benim esnafım işini bilir

• 80'lerde, icraatlerini güzel anamayacağım bir politikacı "memur bu maaşla nasıl geçiniyor" sorusuna "benim memurum işini bilir" diyerek yanıt vermişti.
  
  bugün benzer bir soru kurgulasak ve "sürekli artan maliyetlerle kobiler nasıl iş yapıyor" desek, herhalde "benim esnafım işini bilir" derdi.
  
  nitekim son yıllarda esnaf, en ufak maliyet artışını fiyatlara misliyle yansıtır oldu. üstüne vatandaşın ücret artışını (memur maaş zammı, asgari ücret artışı vb) fazlasıyla fiyatlarına ekliyor.
  
  bir ürünün maliyeti 100 lira diyelim: elektriğe 10% zam gelirse (maliyet kalemi içerisindeki payı az olsa da) ertesi gün ürünü 110 lira yapıyor. asgari ücrete %50 zam geliyor mesela, ertesi gün esnaf daha fazla yükseltiyor fiyatını ve 200 liraya dayanıyor etiket.
  
  bizim de böyle böyle alım gücümüz eriyor. 2 yıl önce yazılmış yazıdan alıntı yapıyorum.
  
  - markete gidiyorum. peynir alacağım mesela. adam 10 lira dese de ok, 100 dese de ok. bilmiyorum ki çünkü kaç olmuş.
  - cips alacağım. 4 lira olsa da ok, 12 dese de ok. şaşırmıyorum.
  - pizza sipariş edeceğim, bence bir pizza max 35-40 lira olmalı. bakıyorum 80 yazıyor, 120 yazıyor. okey yani doğrudur muhtemelen.
  (bkz: insanlarda fiyat algısının kaybolması/#132104898)
  
  pizza demişken, abd'de ortalama bir pizza 20 doların altında. türkiye'de büyük şehirlerde ise aynı paraya (~600 tl) pizza yemek kimseyi şaşırtmıyor. e iyi de bizim gelirimiz amarikalı ile aynı mı ki yemeğe aynı fiyatı çekiyorsun ey şanlı tc esnafı?
  
  bir ara satınalma gücü paritesi (purchasing power parity=ppp) muhabbeti çok popülerdi. hatırlarsınız, türkiye gibi gelişmemiş ülkelerde temel tüketim malları ucuz diye
  
  - sizin ülkenizde domatesin kilosu abd'dekinin üçte biri kadar, onçün gsmh'ınızı(a) 3 ile çarpıyoruz ve hokus pokus dünyanın en büyük 11'inci ekonomisi(b) oluverdiniz.
  
  diye geri zekalıca istatistikler yayınlanırdı. (bkz: 16 temmuz 2019 dünya bankası raporu/#92679468)
  
  zaten ppp kandırmacanın dik alası, zırva bir şeydi ama şimdi ona bile tutunamıyorlar çünkü özellikle gıda ve temel tüketim maddelerinin fiyatları uçtu.
  
  suçun büyüğü tabii ki ekonominin tüm ayarlarını bozan hükumette (c). son yıllarda faiz enflasyonun altında olunca vatandaş tüketime yöneldi, bu yüzden çuvaldızı ekonomi yönetimine batırmak gerek. bununa birlikte tüm suçu esnafa yükleyen "fırsatçı esnaf" diskuruna katılmadan iğneyi de esnafa batırmak niyetiyle işbu yazıyı kaleme aldım.
  
  (a) https://databankfiles.worldbank.org/…wnload/gdp.pdf - türkiye $905b ile 19'uncu sırada.
  (b) https://databankfiles.worldbank.org/…ad/gdp_ppp.pdf - türkiye $3t ile 11'inci sırada.
  (c) https://www.mahfiegilmez.com/…tuketim-patlamas.html