burnt norton

• t s eliotin four quartetsinin ilki, telling of the other three:
  
  burnt norton
  
  "but although the word is common to all, the majority of people live as though they had each an understanding peculiarly his own"
  
  "the way up and the way down are one and the same"
  
  heraclitus
  
  i
  time present and time past
  are both perhaps present in time future,
  and time future contained in time past.
  if all time is eternally present
  all time is unredeemable.
  what might have been is an abstraction
  remaining a perpetual possibility
  only in a world of speculation.
  what might have been and what has been
  point to one end, which is always present.
  footfalls echo in the memory
  down the passage which we did not take
  towards the door we never opened
  into the rose-garden. my words echo
  thus, in your mind.
  but to what purpose
  disturbing the dust on a bowl of rose-leaves
  i do not know.
  other echoes
  inhabit the garden. shall we follow?
  quick, said the bird, find them, find them,
  round the corner. through the first gate,
  into our first world, shall we follow
  the deception of the thrush? into our first world.
  there they were, dignified, invisible,
  moving without pressure, over the dead leaves,
  in the autumn heat, through the vibrant air,
  and the bird called, in response to
  the unheard music hidden in the shrubbery,
  and the unseen eyebeam crossed, for the roses
  had the look of flowers that are looked at.
  there they were as our guests, accepted and accepting.
  so we moved, and they, in a formal pattern,
  along the empty alley, into the box circle,
  to look down into the drained pool.
  dry the pool, dry concrete, brown edged,
  and the pool was filled with water out of sunlight,
  and the lotos rose, quietly, quietly,
  the surface glittered out of heart of light,
  and they were behind us, reflected in the pool.
  then a cloud passed, and the pool was empty.
  go, said the bird, for the leaves were full of children,
  hidden excitedly, containing laughter.
  go, go, go, said the bird: human kind
  cannot bear very much reality.
  time past and time future
  what might have been and what has been
  point to one end, which is always present.
  
  ii
  
  garlic and sapphires in the mud
  clot the bedded axle-tree.
  the trilling wire in the blood
  sings below inveterate scars
  appeasing long forgotten wars.
  the dance along the artery
  the circulation of the lymph
  are figured in the drift of stars
  ascend to summer in the tree
  we move above the moving tree
  in light upon the figured leaf
  and hear upon the sodden floor
  below, the boarhound and the boar
  pursue their pattern as before
  but reconciled among the stars.
  
  at the still point of the turning world. neither flesh nor fleshless;
  neither from nor towards; at the still point, there the dance is,
  but neither arrest nor movement. and do not call it fixity,
  where past and future are gathered. neither movement from nor towards,
  neither ascent nor decline. except for the point, the still point,
  there would be no dance, and there is only the dance.
  i can only say, there we have been: but i cannot say where.
  and i cannot say, how long, for that is to place it in time.
  the inner freedom from the practical desire,
  the release from action and suffering, release from the inner
  and the outer compulsion, yet surrounded
  by a grace of sense, a white light still and moving,
  erhebung without motion, concentration
  without elimination, both a new world
  and the old made explicit, understood
  in the completion of its partial ecstasy,
  the resolution of its partial horror.
  yet the enchainment of past and future
  woven in the weakness of the changing body,
  protects mankind from heaven and damnation
  which flesh cannot endure.
  time past and time future
  allow but a little consciousness.
  to be conscious is not to be in time
  but only in time can the moment in the rose-garden,
  the moment in the arbour where the rain beat,
  the moment in the draughty church at smokefall
  be remembered; involved with past and future.
  only through time time is conquered.
  
  iii
  
  here is a place of disaffection
  time before and time after
  in a dim light: neither daylight
  investing form with lucid stillness
  turning shadow into transient beauty
  with slow rotation suggesting permanence
  nor darkness to purify the soul
  emptying the sensual with deprivation
  cleansing affection from the temporal.
  neither plenitude nor vacancy. only a flicker
  over the strained time-ridden faces
  distracted from distraction by distraction
  filled with fancies and empty of meaning
  tumid apathy with no concentration
  men and bits of paper, whirled by the cold wind
  that blows before and after time,
  wind in and out of unwholesome lungs
  time before and time after.
  eructation of unhealthy souls
  into the faded air, the torpid
  driven on the wind that sweeps the gloomy hills of london,
  hampstead and clerkenwell, campden and putney,
  highgate, primrose and ludgate. not here
  not here the darkness, in this twittering world.
  
  descend lower, descend only
  into the world of perpetual solitude,
  world not world, but that which is not world,
  internal darkness, deprivation
  and destitution of all property,
  desiccation of the world of sense,
  evacuation of the world of fancy,
  inoperancy of the world of spirit;
  this is the one way, and the other
  is the same, not in movement
  but abstention from movement; while the world moves
  in appetency, on its metalled ways
  of time past and time future.
  
  iv
  
  time and the bell have buried the day,
  the black cloud carries the sun away.
  will the sunflower turn to us, will the clematis
  stray down, bend to us; tendril and spray
  clutch and cling?
  
  chill
  fingers of yew be curled
  down on us? after the kingfisher's wing
  has answered light to light, and is silent, the light is still
  at the still point of the turning world.
  
  v
  
  words move, music moves
  only in time; but that which is only living
  can only die. words, after speech, reach
  into the silence. only by the form, the pattern,
  can words or music reach
  the stillness, as a chinese jar still
  moves perpetually in its stillness.
  not the stillness of the violin, while the note lasts,
  not that only, but the co-existence,
  or say that the end precedes the beginning,
  and the end and the beginning were always there
  before the beginning and after the end.
  and all is always now. words strain,
  crack and sometimes break, under the burden,
  under the tension, slip, slide, perish,
  decay with imprecision, will not stay in place,
  will not stay still. shrieking voices
  scolding, mocking, or merely chattering,
  always assail them. the word in the desert
  is most attacked by voices of temptation,
  the crying shadow in the funeral dance,
  the loud lament of the disconsolate chimera.
  
  the detail of the pattern is movement,
  as in the figure of the ten stairs.
  desire itself is movement
  not in itself desirable;
  love is itself unmoving,
  only the cause and end of movement,
  timeless, and undesiring
  except in the aspect of time
  caught in the form of limitation
  between un-being and being.
  sudden in a shaft of sunlight
  even while the dust moves
  there rises the hidden laughter
  of children in the foliage
  quick now, here, now, always—
  ridiculous the waste sad time
  stretching before and after.
  
  (bkz: east coker)
  (bkz: the dry salvages)
  (bkz: little gidding)
• (bkz: sans soleil)
• ingiliterenin en eski şairlerinden olan ve on dördüncü yüzyılda yaşayan geoffrey chaucer'in "tale of the wyf of bathe" şiirine modern bir atıftır.
• utopia adlı dizide jessica hyde'ın bir sahnede yürürken arkasındaki duvarda yazılı olan şiir.
  
  sahne
  
  sudden in a shaft of sunlight
  even while the dust moves
  there rises the hidden laughter
  of children in the foliage
  quick now, here, now, always—
  ridiculous the waste sad time
  stretching before and after.
• lana del rey'in son albümünde bir kısmını olduğu şiir. burda
• t. s. eliot'un "four quartets" eserinin birinci bölümüdür.
  
  eliot bu bölümde, aşağıdaki dizeleri yazarken alice harikalar diyarında'dan esinlendiğini belirtmiştir.
  
  eliot'un dizelerinde; tavşan deliğinden, kapılarla dolu odaya yuvarlanan alice'nin, odada bulduğu altın anahtarla açtığı o küçücük kapının ardındaki büyüleyici bahçe vardır. şaire göre açılan kapılar, olabilecek olaylar için bir metafordur.
  ayrıca eliot bu bahçeye (bkz: aile toplantısı) eserinde de yer vermiştir.
  
  "şimdiki zaman ve geçmiş zaman
  ikisi de gelecek zamanda var olur.
  ve gelecek zaman geçmiş zamanda mevcuttur.
  eğer tüm zamanlar şimdi ve buradaysa,
  tüm zamanlar telafi edilemezdir.
  elde olan yalnızca bir soyutlamadır
  arkasında daimi bir olasılık bırakır
  yalnızca kavramsal bir dünyada.
  olabilecek olan ve olan
  tek bir sonu gösterir, o daima şimdidir.
  ayak sesleri yankılanır hatıralarda
  yürümediğimiz o yolun aşağısında
  hiç girmediğimiz o kapıda
  gül bahçesine açılan."
• t. s. eliot, 1930’da önceki şiirlerinden tamamen farklı olan kül çarşambası/ash wednesday’i yazdıktan 11 sene sonra burnt norton’ı (1935) neşretti. çorak ülke ve kül çarşambası’nda kendi sanatının hududuna ulaştığını düşündüğümüz şair, bir tanrıça atının altın yelesinden tutarak gezintiye çıkıyor.
  
  burnt norton şiirinde, nesnel bağlılaşım (objective correlative) ve monolog usulüyle ustaca oynayan eliot, “zaman”ın mistik kusursuzluğuna çatıyor… fâni olmaktan utanmak şöyle dursun, bir de “obje”lere can veriyor esrik ve mestinaz kelimelerle... içimizdeki zorbaya sulh arıyoruz onun tahakküm edici adaletinin huzmesinde. sonra “git, git, git: insanoğlu kaldıramaz fazla gerçeği” diye sesleniyor eliot'ın ardıçkuşu. iyi de onu arayan kim kaldı ki?
  
  “kemanın sükûneti değil notalar sürerken
  hepsi hepsi bu değil, birlikte varoluş daha ziyade,
  ya da diyelim ki başlangıçtan önce gelir son,
  ve son da başlangıç da hep ordaydılar.
  başlangıçtan evvel de bitişten sonra da.
  ve hepsi her daim şimdi. kelimeler gelir
  çatlar ve kopar bazen yükün altında,
  gerilim altında sürçüp kayıp yok olup gider
  çürür çürür de belirsizlikten yerlerinde duramaz,
  kalamazlar sükûnet içre.”
  
  burnt norton, dört kuartet’in ilk ayağıdır. eliot, dört kuartet için “en sevdiğim şiirim” diyor. dört kuartet, sırasıyla; burnt norton, east coker, the dry salvages, little gidding. yine bu dörtlemeye binaen, “burnt norton: hava; yaz başı, east coker: toprak; yaz sonu, the drt salvages: su, sonbahar, little gidding: ateş; kış” ifâdelerini kullanıyor.
  
  eliot, stephen spender’e gönderdiği bir mektupta şu temennide bulunuyor:
  “gramofonda a minör dörtlüsü var; usanmaz biçimde onunla çalışıyorum. beethoven’ın bu son dönem eserlerinde, muazzam ıstıraplardan sonra insana bahşedilen sulh ve tesellinin semeresi olarak hayal edilebilecek bir nevi semavî coşkunluktan çok daha fazlası var. keşke ölmeden önce ben de benzer bir hali şiirime katabilsem…” (büyük bestekâr beethoven’ın duyma yetisini kaybettiğini, sağır sultan duymuştur, burayı açmaya lüzum bulmadık.) (bkz: #154652783)
  
  büyük şaire gönül vermiş cem yavuz’un ulaştığı bilgilere göre, bazı araştırmacılar kuartetin dış katmanını oluşturan birinci ve beşinci parçalarla iç katman sayılan diğer parçaların, tekrarlı ve değiştirmeceli yapılarından ötürü, büyük macar kompozitör belâ bartok’un 2.-6. yaylı çalgılar dörtlüleriyle benzerlik arz ettiğini söylemiş.
  
  kandinsky nasıl ki musiki ile resmi birleştirip farklı bir formda sunduysa, eliot da dört kuartet’de şiir ile musikiyi birleştirmiştir.
  
  burnt norton’dan konuşmaya devam edelim… şiir, ismini harrowby kontu’nun büyük oğlu vikont sandon’ın şatosundan almış. eliot, 1934’te campden’da tatil yaparken ziyaret etmiş burayı, hislerini şöyle paylaşmış:
  
  “yangında harabeye dönen eski bir malikânenin yerine inşa edilmiş üçüncü sınıf bir yapı. boş bir günümde dolaşırken rast geldi. sanıyorum, müştemilatta (ana binaya ilave yapılan bölüm) yaşayan biri vardı ama bahçede öyle başıboş dolaştım ki, bu durum bende şatonun terk edilmiş olduğu izlenimini uyandırdı.”
  
  çoğu şiirinde olduğu gibi, burnt norton’da da dante’ye nazire yapmış eliot. heraklitos’a da bir atıfta bulunurken, çorak ülke’ye de selâm göndermiş.
  
  ı
  
  hem şimdi hem geçmiş
  gelecekte sürüyor belki de,
  ve gelecek de geçmişin içinde.
  ebediyen mevcutsa cümle zaman
  hiçbiri döndürülemez
  bir soyutlamadır “olabilirdi” denen
  sadece bir varsayım âleminde
  süreğen bir ihtimal ihtimal olarak kalan.
  “olabilirdi” ve “olmuş” denen şey
  tek bir sona çıkar, her dem var olan.
  yankılanıyor ayak sesleri hafızada
  bize hiç gül bahçesi sunmamış kapısına
  uğramadığımız o dehliz boyunca.
  yankılanıyor böylece
  sözlerim, zihninde
  ama ne diye
  rahatını kaçırmalı ki bir kâse gül yaprağı üzerindeki tozun
  bilmiyorum.
  başka yankılar da
  yurttaş edinmiş bahçeyi. peşine düşsek mi?
  hadi, dedi kuş, bul onları, bul onları,
  hemen şuracıkta. geçerek ilk kapıdan,
  ilk âlemimize, izlesek mi kapılıp
  ardıçkuşunun hilesine? ilk âlemimize.
  oradaydılar işte, vakur, görünmez,
  basmadan geçip gidiyorlardı, solmuş yaprakların üzerinden,
  sonbahar sıcağında, titreşen hava boyunca,
  öttü sonra, yanıtladı kuş
  fundalıkta gizlenen o duyulmamış müziği,
  ve parıldadı geçti o gaip bakış, duruyordu çünkü
  bakılmış çiçeklerin görüntüsü güllerde.
  ordaydılar işte, makbul ve kabul eden konuklarımız bizim.
  ilerledik böylece, onlar da yanımızda, merasim düzeninde,
  tenha patikadan şimşir meydana doğru,
  suyu çekilmiş havuza bakmak üzere,
  havuz kuru, beton kuru, kararmış kenarları,
  yine de doluydu ama günışığından suyla,
  ve usul usul yükseliyordu nilüfer çiçeği
  kor ışıkla balkıyordu yüzey,
  ve arkamızda onlar, aksetmişlerdi havuza.
  bir bulut geçti sonra ve boşalıverdi havuz.
  git, dedi kuş, değil mi ki dopdolu yapraklar,
  o coşkuyla saklanmış, kahkahaları patladı patlayacak çocuklarla.
  git, git, git dedi kuş: insanoğlu
  kaldıramaz fazla gerçeği.
  geçmiş zaman, gelecek zaman
  “olabilirdi” ve “olmuş” denen şey
  tek bir sonuca çıkar, her dem var olan.
  
  ıı
  
  balçığın içindeki sarımsak ve safir
  yapışıyor gömülmüş dingile.
  çağıldıyor kanda titreyen teller
  çoktan unutulmuş savaşları yatıştıran
  müzmin yara izlerinin altında.
  atardamar boyunca süren dans
  ve lenf dolaşımı
  ağaçtaki yaza doğru tırmanan
  o yıldız akışında gösterir kendini
  deviniyoruz devinen ağacın üstünde
  biçime yürünmüş yaprağın üzerindeki ışıkta
  ve aşağıda, vıcık vıcık zeminde
  duyuyoruz mastifle yabandomuzunun
  eski düzeni sürdürdüğünü
  ama artık uzlaşmışlar yıldızlar arasında.
  
  asude noktasında dönen dünyanın. ne cismani ne ruhani;
  ne bir yer’den’ ne bir yer’e’; o dingin noktada, orda işte dans,
  ne durgu var ama ne devinim. ve sebat da denemez
  geçmişle geleceğin kavuştuğu bu noktaya. ne de hareket bir yerden veya bir yere,
  
  ne yükseliş ne batış. olmasa o nokta, o dingin nokta,
  dans mans olmazdı asla, sadece dans var oysa.
  desem desem ordaydık diyebilirim: ama söyleyemem orası neresi.
  ve diyemem de, şu kadar sürdü, zira ona bir zaman biçmek olur bu.
  ruhun özgür kalışı pratik arzulardan,
  eylem ve ıstıraptan azat oluş, kurtuluş dahili
  ve harici mecburiyetlerden, sarmalanmış da olsa
  sezgi lütfuyla, beyaz bir ışık dingin ve devingen,
  kımıltısız erheburg, yoğaltmadan
  yoğunlaşma, hem bu yeni dünya
  hem de eskisi izhar edip kavradılar
  yarım yamalak esrimeleri içinde,
  yarım yamalak dehşetin çözünmüşlüğünü
  gene de, dönüşen bedenin zaaflarıyla örülmüş
  geçmiş ve gelecek zinciri,
  koruyor insanoğlunu cennetten ve tenin
  katlanamayacağı cehennem azabından.
  
  geçmiş de gelecek de
  öyle az izin veriyor ki idrake.
  zamanla mukayyet olmak değil şuur sahibi olmak
  ama gül bahçesindeki o an,
  yağmurun çardağı dövdüğü o an,
  sise gömülmüş esintili kilisedeki o dem
  zaman ile hatırlanabilir ancak; geçmişle geleceğin hemhal olduğu.
  ve yalnız zaman sayesinde zapt edilir zaman.
  
  ııı
  
  bir yabancılaşma yeri burası
  evvel zaman ahir zaman
  bir loşlukta: ne günışığı bu
  kalıcılık hissi veren aheste dönüşüyle
  gölgeyi geçici güzelliğe çevirerek
  berrak bir sükûnetle biçimi kuşatan,
  ne de mahrumiyetle giderip şehevi olanı
  muhabbeti geçici olandan kurtararak
  ruhu arındıracak karanlık.
  ne doluluk ne boşluk. bir titrek ışık sadece
  zamanla dolup taşmış gergin
  avuntudan avuntuya avunup duran
  hülyalarla dolu anlam yoksunu çehreler üzerinde
  hiçbir şeye odaklanmayan mutantan kayıtsızlık
  evvel ve ahir zamanda esip duran
  buz gibi rüzgârın savurduğu insanlar ve kağıt parçaları yalnız,
  hastalıklı ciğerlere dolup boşalan rüzgâr
  evvel zaman ahir zaman.
  yoz ruhların kusuluşu
  ölgün havaya, o uyumuş ruhların
  lodra’nın hampstead’le clerkenwell’in campden’la putney’nin,
  highgate, primrose ve ludgate’in kasvetli tepelerini süpürüp geçenn
  rüzgârın önüne katıp sürüklediği. burada değil
  burada, bu cıvıl cıvıl öten dünyada değil karanlık.
  in daha aşağıya, in had in
  ebedi ıssızlık diyarına,
  dünyanın dünya değil, gayridünya olduğu o diyara,
  deruni karanlık, mahrumiyet
  olanca mal ile mülkün elden gidişi,
  ve çöle dönüşü duyu âleminin,
  hayal âleminin boşalması,
  işlemez oluşu manevi âlemin;
  yolun biri bu, diğeri de
  aynısı, eylemekte değil
  eylemekten sakınmakta; dünya devinirken
  iştahla, geçmişle geleceğin
  metalik yollarında.
  
  ıv
  
  günü defnettiler zaman ile çan,
  sürüklüyor güneşi o kara bulut.
  günebakan çevirir mi yüzünü bize, bahar sarmaşığı
  salınıp da aşağıya eğilir mi bize doğru; filizleri sürgünleri
  yapışıp kavrar mı sımsıkı?
  tiril tiril
  parmakları porsuk ağacının kıvrılıp
  sarkar mı üstümüze? yalıçapkınının kanadı
  ışığa ışıkla cevap verip sustuktan sonra da, ışık gene
  o asude noktasında dönen dünyanın.
  
  v
  
  yalnızca zaman içinde kımıldar kelimeler
  devinir müzik; ama sadece yaşamakta olan
  anca ölebilir. söz, dile geldi mi bir kere, gitgide
  erişir sessizliğe. yalnızca biçimle, motifle
  kelimeler veya müzik kavuşabilir
  dinginliğe, kendi dinginliği içinde
  kıpırdayıp duran bir çin vazosu gibi.
  kemanın sükûneti değil notalar sürerken
  hepsi hepsi bu değil, birlikte varoluş daha ziyade,
  ya da diyelim ki başlangıçtan önce gelir son,
  ve son da başlangıç da hep ordaydılar.
  başlangıçtan evvel de bitişten sonra da.
  ve hepsi her daim şimdi. kelimeler gelir
  çatlar ve kopar bazen yükün altında,
  gerilim altında sürçüp kayıp yok olup gider
  çürür çürür de belirsizlikten yerlerinde duramaz,
  kalamazlar sükûnet içre. bağrış çağrış
  azarlayan, dalga geçen ya da yalnızca laklak eden sesler,
  boyuna hücum eder onlara. çöldeki kelama en çok,
  şeytanın iğva dolu sesleri musallat olmuştur,
  cenaze dansına ağlayan gölge,
  canhıraş ağıdı bağrıyanık kimera’nın.
  
  harekettir desenin ayrıntısı,
  on basamak tasvirinde olduğu gibi.
  arzu bizzat, harekettir
  özünde arzu edilir olmasa da;
  bizzat sabit olan aşk,
  olsa olsa sebebi ve sonucudur hareketin,
  zamanüstü ve arzu duymayan,
  zaman bakımından yalnızca
  olmayış’la oluş arasında
  biçim sınırlarına hapsolmuş.
  birdenbire bir demet günışığında
  hatta tozlar oynaşırken bile
  yükseliyor yapraklar arasından
  çocukların gizli kahkahaları işte
  hadi şimdi, burda, şimdi, daima-
  saçma, o heba edilmiş acınası zaman
  evvelle ahire yayılıp uzanan.
  
  (şiirin mütercimi cem yavuz’dur.)