cuha

• radi fiş, bir kitabında^* cuha için "arap halk masallarının keloğlan'a benzer kahramanı" (s. 231) diyor (kitabın türkçe basımında yanlışlıkla "cuhra" yazılmış). mesnevi'de sıkça geçen bu masal kahramanının nasreddin hoca olduğunu öne sürenler olmuş ama radi fiş'in benzetmesi de, başka kanıtlarla birlikte, böyle olmadığına işaret ediyor.
• halife mansur devrinde kûfe’de yaşamış olan bu karakterin fıkraları bütün arap coğrafyasında ve giderek arap egemenliğinin eriştiği kuzey afrika, ispanya ve sicilya’da anlatılır oldu. adı iran’da guha, malta’da gahan, fas’ta gha, ispanya’da goha, sicilya’da giufa olarak anıldı. bizde ise o biraz keloğlan, belki biraz da nasrettin hoca'dır.
  
  fıkralarının anlatıldığı her yerde farklı bir karaktere büründü: bir yerde köyün delisi, bir yerde kabadayı, bir yerde zavallı bir şeytan oldu. bazen saf salak, bazen cingöz mü cingöz, ama hep üste çıkmayı başaran ve okuyanları gülmekten çatlatan bir tipti. sicilyalı yazar fransesca maria corrao, onunla ilgili kaleme aldığı araştırmasının adını “giufa – şakacı, aptal, bilge” koydu ki en doğru tanımlama bu olsa gerek.
  
  pek çok yazar ve düşünüre ilham kaynağı oldu. ünlü italyan yazar italo calvino için giufa, arap kökenli atası gibi zaman ve mekândaki bir görüntüdür. içinde genel ve evrensel anlamda her türlü aptallık vardır ve anlatıcısına olduğu kadar dinleyicisine de ahmaklar devleti’nde aptalların varlığını kanıtlamaya çalışır. her şeye karşın, giufa tiplemesinde yalnızca ahmaklık yoktur calvino’ya göre. giufa, yasayla ya da kurallarla sınırlanan her şeyin dışında davranan, her türlü kuralı yıkan, her şeyin tersini yapan, kurallara ve yasaya zıt giden ve böylelikle yalnızca aptalların erişebileceği özgürlüğü, doğal gerçekliği yansıtabilen ve bütün bunları vurgulamaya çalışan bir tiptir onun için.
• arap fıkra kahramanı, gerçekte yaşayıp yaşamadığı belli değildir.