü. anadolu'nun ve belki de tüm hellen dünyasının hakimiyeti onlara gümüş bir tepside sunuluyordu. miras kabul edildi ve bölgeye derhal bir prokonsül gönderildi.
  
  ancak tam bu sırada aristonikos adında bir adam ortaya çıktı. kendisini pergamon krallığının varisi, ii.eumenes'in gayrı meşru oğlu olarak gösteriyordu ve iii.eumenes adıyla pergamon tahtında hak iddia ediyordu. tabii tüm bunları roma tarihçilerinden öğreniyoruz. buraya kadarı çok normal ama bu adam daha önce hiçbir isyancının ya da tahtta hak iddia edenlerin söylemediği şeyler söylüyordu.
  
  herkesin eşit olacağı sınıfsız bir toplum vaadediyordu. kısa süre içerisinde kral attalos'un vasiyetiyle terhis olan ordunun, kralın eski kölelerinin ve vassallarının çoğunu etrafında topladı.
  
  herkesin hukuk karşısında eşit olmasını öngören zamanın önemli akımlarından stoacılar aristonikos'a büyük destek verdiler. foça ve lesbos gibi bazı hellen şehirleri de harekete katıldı. isyan kısa sürede batı anadolu'yu bir ateş gibi sardı.
  
  sadece roma değil tüm tahakküm sahipleri endişelenmişti. roma bölgeye düzenli bir ordu göndermeden önce ephesos sonra da roma'nın eski ve gelecekteki düşmanlarından pontus, kapadokia vebithynia kralları bile isyanı bastırmak için birlikler gönderdiler. ancak aristonikos hepsini mağlup etti.
  
  aristonikos ege'deki hellen ve yerli şehirleri bir bir ele geçirirken roma sonunda zamanın konsülü licinius crassus mucianus idaresinde bir orduyu anadolu'ya gönderdi. roma artık anadolu'ya kalıcı olmak için geliyordu.
  
  halikarnassos, bysantion, ephesos, milas gibi roma yanlısı şehirlerle kapadokia kralının bizzat başında bulunduğu ordular romalılara katıldı. ancak bu ordu roma'nın gerçek yüzünü göstermiş ve hellen kentlerini sömürgeleştirmeye girişmişti.
  
  leuakai'de aristonikos roma odrusunu bozguna uğrattı. konsül esir edildi ve kapadokia kralı öldürüldü.
  
  tabii roma işin peşini bırakmadı. isyancılar da 3 yıl süren devamlı harp neticesinde yıpranmıştı. roma o zamanki en iyi komutanını gönderdi. mö. 130 yılında marcius perperna, isyancıları apollonia'da yendi ve aristonikos'u esir etti.
  
  aristonikos roma'ya gönderildi, halka teşhir edilip öldürüldü. onun ölümünden sonra roma anadolu'ya bir daha çıkmamak üzere yerleşti ve mithridatessavaşları sonunda da tüm anadolu roma'nın oldu.
  
  aristonikos tarihte o zamana kadar hiçbir isyanının söylemediği şeyler söyledi. ondan sonra da neredeyse bin yıl boyunca bir daha kimse böyle bir harekette bulunmadı. amacı ve kişiliği her ne olursa olsun dünya tarihi için çok önemli bir noktadır.
  
  ayrıca bergamalı bir hemşerimizdir.
• tarih sever, pek seri konuşan, fantastik sekizinci nesil sözlük yazarı.
  şimdilerde şafak sayıyor, hadi kaldı 14.
• sadece özgürlük için değil sınıfsız bir toplum kurmak için savaştığını söyleyen isyankar.
  
  roma tarafından öldürüldü. bugün bakıyoruz sınıfsız toplum bu topraklarda var ama ne ölçüde var tartışılır.
  aynı roma nasıralı isa ezilenlere umut getirdi. sadece tanrıya sığınarak dayanmayı öğretti. roma ondan başlayarak hristiyanlara karşı korkunç bir saldırı başlattı. sonra kendisi hristiyan oldugunu idda etti ve kilise denilen bir şeyler icat edip vahşetine devam etti.
  
  acaba iyiler kaybetmeye hep mahkum mu ? aristonikos düşlerde mi yaşıyordu ?
• aristonikos'un, ııı. attalos'un üvey kardeşi olduğu biliniyor. önceki krallardan ıı. eumenes'in efesli bir şarkıcı ya da fahişeden olma gayrı meşru oğlu olduğu söylenir. çocuğu olmayan pergamon kralı ııı. attalos'un mö 133'de öldüğünde, doğruluğu hala tartışma konusu olan bir vasiyetle, pergamon krallığını romalılara bıraktığı söylenir. (tartışmanın sebebi ise, krallık içerisindeki yöneticilerin, roma imparatorluğu ile anlaşarak pergamon krallığını roma'ya peşkeş çekmiş olabileceğidir). o yıllarda pergamon krallığı, bugünkü adana ile istanbul arasında çizilecek bir çizginin batısında kalan anadolu topraklarını kapsıyordu.
  
  aristonikos, bu vasiyeti kabul etmedi ve kendini ııı. eumenes adıyla kral ilan etti. kent soyluları ve roma ise, vasiyeti onayladı ve aristonikos'un krallığını ve kente girmesini kabul etmedi. bunun üzerine aristonikos isyan ederek, kölelere ve serflere özgürlük ve eşitlik vaad ederek, kardeşlik içinde yaşanacak bir heliopolis (güneş şehri) kurmayı teklif etti. bu teklifin tarih açısından önemi, spartaküshenüz doğmamışken işçi sınıfını birleştiren, özgür ve bağımsız bir şehir kurmak amacıyla yola çıkan ilk kişi olmasında yatar.
  
  aristonikos'un baş kaldırması yakınlardaki diğer kentlerden de destek buldu ve geniş köle katılımlarıyla yayıldı. roma isyanı bastırmak için anadoluya bir ordu gönderdi. izmir tuzlası yakınlarındaki leukai'de bir savaş yapıldı, bu savaşı aristonikos kazandı ve konsül mucianus öldürüldü. bu zafer köleler arasında büyük bir başarı sayıldı.
  
  bu kez roma, iki yıl sonra, mö 129'da anadolu'ya, daha büyük bir ordu gönderdi. manisa, kırkağaç yakınlarında yapılan savaşı roma kazandı. bu savaş sonucunda aristonikos romalılar tarafından ele geçirildi. sonrasında ise aristonikos hakkında daha fazla bilgi mevcut değil. muhtemelen romada öldürüldüğü ihtimali hakim.
  
  günümüzde aristonikos'un memleketi, günümüz bergama'sında adını taşıyan bir butik otel mevcut. yakın bir gelecekte ise şehrin bir yerine konulmak üzere heykelinin hazırlandığını biliyoruz.