atatürk'ün hataları

• kutsal bilgi kaynaginin vazifesini yerine getirmesini saglamaktan ziyade daha cok hakkinda, "hata yapmanin felsefesi" uzerine fikirlerin yurutuldugu bir konudur. elbette hatalari olmustur, olmasmistir diyen taocudur diyenler sagduyulu oluslarindan oturu gozlerinden opulmeyi hakederlerken, suya sabuna da fazla dokunmadan isi idare ettikleri gozlerden kacmamalidir. daha fazla lagaluga yapmadan, yapici olmak adina ve kendi payima, askeri bir hatasini sunayim:
  
  canakkale savasindayiz efendim. meshur ben size savasmayi degil olmeyi emrediyorum sozunden sonra conk bayiri ele gecirilmis, kacan arap birliklerin yerine destek birlikler gonderilerek bir dengeye varilmistir. savas, siper savasi halini almis, ingilizler hala geri cekilmemekte israrli, bizimkiler denizden yapilan yogun bombardimana karsi hala direnmektedirler.
  
  bu denge konumunda, kimse topyekun bir saldiriyi ve bunun sonucunda mevzilerini terkedip dusmanin arkadan bir saldirisi sonucu onlari hediye etme riskini almamaktadir. bu surec icinde mustafa kemal iyi bir savunma yapmis, disiplini saglamis ve cesaretiyle takdir kazanmis, lakin 3-4 ayri saldirisi orta dereceli kayiplarla geri puskurtulmus.
  
  simdi hatasini daha iyi anlamamiz icin sunu bilelim: mustafa kemal bu muharabelerin boyle devam edemeyecegini, ingilizlerin cekilecegini biliyordu. onlarin duzenli bir sekilde geri cekilmemesini, buna firsat vermeden ilk firsatta mevizlerini ele gecirmeyi istiyordu. bu konuda liman von sanderse gore cok daha aceleciydi ve onunla, henuz bir yarbay olmasina ragmen onunla surtusmeler yasiyordu. (sadece taktiksel konularda degil, alman subaylarin fazlaligi konusunda da. fakat sanders, onun askeri yetenegini takdir ettiginden, cogu zaman caresizce alttan aliyordu) yine kendinden iki donem ustte mezun olan ve simdilerde ittihat ve terakkinin basinda bulunan enver pasayla da arasi iyi degildi.
  
  iste tam da enver pasanin istanbuldan kalkip, cepheyi ziyaret ettigi bir sirada, bir gece muttefiklerin tarafindan bir dizi top atisi sesi duyuluyor ve mustafa kemal de, muhtemelen bunlarin ve yanlis istihbaratin etkisiyle, dusmanin saldiriya gectigini sanarak, bosalacak mevzilere yandan saldirmayi planliyor. sonraki ifadesine gore bu dusuncesi usleri tarafindan onaylaniyor ama bunu dogrulayan baska bir ifade olmadigi gibi, birazdan gorecegimiz uzere kendini temize cikarmasi gerekliligini unutmamaliyiz.
  
  velhasili kelam, aliyor birliklerinin bir kismini ve ne yazik ki iyi mevizlenmis dusman tarafindan puskurtuluyor. tam bin asker sehit oluyor bu saldirida. bu sayi epey onemli zira tum canakkale muharebeleri sirasinda toplam verdigimiz sehit 55 bin (hayir, 250 bin degil efendim. bu konu birkac yerde daha anlatilmis ama burada kisaca tekrar edeyim, 250 toplam "kaybimiz" var. fakat kayip yani casualty terimi, o zaman icin savasta safdisi kalan herkes icin kullaniliyor. nitekim 55 bin sehitin yaninda 100 bin yarali, 64 bin kacak, 21 bin hastaliktan sehit ve 10 bin de kayip oldugu kayitli ki bunlarin da toplami 250 bin civari. ayni sekilde muttefikler de resmi kayitlara gore 214 bin kaybi var)
  
  neyse sonucta bir yarbayin (yahut yeni albayliga yukselmisti, mazur gorunuz hafizamin zayifligini), tek bir saldirida, hicbir kazanc saglamadan bin kisilik kayip vermis olmasi liman von sandersin ve enver pasanin tepesini attiriyor. mustafa kemal gorevinden aliniyor. dogal olarak uslerinin harekata izin verdigini ve dahasi, kendi subaylarinin korkak davranarak ilk anda kazandigimiz avantajlari degerlendiremediklerini iddia ediyor. bu iddialar gercek de olabilir, askeri mahkemeye gitmemek veya politik kariyeri icin mutlak gerekli olan sonraki komutanlik firsatlarini kacirmamak icin soylenmis seyler de olabilir.
  
  ama enver pasanin gorevden almasiyla (askerlikten degil, birliklerinin komutanligindan sadece), bu basarisiz harekatin, mustafa kemalin kariyerine onemli bir darbe vurdugu acik. ingilizlerin duzgun cekilmesi konusundaki tereddutune gelince. ne yazik ki bu endiseleri hakli cikiyor. zira daha sonralari, hastalik bahanesiyle istanbula dondugunde (hastalik raporu enver pasanin icadi sanirim, asil neden usleriyle yasadigi sonraki surtusmeler) ingilizlerin basarili bir cekilme harekati yaptiklari haberini aliyor ve uzuntuden kahroluyor. ingilizlerin bu sirada cekilme karari almasi ise bulgaristanin en sonunda bizim yanimizda savasa katilmaya karar verip bu cikarma harekatinin basari ihtimalini sifira indirmesi. fakat cekilmenin basarisi churchillin de kariyerini kurtariyor bir bakima.
  
  (bkz: canakkale savasi)
  (bkz: liman von sanders)
  (bkz: kazim karabekir)
  
  ve birtakim yanlis anlasilmalar icin (bkz: ben size savasmayi degil olmeyi emrediyorum/@immanuel tolstoyevski)