• avrupa birliği devlet ve hükümet başkanlarının 17 aralık 2004 tarihli zirvesinde aldığı karar doğrultusunda 3 ekim 2005 tarihinde yapılan katılım konferansı ile önümüze konulan avrupa birliği müktesebatına uyum için elimize verilen çerçeve belgesinde yazılı 35 başlıktan birisidir.

    tanıtıcı toplantı : 8 şubat 2006
  • sosyal alandaki müktesebat, iş hukuku, eşitlik, iş yerinde sağlık ve güvenlik ile ayrımcılık gözetmemek gibi alanlardaki minimum standartları kapsar. üye devletler, istihdam politikası, sosyal içerme ve sosyal koruma alanlarındaki ab politika süreçlerine ve avrupa düzeyindeki sosyal diyaloga katılırlar. avrupa sosyal fonu, ab’nin istihdam stratejisinin uygulanmasını desteklediği ve sosyal içerme çabalarına katkıda bulunduğu temel mali araçtır. (uygulama kuralları tüm yapısal araçların ele alındığı fasıl 22’de yer almaktadır.*) türkiye sosyal politika ve istihdam alanında bazı ilerlemeler kaydetmiştir.

    iş hukuku alanındaki ilerleme sınırlı olmuştur. işverenin iflası halinde çalışanların korunmasına ilişkin müktesebatın iç hukuka aktarılması amacıyla 2004 yılı ekim ayında ücret garantisi fonu ihdası konusunda bir yönetmelik yayınlanmıştır. fon türkiye iş kurumu(işkur) tarafından yönetilecektir. türkiye’nin, geçen yılki ilerleme raporu’nda da belirtildiği gibi bazı yönergelerin iç hukuka aktarılması bakımından bir takım eksikleri halen ele alması gerekmektedir. diğerleri meyanında bunlar; ortak toplu işten çıkarma yönergesi, işletmelerin transferi ve bireysel istihdam koşulları hakkında bilgiyi içermektedir. iş hukukunun uygulama alanı, belirli sektör ve kategori işler hariç tutulduğu için (örneğin 50 çalışandan az olan tarımsal işletmeler) hala çok sınırlıdır. sektörel çalışma saatleri yönergeleri, avrupa çalışma konseyine ilişkin yönergeler ile işçilerin çalışmak üzere başka ülkelere gönderilmeleri konularının uyumlaştırılması gerekmektedir. türkiye’nin ayrıca, bilgi ve danışma yönergesinin yanısıra, çalışanların katılımı bakımından avrupa şirket ve avrupa kooperatif toplumu tüzüklerini tamamlayıcı yönergelere uyum için gerekli hazırlıkları yapması gerekmektedir. çalışma ve sosyal güvenlik bakanlığı’nın idari kapasitesiyle ilgili olarak vasıflı personel alımı devam etmiştir.

    türkiye çocuk işçiliği ile mücadele alanındaki çabalarına devam etmelidir. 2005 yılı temmuz ayında çocukların korunması konusunda yeni bir yasa kabul edilmekle birlikte, çocuk işçiliğine ilişkin mevzuat tamamen uyumlaştırılmalı ve deniz ve hava taşımacılığı veya 50’den az çalışanı olan tarımsal işletmeler gibi halihazırda hariç tutulan sektörlerde çalışan çocukların korunması için de hükümler içermelidir. (ayrıca bakınız, bölüm b.1.3-insan hakları ve azınlıkların korunması)

    iş sağlığı ve iş güvenliği alanında türkiye müktesebata iyi derecede uyum sağlamış ve mevcut mevzuatın uygulanmasına yönelik çabalar güçlendirilmiştir. balıkçı teknelerinde çalışmaya ilişkin at yönergesinin aktarılması amacıyla 2004 yılı kasım ayında uygulamaya yönelik bir yönetmelik kabul edilmiştir. 2004 ekim ayında, külfetli ve tehlikeli işler hakkındaki yönetmelikte, kadınların ancak belirli koşullarda bu tür işlerde çalışmalarına izin veren bir değişiklik yapılmıştır. ancak, danıştay 2004 ağustos ayında iş sağlığı ve iş güvenliği alanındaki çerçeve yönergenin aktaran yönetmeliği askıya almış, böylece, iş sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili diğer yönetmelikler yürürlükte kalmakla birlikte, bu mevzuatın tam olarak uygulanmasına engel olmuştur. ayrıca, türk mevzuatının kapsamı, kamu sektörünü kapsayacak şekilde genişletilmeli ve asbest ve gürültü alanındaki mevzuat, müktesebatın bu alanlardaki halihazır statüsünü yansıtacak şekilde adapte edilmelidir. müktesebatın uygulanmasının sağlanmasına yönelik yoğun çabalar, bilgi, bilinçlendirmenin artırılması ve eğitim de dahil devam ettirilmeli ve yoğunlaştırılmalıdır. iş müfettişlerinin kapasitesinin güçlendirilmesi ve sosyal ortakların iş refahının genel uygulanmasına katılımlarının sağlanması öncelikli olmaya devam etmelidir.

    sosyal diyalog ile ilgili olarak çok az ilerleme kaydedildiği bildirilebilir. başbakanlık tarafından 2005 haziran ayında, basın ile ilişkiler dahil, kamu sektörü sendikaları üyeleri, temsilcileri ve yöneticilerinin faaliyetlerine yönelik bazı kısıtlamaların azaltılması amacıyla bir genelge yayımlanmıştır. hükümet ile sosyal ortakları biraraya getiren bir organ olan “üçlü danışma kurulu” mayıs 2005’de ikinci defa toplanmıştır. bir diğer üçlü organ olan “emek platformu” 12 yıl aradan sonra eylül 2004’de yeniden toplanmıştır. önceki ilerleme raporlarında da talep olunduğu üzere, halen tüm sendikal hakların tesisi gerekmektedir. bundan başka, sendika toplantıları ve gösterilerinin kolaylaştırılması gerekmektedir. toplu sözleşmeler kapsamına giren işgücü oranı halen çok düşüktür. hükümet temsilcilerinin halihazırdaki baskın konumlarının hafifletilmesi dahil, ekonomik ve sosyal konseyin performansının iyileştirilmesi için ulusal düzeyde bazı yapısal reformlar gerçekleştirilmesi gerekmektedir. (ayrıca bakınız bölüm b.1.3-insan hakları ve azınlıkların korunması).

    istihdam politikası ile ilgili olarak, iş gücü piyasası zayıf bir performans sergilemeyi sürdürmekte olup, bu alanda az ilerleme kaydedildiği bildirilebilir. özellikle kadınlar olmak üzere, düşük işgücü katılımı ve istihdam oranları, gençler arasında yüksek düzeydeki işsizlik, kayıt dışı ekonominin büyüklüğü ve şehir/kırsal iş piyasaları arasındaki büyük fark başlıca zorlukları teşkil etmektedir. 2004 yılında genel istihdam oranı %43,7 olup, 2003’e kıyasla hafif bir artış göstermiştir. ancak, %25’in biraz altındaki kadınların istihdam oranı halen düşükken, erkeklerin istihdam oranı, 2003’teki %62,9’dan hafif bir artışla 2004’te %64,7’ye çıkmıştır.

    işkur kurumsal kapasitesini geliştirme çabalarına devam etmektedir. temel eğitim şartlarının iyileştirilmesi için önemli çaba sarfedilmiştir. ancak, insan sermayesinin gelişmesinin sağlanabilmesini teminen yetişkin eğitimi üzerinde daha fazla çaba harcanması gerekmektedir. iş arzının artırılması, kapsayıcı iş piyasası ve her düzeyde kamu istihdam hizmetlerinin geliştirilmesinin sağlanması için ciddi çaba gösterilmesi gerekmektedir. avrupa komisyonu ile türk yetkililer arasında, istihdam politikası önceliklerine ilişkin ortak değerlendirme belgesi taslağının hazırlanması çalışmaları sürmektedir. türkiye’nin avrupa istihdam stratejisi çizgisinde ileriye dönük bir istihdam politikası geliştirmesine destek olunması için bu çalışmanın izlenmesi gerekmektedir.

    sosyal içerme ile ilgili olarak, avrupa komisyonu ile türk hükümeti arasında ortak içerme mutabakatı taslağının yazım çalışması başlamıştır. ab hedeflerini göz önünde bulundurarak, sosyal içermeyi teşvik konusunda ulusal bir entegre stratejinin halen geliştirilmesi gerekmektedir. tüm transferler öncesi fakirlik oranı riski ab üyesi ülkeler ortalamasından düşük (%30,9) olsa da, fakirliğin azaltılmasında sosyal koruma sisteminin rolü halen çok sınırlıdır. bu nedenle, tüm transferler dahil fakirlik oranı riski (%23,3), 2002 ab ortalaması olan %15’in kaydadeğer ölçüde üstündedir. sosyal içermeyi teşvik eden halihazır yapılanma çok dağınıktır ve faaliyetler arasındaki koordinasyon yetersizdir. çeşitli hükümet organları ile ilgili tüm çevrelerin, bu süreçte seferber edilmeleri için entegre bir yaklaşımın geliştirilmesi önem arzetmektedir. temmuz 2005’de özürlü kimselere ilişkin yeni bir kanun kabul edilmekle birlikte (ayrıca bakınız bölüm b.1.3-insan hakları ve azınlıkların korunması), özellikle incinebilir grupların durumlarını iyileştirmeye yönelik önemli çalışmaların halen gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

    sosyal koruma alanında, sosyal güvenlik sisteminin reformuna yönelik olarak sürdürülen çabaların hükümet tarafından takip edilmesi gerekmektedir. halihazırdaki başlıca zaafiyetler, mali istikrarın bulunmaması, büyük bir kayıtdışı sektörün mevcudiyeti ile idari ve işletme sorunlarıdır. sosyal güvenlik sistemini reform çabasıyla ve sosyal güvenlik kurumlarını tek çerçeve içerisinde biraraya getirmek maksadıyla, ocak 2005’te, sosyal güvenlik kurumlarına ait tüm hastaneleri sağlık bakanlığına devreden bir kanun kabul edilmiştir. bunun yanısıra, şubat 2005’te, sosyal güvenlik sisteminden yararlananların tamamına tüm eczanelerden ilaç alabilme hakkı tanınmıştır. ancak, nüfus kapsamının ve erişimde hakkaniyetin iyileştirilmesi için sağlık hizmetleri alanında ilave gayret gösterilmesi gerekmektedir. sağlık hizmetleri arzındaki coğrafi farklılığı ele alma konusu da bir endişe kaynağıdır. sosyal güvenlik kurumlarının idari kapasitelerinin iyileştirilmesine yönelik mevcut çabalar sürdürülmelidir.

    kadınlara ve erkeklere eşit muamele edilmesiyle ilgili olarak, istihdamda ayrımcılığı yasaklayan ab yönergelerinin iç hukuka aktarılmasına dair bir ilerleme kaydedilmemiştir. kadının statüsü genel müdürlüğü’nün kuruluşuna dair yasa ekim 2004’te kabul edilmiştir. bu kurumun temel görevi kadının sosyal, ekonomik, kültürel ve siyasi yaşamda konumunu güçlendirmek olacaktır. haziran 2005’te yürürlüğe giren yeni ceza kanunu, geçen yılki ilerleme rapor’unda belirtildiği üzere, kadının temel haklarını büyük ölçüde iyileştirmiştir; ab’nin cinsiyet eşitliğine ilişkin yönergelerinin iç hukuka tam olarak aktarılması hala gereklidir. özellikle ebeveyn izni, eşit ücret, istihdama erişim, ispat külfeti ve kanuni ve mesleki sosyal güvenlik alanlarında hala daha fazla uyum ihtiyacı vardır. türk hukuku ayrıca, eşit muamele ilkesinin uygulanmasının temininde meşru çıkarı olan derneklerin, ab mevzuatında öngörüldüğü şekilde, şikayetçi adına veya şikayetçiye destek olarak, hukuki veya idari süreçlere katılımına imkan tanımalıdır. buna ilaveten, ab mevzuatının öngördüğü eşitlik kurumu hala kurulmamıştır. ekonomik ve sosyal yaşamda cinsiyet eşitliğini geliştirmek ve ilgili mevzuatın etkin şekilde uygulatılmasını temin etmek için daha fazla çabaya ihtiyaç vardır. (ayrıca bakınız bölüm b.1.3-insan hakları ve azınlıkların korunması)

    ayrımcılıkla mücadeleyle ilgili olarak, özellikle irk eşitliği yönergesi’nin istihdam ile ilgili olmayan yönlerinin aktarılması için hala çaba gerekmektedir. haziran 2005’te yürürlüğe giren yeni ceza kanunu, bir kimsenin ekonomik faaliyetlerini dil, ırk, cinsiyet, siyasi fikir, din v.b. temelinde engelleyerek ayrımcılık yapanlar için cezalar getirmiştir. yine de, cinsiyet, ırk veya etnik köken, din veya inanç, engellilik, yaş ve cinsel yönelim temelinde ayrımcılığa ilişkin ab yönergelerinin tamamen aktarımı hala gereklidir. azınlıkların durumu ve ayrımcılık karşıtı hükümlerin uygulanmasında ve uygulatılmasında ciddi güçlükler varlığını sürdürmektedir. (ayrıca bakınız bölüm b.1.3 insan hakları ve azınlıkların korunması)

    engelli kişilerin haklarıyla ilgili olarak, temmuz 2005’te engelli kişilere ilişkin yeni bir yasa kabul edilmiştir. yasa, farklı türlerdeki engelliliğin sınıflandırılması için rehber ilkeler sağlamakta ve bakım hizmetleri, rehabilitasyon, erken teşhis, istihdam ve engellilerin eğitimine ilişkin hükümler içermektedir. yasa, engellilere karşı ayrımcılıkla mücadele ihtiyacını vurgulamakta ve engellilik temelinde ayrımı suç olarak tanımlamaktadır. yasa, ayrıca, işverenlere ve kamu kurumlarına işyerinde gerekli fiziksel düzenlemeleri yapma zorunluluğu getirmektedir. yine de, engelli kişiler için merkezi ve merkezi olmayan yapıların ve tesislerin (toplumsal hizmetler ve kuruluşlar) geliştirilmesine ve ayrıca engelli çocukların eğitime erişimini geliştirmeye daha fazla önem verilmelidir.

    türkiye’nin istihdam ve sosyal politikalarını ab mevzuatı ile uyumlu hale getirme yönünde, sınırlı olmakla birlikte, bazı ilerlemeler kaydedilmiştir. istihdam yasası ve işyerinde sağlık ve güvenlik alanlarında bazı yasal değişiklikler yapılmıştır. sosyal diyalog, cinsiyet eşitliği ve ayrımcılıkla mücadele alanlarında ise hiç hukuki ilerleme olmamış veya çok az hukuki ilerleme kaydedilmiştir. türk makamları istihdam politikası önceliklerine ilişkin ortak değerlendirme kağıdı (jap) ve ortak içerme değerlendirmesi (jim) üzerinde çalışmaya başlamış ve ilerleme kaydetmiştir. çalışma bakanlığı’nın idari kapasitesi güçlendirilmiştir. bununla birlikte, hem yasal hem idari yönden daha fazla çabaya gerek vardır.

    türkiye, özellikle iş kanunu, işyerinde sağlık ve güvenlik ve sosyal koruma alanlarında çabalarını daha ileri götürmelidir. türkiye cinsiyet eşitliğini ve ayrımcılıkla mücadeleyi acilen iyileştirmeli ve mevcut sınırlamaları kaldırarak tam sendikal haklar tesis etmelidir. jap ve jim, istihdam ve sosyal içerme alanlarında, türkiye’nin politikalarını ab politikalarına yakınlaştırmak ve bu alanlarda karşılaşılan güçlükleri tanımlamak için adımlar olarak izlenmelidir. her iki belgeyi tamamlamak ve sonuçlarını uygulamak öncelik sayılmalıdır. hepsinden öte, bu fasılda yer alan hususlara ilişkin türkiye’nin temel güçlüğü ab mevzuatının sahada tam olarak uygulanmasına ve uygulatılmasına ilişkindir. her düzeyde idari kapasitenin güçlendirilmesine devam edilmelidir.

    9 kasım 2005 tarihli ilerleme raporundan.
  • çalışma hukuku alanında ilerleme kaydedilmemiştir. bazı direktiflerin türk mevzuatına aktarımında halen eksiklikler mevcut olup, bunlara çalışma yasası’nın uygulama kapsamının sınırlı olması da dahildir. idari kapasite bakımından, çalışma ve sosyal güvenlik bakanlığı ve bu bakanlığa bağlı kuruluşlarda ilave nitelikli personel istihdamı devam etmiştir.

    çocuk işçiliğinin azaltılmasına yönelik gayretler sürmektedir. ulusal çocuk işçi araştırması ekonomik faaliyetlere katılan çocuk sayısında bir azalma olduğunu ortaya çıkarmıştır (1999’da %10.3 iken 2006’da %5.9). yine de mevcut mevzuatın bu konuda eksiklikleri vardır. çalışma yasası, 18 yaş altı çocukların gece çalıştırılmasını sadece sanayi sektörü için yasaklamakta, 50’den az işçi çalıştıran tarım işletmelerinde çalışan çocuklar için bir koruma getirmemekte, ayrıca, çocukların, sanatsal ve kültürel faaliyetlerde ve medyada çalıştırılmasını da düzenlememektedir. son olarak mevcut yasal çerçeve sokaklarda çalışan çocuklar meselesini de ele almamaktadır. türkiye, çocuk işçiliğini azaltmak için gayretlerini sürdürmelidir. (bkz: ekonomik ve sosyal haklar)

    çalışma sağlığı ve güvenliği alanında, türkiye müktesebat ile iyi derecede uyum sağlamıştır. ancak, bazı eksiklikler devam etmektedir. özellikle, çerçeve direktifin aktarımına ilişkin yeni mevzuat hala kabul edilmemiştir. ayrıca, mevcut mevzuat özel sektörde çalışan işçilerin tümünü kapsamamakta ve kamu sektöründe çalışan işçileri kapsamamaktadır. ek olarak, mevzuatı uygulamak için, bilinçlendirme, eğitim ve teftiş kurumlarının kapasitesinin güçlendirilmesi gibi daha fazla çabaya ihtiyaç duyulmaktadır.

    sosyal diyalog alanında sınırlı bir ilerleme kaydedilmiştir. sendikaların yönetici organlarına seçilebilmek için en az 10 yıl çalışmış olma zorunluluğu kaldırılmıştır. ancak, halen uygulanan sendika ve toplu pazarlık, grev ve lokavt kanunlarını ilo ve ab standartlarıyla uyumlu hale getirmeyi amaçlayan yasa tasarısı hala beklemektedir. sendikal hakların da tam olarak sağlanması gerekmektedir. iki taraflı sosyal diyalog alanında bazı sektörlerde bir miktar ilerleme kaydedilmiştir, ancak, genel olarak sosyal diyalog zayıf ve üçlü sosyal diyalog mekanizmaları, özellikle ekonomik ve sosyal konsey, etkisiz kalmaya devam etmektedir. toplu sözleşme kapsamındaki işçilerin sayısı hala düşüktür ve bu sayı azalmaya devam etmektedir. (bkz: ekonomik ve sosyal haklar)

    istihdam politikası ile ilgili olarak fazla ilerleme kaydedilmemiştir. 2006’da işsizlik oranı % 9.9’a düşmüş, toplam istihdam oranı -% 43.2- 2005’e göre biraz daha düşük olmuştur. işgücü piyasasında, (özellikle kadınlarla ilgili) düşük işgücü katılımı ve istihdam oranları; genç nüfusun yüksek düzeyde işsizliği göze çarpmaktadır. kayıt dışı ekonominin büyüklüğü ve kentsel/kırsal işgücü piyasaları arasındaki büyük fark başlıca zorlukları teşkil etmektedir. çalışanların yarısından fazlası herhangi bir sosyal güvenlik kurumuna bağlı değildir. kayıtdışı istihdamla mücadele konusundaki başbakanlık genelgesi birçok hedef ve faaliyet belirlemektedir. ancak, sosyal ortaklarla birlikte sorunla mücadele etmek için, daha büyük denetleme kapasitesi dahil, daha somut politika ve önlemlere ihtiyaç vardır. “istihdam politikası önceliklerinin ortak değerlendirilmesi belgesi’nin (jap) sonuçlandırılması konusunda bir ilerleme sağlanamamıştır. türkiye iş kurumu (işkur) kurumsal kapasitesini geliştirme çabalarını devam ettirmiştir.
    türkiye avrupa sosyal fonu (esf) programlarının uygulanmasına katılım öncesi yardım aracı’nın (ipa) insan kaynaklarını geliştirme bileşeninin uygulanması yoluyla hazırlanacaktır. istihdam, eğitim ve öğretim ile sosyal içerme alanındaki faaliyetleri desteklemek amacıyla yardımın programlanması konusunda ilerleme kaydedilmiştir. türk makamları ipa’nın insan kaynakları geliştirme bileşenini uygulamaya koymak için gerekli yapıları kurmaya başlamışlardır. avrupa sosyal fonu tarzı önlemlerin gelecekteki idaresi, uygulanması, izlenmesi, denetimi ve kontrolü için yeterli kurumsal yapının oluşturulmasını teminen idari yapıların ve mevzuatın daha da uyarlanması gerekmektedir.

    sosyal içerme ile ilgili olarak fazla ilerleme kaydedilmemiştir. ortak içerme belgesi (jim) altındaki çalışma süreci tamamlanmamıştır. fakirlik tehdidi altında yaşayan nüfusun oranı üye ve aday ülkelerle karşılaştırıldığında en yüksekler arasındadır. etkili sosyal aktarımların olmaması, yüksek orandaki “çalışan fakir”lerle birlikte önemli derecede “çocuk fakirliği” oranına yol açmaktadır. engellilerin istihdam edilebilirliklerini artırmaya tahsis edilen kaynaklar artmıştır. ilerlemeyi ölçmek için sosyal içerme politikalarının uygulamalarını izlemeye yönelik güçlü mekanizmaların kurulması gerekmektedir.

    sosyal koruma alanında, fazla ilerleme kaydedilmemiştir. sosyal güvenlik reformunun uygulanması 2008 yılına ertelenmiştir. sosyal yardım almak için gereken prosedürün basitleştirilmesi amacıyla “tek noktadan hizmet”i öngören bir başbakanlık genelgesi yayımlanmıştır. sosyal güvenlik kurumu, ilave personel almıştır ve teknik altyapısını güçlendirmiştir.

    ayrımcılıkla mücadele ve eşit fırsatlar alanında kısıtlı bir gelişme kaydedilmiştir ve daha fazla uyum gerekmektedir. türkiye iş kurumu tarafından işe alımlarda cinsiyet ayrımını yasaklayan bir genelge yayımlanmıştır.erkek hemşirelere artık izin verilmektedir. kadının statüsü genel müdürlüğünün idari kapasitesi güçlendirilmiştir. kadınların işgücü piyasasına katılım oranının düşüklüğü ve eğitim imkanlarına erişimi endişe kaynağı olmaya devam etmektedir. irk veya etnik köken, din veya inanç, engellilik, yaş ve cinsel yönelim temelinde ayrımcılığa ilişkin ab direktiflerinin aktarımı tamamlanmamıştır. ayrımcılığın önlenmesi ve eşit muamelenin teşviki için etkin ve bağımsız bir “eşitlik kurumu” oluşturulmasına ihtiyaç vardır. (bkz: ekonomik ve sosyal haklar)

    sonuç

    genel olarak, türkiye, müktesebata uyum konusunda sınırlı ilerleme gerçekleştirmiştir. tam sendikal hakların tesisi ve kayıt dışı istihdamın önlenmesine özel önem verilmelidir. ayrıca, çocuk işçiliğinin azaltılması ile istihdam politikası önceliklerinin ortak değerlendirilmesi belgesi (jap) ve ortak içerme belgesinin (jim) tamamlanması için ilave çabaya ihtiyaç vardır. cinsiyet eşitliği ekonomik ve sosyal hayatın her alanında sağlanmalıdır. genel olarak, müktesebatın etkin uygulanabilmesi için, idari kapasitenin iyileştirilmesi gerekmektedir.

    6 kasım 2006 tarihli ilerleme raporundan.
  • siroma ismiyle yürütülen proje de bu başlık kapsamındadır. bu başlık kapsamındaki diğer projeler ve başlık hakkında detaylı bilgi için;

    http://www.ab.gov.tr/index.php?p=84
hesabın var mı? giriş yap