fahrettin türkkan

• fahreddin (fahrettin) paşa'nın medine kuşatması'ndan önce, durumun vehameti üzerine bir önlem olarak ravza-i mutahhara'dan tüm sorumluluğu üzerine alıp kurtardığı ve trenle 27 mayıs 1917'de istanbul'a ulaştırdığı bir "hazine" vardır... bu hazine, asırlar boyu osmanlı padişahları tarafından ravza-i mutahhara'ya hediye ettikleri sanatsal, tarihi ve manevi değeri olan değerli eşyalar, mücevherler vb. idi. bu hazine, topkapı sarayı'ndaki hırka-i saadet dairesi'ne yerleştirilmiştir ki zaten büyük kısmı oradan ravza-i mutahhara'ya gönderilmişti.
  
  kurulan bir heyet ile medine'de tutanak tutturup, sayım yapan fahreddin paşa, hazırlattığı özel sandıklara bu hazineyi yerleştirdi ve namuslu bulduğu bazı kişiler ve bir bölük asker eşliğinde hazine'nin istanbul'a ulaşmasını sağladı.
  
  kütük defterlerindeki kayıtlara göre 97 parçadan oluşan bu hazinenin içeriği şöyle:
  
  - ceylan derisi üzerine hz. osman'ın el yazısı ile yazılmış bir kur'an.
  
  - el yazması 5 adet kur'an.
  
  - değerli taşlarla bezeli, altın kaplamalı 5 adet kur'an kabı.
  
  - gümüş çerçeveli ve yeşil kadife üzerine pırlanta ve incilerle hz. muhammed yazan bir hilye-i şerif.
  
  - som altından bir kelime-i şehadet levhası.
  
  - pırlanta, inci, amber, mercandan mamul 7 tesbih.
  
  - gümüş kaplamalı ve işlemeli iki rahle.
  
  - sultan abdülaziz'in altın plaka üzerine pırlantalı tuğrası.
  
  - 3 adet tarihi kılıç.
  
  - 4 adet altından mamul sancak alemi.
  
  - altın plaka üzerine oturtulmuş "kevkeb-i dürri" ismiyle bilinen, çevresi yakutlar, elmaslarla bezeli, 100-80-40-20 karatlık 4 parça elmas.
  
  - pırlanta ve zümrütlerle bezeli 14 adet altın askı.
  
  - pırlanta, zümrüt, yakut ve incilerle bezeli 11 adet kandil askısı.
  
  - murassa bir altın kandil.
  
  - altın kahve askısı.
  
  - 7 adet murassa altın şamdan.
  
  - 8 adet murassa gülabdan.
  
  - 12 adet murassa altın buhurdan.
  
  - 20 parçadan fazla çok değerli, mücevherat, çelenk, iğne, yüzük, gerdanlık, kemer, bilezik, küpe vb. ...
  
  - çokça murassa kutular, çekmeceler.
  
  - 84 karat olan iri hürmüz incisi.
  
  - 95 parça muhtelif zümrüt, elmas, yakut vb. değerli taş.
  
  - 2.935 gr. ağırlığında 20 ayar külçe altın.
  
  - toplam 908.250 gr. ağırlığında külçe gümüş.
  
  ...
  
  unutulmaması gereken şey, paşa'nın inisiyatif kullanarak, sorumluluğu alarak yukarıda listesi verilen hazineyi istanbul'a ulaştırmasıdır.
  
  paşa, 17 temmuz 1916'da ordu kumandanlığı yetkisiyle hicaz kuvvetlerinin başına geçmiş, 28 nisan 1917'de medine muhafızı olmuştur. 28 temmuz 1918 ferik rütbesini almıştır. 27 ocak 1919'da ingilizler'e teslim olduğunda, kılıcını ingilzler'e vermemiş, hz. muhammed'in kabri üzerine bırakmıştır.
  
  ingilizler, paşa'yı altı ay kahire'deki kasr-un nil kışlasında esir ettikten sonra, malta'ya yolladılar. iki yıl da malta'da fort salvatore kışlasında esir edilen paşa, gıyabında işgal istanbulu'nun kürt mustafa paşa askeri mahkemesi tarafından ölüme mahkum edildi. daha sonra, kurtuluş savaşı'nı vermekte olan mustafa kemal paşa (atatürk) vasıtasıyla malta'dan başka bazı türkler ile kurtarıldı (kaçtı)...
  
  paşa, italya, almanya, rusya üzerinden devrin şartlarında maceralı bir yolculuk ile, 1921'in 2 ağustos'unda kars'a ulaştı... 24 eylül 1921'de ankara'ya gelebildi. 12.fırka komutanı olarak yer aldığı başkumandanlık meydan muharebesi ile kurtuluş savaşı'na fiilen katılmış oldu.
  
  1922'de tbmm'nin kabil büyükelçisi oldu. dört yıl afganistan'da kaldı. 1926'da istanbul'a gelip münzevi bir hayat sürdü. soyadı kanunundan sonra "türkkan" soyadını aldı. 22 kasım 1948'de vefat etti.
  rumelihisarı'ndaki kabristanda gömüldü. mezarındaki taşta şu yazar: "birinci cihan harbi'nde medine'nin kahraman müdafii ömer fahreddin paşa burada yatıyor. el fatiha."