amerika birleşik devletleri yaptırımları

• öncelikle amerika birleşik devletleri’nin uyguladığı yaptırımlar nedir onun çerçevesini çizmek gerekiyor. yaptırımlar, abd hükümetinin çeşitli ulusal güvenlik tehditlerine cevap vermek için kullandığı ekonomik önlemlerdir.
  
  bu önlemlerin temelini a.b.d.’nin kendi yasaları olan uluslararası acil ekonomik güçler yasası (ıeepa) ve düşmanla ticaret yasası (twea) oluşturmaktadır. yaptırımları uygulayabilecek kurumlar amerikan hazinesi’nin yabancı varlıkları kontrol ofisi (ofac), adalet bakanlığı (doj), iç işleri bakanlığı ve ticaret bakanlığı’nın endüstri ve güvenlik bürosu (bıs)’dur.
  
  yaptırımlar birkaç farklı şekilde uygulanabilir. bunlar:
  
  • birincil yaptırımlar (amerikan ilişkili)
  • ikincil yaptırımlar (amerikan ilişkisi bulunmayanlar): iran ve rusya
  • kapsamlı (ülke bazlı) yaptırımlar : küba, kuzey kore, kırım ve suriye
  • sektörel yaptırımlar : rusya
  • rejim, firma, kişi, liste bazlı yaptırımlar
  • diğer yaptırımlar (uyuşturucu bağlantılı, sibe güvenlik bağlantılı, magnitsky, işlenmemiş elmas ticareti bağlantılı ve organize suç bağlantılı)
  
  yaptırım uygulanacak kişiler/kurumlar özel belirlenmiş kişi listesi diye bilinen sdn listesine eklenirler. eklenme sebepleri de bu listede yer almaktadır. örneğin a.b.d’nin iki bakanı listeye almasının sebebi magnitsky yasası olarak belirtildi. magnitsky yasası a.b.d.’nin insan hakları ihlallerine karşı aldığı ekonomik yaptırımları içeriyor.
  
  bir kişinin/kurumun sdn listesine girerse sonuçları ne olur?
  
  bu konuyu birincil yaptırımlar ve ikincil yaptırımlar olarak ele almak gerekiyor.
  
  birincil yaptırımların amerikan ilişkilileri kapsadığını belirtmiştik. peki nedir bu amerikan ilişkililer?
  
  • fiziksel konumları ne olursa olsun abd vatandaşları / daimi sakinleri
  • amerika birleşik devletleri'nde fiziksel olarak bulunan transitdekiler de dahil olmak üzere tüm insanlar/kurumlar - vatandaşlıklarından bağımsız olarak
  • amerika birleşik devletleri içinde veya aracılığıyla yapılan tüm işlemler ofac düzenlemelerine tabidir (abd finans sistemi aracılığıyla yapılan işlemler dahil)
  • abd dışındaki kişiler: bazı durumlarda (küba ve iran), abd yaptırımları abd'li kişilerin sahip olduğu veya kontrol ettiği abd dışı kurumlara uygulanır.
  • amerikan doları
  • içinde a.b.d menşeli ürün barındıran tüm mallar
  
  örnek vermek gerekirse diyelim ki bir türk bankasının a.b.d’de şubesi bulunsun. bu banka artık doğrudan amerika ilişkili sayılmaktadır ve doğrudan birincil yaptırıma tabidir.
  
  a.b.d. ilişkililerin tamamı ofac düzenlemelerine uymak zorundadır. ayrıca a.b.d’li kişiler veya bu kişilerin sahip olduğu/yönettiği kuruluşlar listelerde yer alanlarla ya da listede yer alanların %50’den paya sahip olduğu firmalarla kesinlikle iş yapamazlar.
  
  ayrıca sdn listeye giren kişilerin amerika birleşik devletleri’nde bulunan tüm varlıklarına el koyulur. ancak bu, listeye giren kişilerin a.b.d.’de mal varlığı olduğu anlamına gelmez.
  
  diyelim ki ben bugün sdn listesine girdim. birincil yaptırımlar kapsamında listeye girdiğim tarihten itibaren, varsa, amerika’da bulunan tüm varlıklarına el koyulur. sonrasında hiçbir şekilde usd üzerinden transfer gerçekleştiremem. amerikan meşeli hiçbir malın ithalatını ihracatını gerçekleştiremem. tüm amerikan finansal sisteminden izole edilirim.
  
  birincil yaptırımlar kapsamında ayrıca ofac tarafından maddi cezaya da verilmektedir. örneğin son olarak isveçli ericsson firması a.b.d menşeli ürünleri, yaptırım uygulanan ülkelerden olan, sudan’a ihraç ettiği için ceza aldı.
  
  ikincil yaptırımlar ise a.b.d’nin diğer devletlere sopa göstermesi olarak adlandırılabilir. eğer a.b.d.’li olmayan bir kişi ya da kurum sdn listesinde yer alan bir kişi/kurum ile ilişki içine girerse a.b.d listede yer almayan kişi ya da kuruluşu da ikincil yaptırımlar kapsamında listeye alarak amerikan finansal sisteminin dışına çıkarabilir. bu şekilde biraz karışık oldu sanırım. bir örnekle bunu da açıklamaya çalışayım.
  
  diyelim ki petrol satışı yapan a firması birincil yaptırımlar kapsamında sdn listesine eklendi. benim de bu firma ticaret yapıyorum. listeye girdikten sonra usd üzerinden işlem yapmayı kestik. tüm ticaretimizi tl üzerinden yapmaya başladık. ticaret işleminin hiçbir alanında amerikan ilişkili kişi işleme dahil değil. bu kapsamda a.b.d ikincil yaptırımlar kapsamında beni de listeye ekleyerek amerikan finansal sisteminden izole edebilir.
  
  aslında yaptırımlar uygulanan programa göre çok kapsamlı ancak genel hatları ile böyle özetlenebilir.