• 1848 yılında amerikadaki bir demilyolu inshatında yashanan bir patlama sonucu, sol yanagından giren ve sol gozunu parchalayıp beyninin on lobundan kafatasını delerek chıkan 2,5 cm. eninde 1 m. uzunlugundaki demire ragmen yashamayı surdurebilen ve bir kach ay sonra iyleshen amerikalı demir yolu ishcisi.
    bu olaydan sonra gage'de enterasan kishilik ozellikleri gorulmeye bshlanmısh; musrif, anti sosyal, kufurbaz biri olmushtu. yaklashık 13 yıl sonrada sefalet ichinde olmushtur. bu olay tıp tarihine gechmish ve insan davranıshının biyolojik temelleriyle ilgili arashtırmalara tarihsel bir bashlangıch olusturmustur.

    ayrıntılar ichin bakınız: bilim ve teknik, sayı:407
  • elemanin beynine giren ve karakterinin degismesine neden olan demir parcasinin tip tarihindeki onemi, benlik ile bilincin ayri seyler oldugunu gostermesidir. dolayisiyla bilincle iliskilendirilen beyin kisimlari, benlige karsilik gelen kisimlarla ortusmek zorunda degil.
  • antonio damasio'nun descartes' error isimli kitabı, bu talihsiz adamın hikayesiyle başlar.

    neden descartes'ın yanılgısı? şöyle ki, insanı ruh ve beden olarak ayrıştıran (bkz: kartezyen dualizm) descartes, ruhun beyinde oturduğu bir taht, bir benlik noktası gibi bir yerin bulunduğuna inanıyordu. ne var ki, phineas gage'in başına gelen bir kaza, bu dualist anlayışın temelinin zayıf olduğunu ortaya çıkarmıştı.

    phineas gage, demiryolu inşaatında kayaları patlatma işinde çalışıyordu. kayaya açılan deliğe metal bir çubukla barut ve kum sıkıştırıyor, sonra kontrollü bir şekilde patlatıyordu. bir gün yine sıkıştırma çubuğu ile barutu sıkıştırırken, barutun patlamasıyla demir çubuk delikten fırlayarak talihsiz işçinin kafatasının içinden geçti. metrelerce öteye düşen çubuk üzerinde beyin parçaları vardı. gage'in beyninin frontal lob*ları tamamen yok oldu. ama ilginçtir ki, bir kaç dakika sonra bilinci açıldı ve kafasında koca bir delik olduğu halde insanlarla konuşabilir hale geldi! doktora açık bilinçle gitti ve tedavisi de uyanıkken yapıldı. (tedavi dediğimiz de açık yaranın mikrop kapmasını önleyici tedbirler.) gage, bir süre sonra işine geri döndü.

    kazadan önce sorumlu, işini takip eden, çevresiyle arası iyi bir insan olan gage, kazadan sonra çok değişmişti. verdiği sözleri tutmayan, hiç bir şey için endişe etmeyen, kendi halinde, ve en önemlisi, hiç bir konuda makul bir şekilde karar veremeyen biri haline dönüşmesi, gage'in çevresindeki insanları da çok şaşırtmıştı. adeta değer yargıları kaybolmuştu, önemli ve önemsizi birbirinden ayıramıyordu. çocuklaşmış, çevresindeki insanlara çocukça taleplerde bulunmaya başlamıştı. bu haliyle işinde tutunamadı ve işten kovuldu.

    gage işten kovuluşunu da önemsemedi. halinde kaygı ile ilgili hiç bir belirti yoktu. kafasından geçen demir çubukla sirklerde gösteriler yaptı. insanlar kendisini nereye sürerse oraya gitti. bu haliyle bana oğuz atay'ın 'beyaz mantolu adam'ını hatırlatır.

    beyninin bir kısmını kaybetmesine rağmen bilincini kaybetmeyen, ancak kişiliği değişen bu kişi tıp dünyasında önemli bir etki bıraktı. o kadar ki; bazı doktorlar çok sıkıntılı, evhamlı, kaygılı hastalarının frontal loblarını alarak onları bu dertten 'kurtardılar'! operasyonlar çok başarılıydı, ameliyattan çıkan hastalar bir daha hiç bir şeyden kaygılanmıyor, adeta "dünya sikime minare götüme" halinde yaşıyorlardı. ne oldu da bu insanların ruhu bir ameliyatla değişiverdi?

    ruh nerededir? descartes'in yanılgısı buradadır. beynin komuta merkezinde oturan bir operatör, doğaüstü bir ruh yoktur. bilinç, benlik, karakter, hepsi bedenimizin kendi tezahürleridir. - diyollaa mateeyalistlee*.
    `
    kaynak: descartes'ın yanılgısı* isimli kitaptan hatırladıklarım.
  • (bkz: cognitive neuropsychology)
  • harvard'da bir tıp kütüphanesinde sergilenen kafatasının resmi:
    http://www.clearchannelexhibits.com/…brainskull.jpg
  • (bkz: phineas gage sendromu)
  • phineas gage'in hayati ve basindan gecen kazayla ilgili fotografli vidoelu detayli bir yazi icin bkz:

    http://www.prensesemektuplar.com/…phineas-gage.html
  • başına gelen iş kazasıyla tıp dünyasında bir milat yaratan demiryolu işçisidir. p. gage'in yanağından girip tepesinden çıkan 4cm kalınlıktaki 1m uzunluktaki demir çubuk hala tıp müzesinde saklanmaktadır. kazadan sonra bilincini bile yitirmeyen gage yaklaşık 6-7 ay sonra işine dönmüştür, ancak eskiden nazik ve düşünceli olan bu işçi kazadan sonra son derece aksi,kavgacı, küfürbaz birine dönüşmüştür. bu da limbik sistemin keşfedilmesini sağlamıştır.
  • nature vs nurture problematic'in hala en önemli örneklemerinden biridir.
  • bilimciler olayı aydınlatmaya çalışırken kaza sonrası oluşan hasarın kişi üzerindeki psikolojik etkisini genel olarak sabit, ceteris paribus, kabul etmişler. meseleyi bütünüyle beyin ve farklı parçalarındaki işlevleri bağlamında ele almışlar. acaba phineas'ın kazadan sonra birilerinin küçük görmesine, aşağılanmasına uğramasının da benliğinde birtakım neticeleri olmuş mudur? ya da bilimcilerin henüz hayattayken bile bu adama deney hayvanı muamelesi yapmalarının herhangi bir olumsuz etkisi olmamış mıdır? gittiği her yerde beyinsiz, yarı beyinli olarak lanse edilen bu adamın kazadan önce iyi, sorumlu, çalışkan, düzgün karakterli biri olmasına rağmen başına böylesine elim bir olayın gelmesinin onda tam tersi davranış kalıpları, davranış özellikleri göstermesinin üzerinde neden yeterince durulmamıştır? görünen o ki buna verilecek cevap yeterli somut verinin yokluğu olacaktır. yani başa gelen olay ile bu adamın değişimleri arasındaki bağlantıyı ölçmek, sebeblerini tayin ve tespit etmek mümkün değil bu durumda. bilimselliğin olayı da bu işte, ölçülebilecek bir şey yoksa o konuda bir şey söyleyemiyor haliyle. elindeki neyse oradan hareket ediyor bilim. "hangi dünyaya kulak kesilmişse öbürüne sağır" kalıyor tıpkı pek tipik insan gibi. herbiri filin bir tarafını tutup bütünü anlamaya çalışan talihsizler gibi.
hesabın var mı? giriş yap