mastitis ^*

• mastitis, eski yunanca'da gogus anlamina gelin "mastos" kelimesinden turetilmistir. genellikle staphylococcus genusundaki bakterilerin neden oldugu bir hastaliktir ve meme iltihabina neden olur. cesitli antibiyotiklerin kullanimiyla bakterilerin protein sentezi yapmasi ve cogalmalari onlenebilir, hastaligin tedavisinde cogu zaman ilac kullanimi zorunludur.
  
  annenin hastalik esnasinda bebegini emzirmesinde herhangi bir sakinca yoktur. memede sut birikiminden kacinilmasi gerekir ve bebegin beslenme saatleri siklastirilabilir. memede kizarikliklar, sertlik ve ates gorulebilir. bol sivi alinmasi, agri olan bolgeye sicak ve soguk masaj yapilmasi gerekir. ayrica yuzustu yatmaktan kacinilmali ve bol vitamin iceren meyve - sebze tuketiminin artirilmasi gerekir.
• klinik ve subklinik olarak görülebilir.
  
  subklinik mastitis;
  - bütün mastitis olgularının %90-95'ini oluşturur.
  - semptom görülmez.
  - meme ve süt normal görünümdedir.
  - süt veriminde yaklaşık %10'luk bir azalma olur.
  - somatik hücre sayısındaki artış gözlenir. subklinik mastitis'ten şüpheleniliyorsa ilk yapılması gereken somatik hücre sayımıdır.
  - uzun sürer.
  
  klinik mastitis;
  - bütün mastitis olgularının %5-10'unun oluşturur.
  - memede yangı ve sütte bozukluk görülür.
  
  klinik mastitis akut ve kronik olmak üzere iki şekilde seyreder.
  akut formda;
  - inekte iştahsızlık, ateş.
  - memede şiddetli yangı, kızarıklık, şişkinlik, ağrı, lenf yumrularında şişme ve dolgun damarlar görülür.
  - sütün yapısıda değişiklik gözlenir. *
  
  kronik formda;
  - inek sağlıklıdır
  - memede hafif yangı gözlenir. ağrı ve sıcaklık görülmez ancak zamanla meme dokusunda sertleşme dikkat çeker.
  - sütün yapısında değişiklik gözlenir.
  
  *: sütün yapısındaki değişiklikler ise şunlardır;
  - memedeki ve çevredeki damarların genişlemesi sonucu damarlardan kan (lökosit) sızıntısının süte karışması sonucu sütte pıhtı oluşumu.
  - damar genişlemesi sebebiyle albumin, nacl, sodyum bikarbonat geçişi sonucu iyon konsantrasyonu değişir. bundan dolayıda ph değişir.
  - sütün kokusu ve renginde değişiklik gözlenir.
• hayvanlarda çok çeşitli meme hastalıkları vardır. bunlardan biri olan mastitis, süt hayvancılığında en çok rastlanan ve son derece önemli bir meme hastalığıdır. süt üretimi yapan işletmelerde az veya çok oranda daima karşılaşılan bir problemdir. mastitis sadece süt verimini azaltmakla kalmayıp, memenin bir veya birkaç lobunun (bölümünün) körleşmesine, hatta tümünün süt veremez hale gelmesiyle hayvanın kasaplık olmasına neden olabildiği gibi bazen de ölümüne sebep olabilir. mastitis hastalığı küçümsenmeyecek miktarda süt kayıplarına, tedavi giderlerine ve zaman kaybına sebebiyet verdiğinden işletme sahiplerine yüklü faturalar getirir. bu nedenle hayvanlardaki meme hastalıkları arasında en önemli yeri mastitis almaktadır.
  
  mastitis nasıl oluşur?
  
  mastitisin temel nedeni mikroplar olmakla birlikte, mikroplar tek başlarına hastalık yapma özelliğine sahip değillerdir. hastalığın oluşmasına yardımcı olan birçok neden vardır. bunların başında sağımda yapılan hatalar ve sağım esnasında yapılan temizlik ihmalleri gelmektedir. aslında süt mikropların üreyebilmeleri için mükemmel bir ortamdır. ancak mikropların bu ortamı bulmaları için meme içine girebilmeleri gerekmektedir.
  
  mastitisin bulaşma kaynakları şunlardır:
  
  1. sürüde bulunan mastitisli hayvanlar,
  2. sağımcıların kirli elleri, kirli bezleri ve düzensiz çalışan sağım makinaları,
  3. meme ve meme başı yaralarıdır.
  mastitisin diğer nedenleri şunlardır:
  • hayvanın yaşının ilerlemesiyle meme dokusunun doğal direnci kırılmakta ve hastalığa karşı duyarlılığı artmaktadır.
  • sağımda görülen güçlükler,
  • süt veriminin yüksek, memelerin büyük ve sarkık olması,
  • irk farklılığı,
  • meme ve meme başlarındaki yapısal bozukluklar,
  • hava koşulları ve mevsim etkileri ( yaz aylarında ısı ve nem nedeniyle haşarat artmakta mastitise neden olmaktadır.)
  • ahır ve barınakların yapısı, büyüklüğü, havalandırma, ışıklandırma ve temizlik koşulları da hastalık üzerinde etkilidir.
  • bu hastalıkta beslenmede önemlidir. yüksek proteinli yemleme sütü artırdığı gibi mastitise yakalanma şansını da arttırır. bu nedenle aşırı beslenen, özellikle protein değeri yüksek besinlerle beslenen hayvanlarda risk fazladır.
  • yanlış sağım da hastalığa ortam hazırlar. elle sağımda meme başının uygun tarzda tutulup sıkılmaması meme başını zedeler. makinalı sağımda ise sağım başlıklarının çatlaması, makinanın meme başına uyguladığı basıncın artması veya azalması sonucu meme başının yaralanmasına neden olarak mastitis ortaya çıkabilir.
  • hayvanlardaki hormonal düzensizliklerde mastitise ortam hazırlar.
  subklinik (gizli) mastitis
  sürüde hastalık olduğu halde bunu hastalık olarak gözlemleme olanağı yoktur. süt işletmelerinde sağmal hayvanların büyük bir kısmı bu tip hastalık tehdidi altındadır. bu hayvanlardan elde edilen süt normal görünümdedir, miktarında bir azalma vardır fakat fark edilmeyebilir. bu tip mastitisin varlığı ancak bazı maddelerin sütteki miktarlarını saptayan özel testlerle ortaya çıkarılabilir. bu tür mastitisler alevlenerek klinik (görünebilir) mastitise dönüşebilir.
  
  bu nedenle peryodik olarak sağmal hayvanların sağım öncesi ilk damlalarının siyah bakalit bir kaba alınarak sütte bir değişiklik olup olmadığının tespit edilmesi sürü sağlığı açısından önem arzeder. bunun dışında memelerin peryodik olarak kontrol edilerek her 15 günde bir cmt testinin de uygulanması gereklidir.
  
  klinik (görünür) mastitis
  
  hastalık titreme ile başlar. sonra vücut sıcaklığı yükselir. nabız hızlı ve dolgundur. kısa ve hızlı bir soluma vardır ve hayvan huzursuz bir görünüm sergiler. memede ağrı vardır. memenin muayenesinde bir veya daha fazla bölümün şiştiği, gergin, kızarmış ve dokununca sıcak ve ağrılı olduğu görülür. kısa sürede memenin görünümü değişerek rengi koyu mor veya mavimsi renk alır. şiş ilerler, ilk birkaç saat meme başından sarımsı bir sıvı gelir.
  
  meme bakımı ve mastitisten korunma
  
  sağımdan önce memeler mutlaka düzenli olarak yıkanmalıdır. etkin bir meme temizliği için meme üzerinde ve çevresindeki kıllar düzenli olarak kırkılmalıdır. yıkama sonrası memeler, her ineğin kendi havlusu veya bir kez kullanıp atılan özel kağıtlarla kurulanmalıdır. mastitisten korunmanın başlıca koşulları, sağım sırasında temizlik kurallarına tam olarak uymak, sağımı tam ve doğru yapmak ve memeleri dış etkilerden korumaktır. ayrıca işletmenin gelir durumu uygunsa meme parmağını tümüyle örten antibiyotikli (mikrop öldürücü) spreyler kullanılabilir, veya sağım sonrasında meme başları uygun bir antiseptik sıvıya (mikrop öldürücü) batırılarak özenle temizlenmelidir. sağım başlıklarıda mikrop öldürücü sıvılarla (dezenfektan) özen gösterilerek temizlenmelidir. mastitisli ineklerden sağlam ineklere bulaşmayı önlemek için, önce sağlam sonra hasta hayvanlar sağılmalı, mastitisli memelerden alınan sütler, işletmeden uzak bir yere dökülmeli veya gömülmelidir. mastitise eğilim hazırlayan, kalıtsal meme bozuklukları bulunan inekler sürüden çıkarılmalıdır. ayrıca inekler yaşlandıkça mastitise karşı duyarlılıkları arttığından, yaşlı inekler sürüden çıkarılmalıdır. ineklerin mastitise karşı en duyarlı olduğu dönem, kuruya çıkış süresinin ilk üç haftasıdır. bu nedenle sağımdan sonra kuruya çıkan hayvanların meme içine antibiyotik (mikrop öldürücü) uygulaması, mastitislere karşı önemli ölçüde etkili olur.
  
  kısaca özetlemek gerekirse mastitisten korunmak için temel ögeler; temizlik, iyi bakim, iyi beslenme, denetim ve tedaviye erken başlamak; olarak sayılabilir.
• iğrenç gibi sıçbok gibi bişey bu amk şeyi. orspçcuu gibi ağrısı var. inek hastalığı olması da ayrı kahır.
• sebep olduğu dayanılmaz ağrıya rağmen acil yapılması gerekenler:
  - hemen ılık duş alın
  - duştan sonra memelerin üzerine sıcak kompres yapın
  - sağma makinasıyla sütü sağmaya başlayın. süt gelmese de önsemeyin,ancak bu şekilde tıkanıklık açılır ve rahatlama olur
  - meme uçlarına lanolinli krem (lansinoh iyidir), alamıyorsanız sütünüzden sürün, meme uçlarınızı temiz tutun, karbonatla silebilirsiniz.
  - kullandığınız meme pedlerini sık sık değiştirin, bakteri daha da fazla oluşmasın.
  - en iyi sağma makinası bebektir, dayanılmaz acınıza rağmen ve bebeğiniz emmek istemezse yine de denemeyi bırkamadan emzirmeye çalışın.
  - gün içinde en az bir, imkan varsa birkaç kere ılık duş alın.
• taze annenin sayisiz dertlerinden biri...
  emzirmeden kaynakli sislik ve sanci yapan versiyonu, antibiyotik kullanmamakta direnirseniz, sicak su masaji ile iyilesebilmekte. ilk denemeden sonra olmasa bile gun icersindeki ikinci ucuncu tekrardan sonra iyilesme belirtisi goruluyor...
• 4 kez beni ateşler içinde yataklara düşürmüş, minicik bebeklerimin ağlamalarına bile kayıtsız kalmaya mecbur bırakmış illet. acısından bahsetmiyorum bile.
  
  çözümü; iki tane minoset alıp duşa girmek. su sıcaklığı dayanabileceğiniz en yüksek sıcaklık olacak. sıcak su altında tüm gücünüzle şişlik olan bölgeye masaj yapmak daha doğrusu ovmak. acıdan ve sıcaktan kıvranarak en az yarım saat kadar buna devam etmek.
  sonrasında ise geçiyor.
• genelde emziren annelerde görülür. en sık etken stafilokokus aureus'tur.
  
  ama anneler bu durumda emzirmeyi kesmemeleri önerilir. ki böylece süt memede birikip daha da durum kötüleşmesin.
  
  eğer iyileşmezse bu durum meme apsesi'ne dönebilir. ve bu durumda apse mutlaka drenaj edilmedidir. hatta meme apsesi durumunda bile emzirme kesilmemelidir.
• (bkz: kahrolsun mastit memelere özgürlük)
• sanki bebek sizi emmiyor da memelerinizi kör bıçaklarla kesmeye çalışıyorlar gibi bir acı veren lanet şey.