hawthorne araştırmaları ^*

• western electric company'nin chicago'daki hawthorne fabrikasında yapılan araştırmalardır. örgütsel davranış organizasyonlarındaki grupların sosyalpsikolojik boyutlarını ortaya çıkartmış ve hawthorne etkisi adıyla anılan bir tepkiyi ortaya çıkartmıştır.
• insan ilişkileri ekolü nün temelini oluşturan araştırmadır. fakat söz konusu insani yaklaşımın taylorist örgütlenmeyi eleştirmekten ziyade onu "katlanılabilir" kılmaktan öte bir anlam taşıdığını öne sürmek oldukça güçtür. asıl acı veren gerçek ise hawthrone araştırmalarının tarihidir. 1920lerde yapılan bu araştırmanın "işletme" literatürüne ciddi anlamda girişinin ancak 70lerde olması acı verir..çünkü 1920-1970 arası fordizmin ve doğal olarak taylorizmin altın çağıdır..başka bir deyişle bu çağda kapitalist sistem fordist üretim biçimiyle örtüşmüştür ve fordist üretim biçimine göre insanın makineden farkı yoktur..fakat ne zaman ki 70lerde bir iktisadi kriz meydana gelmiş, fordist kitle üretim biçimi "para getirmez" olmuştur, işte ancak o zaman işletmecilerin aklına "hawthorne araştırmaları"na bakmak gelmiştir. çünkü artık işletmeler küçülmüş, makine-işçi "para getirmez" olmuştur...
• elton g. mayo’nun öncülüğünde başlatılmış olan bir dizi araştırmadır.araştırmanın içinde ışıklandırma deneyleri ve seri bağlama odası gibi deneyler bulunmaktadır.mayo bu araştırmalarda psikolojik,fizyolojik ve ekonomik öğelerin çalışan işçiler üzerindeki etkilerini incelemiştir. yapılan araştırmalarda çalışma koşullarının değiştirilmesi çalışanların verimliliğini arttırırken,özendirici ücret sisteminin verimliliğe istenen etkiyi yapmadığı gözlenmiştir.
  belirli bir organizasyon yapısı içinde bir araya gelen insanların kendi içlerinde informal gruplar oluşturduğu,grubun özelliklerini de,kişilerin sahip olduğu inançlar.amaç,gelenek ve değer yargıların belirlediği,böylece oluşan sosyal sistemin kişiler üzerindeki etkisinin fiziksel faktörlerden fazla olduğu bulgusunu ortaya koymuştur.
  sosyal normların,grup standartları ve tutumlarının,bireysel çıktıların ve mesleki davranışların,parasal güdüleyicilere göre daha büyük etkiye sahip olduğu ortaya çıkmıştır.
• bu araştırmalar aslen klasik teori'nin yeni uygulaması olarak başlamıştır ancak gelen veriler, yeni dönemin doğmasına sebep olmuştur. hawthorne şehrindeki bir fabrikada yapılan bir dizi değişikliğin işçiler üzerindeki verimliliği nasıl etkili olduğu araştırılmak istenmiştir. araştırmanın başlangıcındaki hipotezi şöyledir: ışıklandırma, ısıtma ve dinlenme zamanlarında iyileştirmeye gidilmesi verimi arttırır. bunun üzerine araştırmacılar fiziksel ve sosyal faktör üzerine dikkatlerini toplamışlardır. böylece yeni hipotez şöyledir: işçilerdeki verimin artışının sosyal faktörlere bağlıdır. yani işçilerin motivasyonu, işçiye uygulanan nezaket ve kendi aralarındaki ilişkiler verimliliği arttırır.
  
  daha sonra yapılan bir araştırmada da ışıklandırma düzeyi azaltılmış ancak buna rağmen işçi verimi yeniden artmıştır. bir başka deneyde de işçilerin kendi aralarında oluşturdukları gruplarda üretim düzeyinin ne olması gerektiği konusunda bir norm belirledikleri ve tüm üyelerin bu norma uymaya yönlendirdikleri ve grubu buna zorladıkları görülmüştür. tüm bu deneylerin sonuçlanmasıyla organizasyonun bir sosyal sistem olduğu ve insanın bu organizasyonun en önemli parçası olduğu ortaya çıkmıştır.
  
  organizasyondaki kişiler bir araya gelip informel bir grup oluşturur. kişilerin organizasyondaki davranışı formel yapının söylediğinden çok, grupları oluşturan kişilerin sahip oldukları inançlar, alışkanlıklar gibi özelliklerce belirlenecektir. burdan da sosyal sistemin kişiler üzerindeki etkisinin fiziksel etkisinden çok daha fazladır sonucuna ulaşıyoruz.
  
  tüm bu bilgiler de klasik teorinin tam tersi insana önem veren onu makine gibi görmeyen, ihtiyaçları olduğunu kabul eden bir yapı ortaya çıkarak, neoklasik teorinin doğmasına sebep olmuştur.
  
  not: essist'e teşekkürler.
• bu araştırmalarda örgüt üyelerinin ait oldukları gruplar içinde rekabetten hoşlanmadıklarını ve grup baskısından çekindikleri ortaya çıkmıştır. bu araştırmalarla bireylerin örgüt işleyişinde sağladıkları verimliliğin bireylerin fiziksel kapasitesinden çok sosyal kapasitesiyle ilgili olduğunu sonucuna varılmıştır.
• araştımanın sonucuna göre fiziksel ve maddi ortam iyileştirmeleri aslında çalışan ile ilgilenmekten çok daha fazla verimlilik artışı getirmeyecektir. diğer önemli sonuçlarından birisi ise; çalışanların daha fazla birer makina olarak değil, sosyal birer kaynak olarak görülmeye başlanması.
• insanın verimliliği açısından motivasyonun önemini ve aslında maslow'un ihtiyaçlar hiyerarşisinde bahsedilen kendini gerçekleştirme adımını tekrar kanıtlayan deneylerdir.
  
  basit anlamıyla bir üretim fabrikasında aydınlatmaların üretime olan etkisini belirlemek için yapılan deneyler esnasında aydınlatma seviyesi düştükçe üretimin de düşmesi beklenmektedir. ancak deneyin sonunda beklenenin aksine üretim adetleri arasında kayda değer bir fark olmadığı görülür. uzun müzakereler boyunca bunun sebebi çözülemez. sonunda bir bilim adamı çıkar ve der ki " bu fabrikada daha önce böyle bir araştırma yapıldı mı? ya da bu fabrika işçileri çalışmaları esnasında bu deney haricinde hiç bu kadar uzun süre izlendiler mi?" cevap hayır olunca bir de işçilerle ufak görüşmeler yapılır ve konu aydınlanır. işçiler sürekli olarak işlerinin izlenmesi sonucunda önemli hissetmeleri ve kendilerini gösterme çabaları sonucu normalin üzerinde performans göstererek üretim adetlerini karanlık ortamda bile yüksekte tutmuşlardır.
  
  kıssadan hisse insanların içinde kendini kanıtlama isteği her zaman vardır. yeter ki siz öküz yöneticiler olmayın doğru metotları kullanın. oku evladım baban gibi eşek olma.
  
  edit büdüt:imla
• 1920'lerde modası geçen klasik yaklaşımı daha doğru düzgün beceremeyen 21. yüzyılı yurdum firmalarına hiçbir şekilde zemin olamamış neo klasik sistem yaklaşımına baz teşkil eden ampirik araştırmalar.
• (bkz: #72970038)
• araştırmada gözlemciler tarafından yazılmış bazı cümleler şöyledir;
  
  - operatörlerin evden kek getirip yemelerine izin verildiğinde, aralarında sohbet etmeye başladıkları ve arkadaşlık ettikleri gözlemlenmiştir.
  
  - çalışma saatleri 12 saate (!) indirildiğinde operatörlerin daha verimli çalıştıkları gözlemlenmiştir.
  
  - zaman içerisinde arkadaşlık ilişkisi geliştiren grupların aralarında oluşturdukları normların otoriteye baskın geldiği gözlemlenmiştir. grup bütün uyarılara rağmen kendi belirlediği adette üretim yapmaya başlamıştır.