axona muharebesi

• mayıs mö 57 roma galya valisi olan jül sezar'ın belçika galyası'nda, suession'lar kabilesi kralı galba komutasında bir galliler-germenler savaşçılar ordusu ile yaptığı ve romalıların galip geldiği bir muharebedir. 19. yüzyılda bu muharebe meydanın mevkinin modern fransa'da barry-au-bac adlı bir kasabada bulunduğu ve sezar'ın kampının da günümüzde bu kasabada bulunan mauchamp adlı bir yerde bulunduğu tespit edilmiştir. bu muharebede galip gelen romalılar, suession'ların başkenti noviodunum'u ellerine geçirmişler ve haziran'da bu muharebede belga'ler kabilelerin başkomutanı olan suession'lar kabilesi kralı galba'yı esir almışlardır. jül sezar haziraldigi galya savaşları hakkında eserinde bu muharebesi kitap ii.7, ii.8 ve ii.10 bölümlerinde ele almaktadir.
  
  arka plan
  bazı galyalı kabileler, galyalı-germen karışığı olan kabilelerden oluşan ve romalılara içtenlikle aleyhtar olan belga'larla ittifak yapmak arayışına başladılar. cisalpina gallia'da bulunan jül sezar bu gelişmelerden ve ortaya çıkması çok muhtemel olan yeni bir romalı aleyhtarı ittifak oluşmasından galya'daki konumlanmış roma lejyonları komutanı olan titus labienus tarafından devamlı olarak gönderilen raporlarla haberdar olmakta idi. belga'lar kabileleri, romalıların galya'nın güneyindeki arazileri ele geçirdikten sonra, belga'lar üzerine harekata geçeceğinden korkmakta oldukları için, aralarındaki ilişkileri daha da güçlendirmek nedeniyle, karşıklıklı rehine alıp vermeye başladılar.
  
  bazı galyalı kabileler roma ordularının kışlık ordugahlarda kendi arazilerinde bulunmalarına şiddetle aleyhtar olmaları ve romaların bu kışlak ordugahlardan ayrılmalarını istemeleri de onların belga'larla ittifak yapmaya itmekte idi. bu hoşnutsuz olan kabileler, galyalılar arasında en kahraman ve cesur olmakla isim yapmışlardı. bu kabileler, geçmişte galyanın tümünü ve romalıları çok korkutan, germen kabilerden cimbri'ler ve teton'ların galya'ya yaptıkları istilacı göçlere karşı koyup bu germen istilasını durdurtan kabilelerdi. sezar kitabında eğer romalılar bu kahraman galya kabilelerini yenik düşürüp romalılar idaresi altına alırlarsa tüm galyalıların roma gücüne biat etmeye hazır olabileceğini düşünmekte olduğunu bildirmiştir.
  
  sezar galya'ya (muhtemelen sekuan'ların başkenti olan vesontioya) geri geldi. yanında yeni kurulmuş iki romalı lejyonu lejyon xiii gemina ve lejyon xiv gemina bulunmaktaydı. sezar belçika galyası'ndaki belga'ların tüm kabilelerinin ittifak edip; bu kabilelerden savaşçı erkekleri toplayarak tek komutan altında birleşik bir belga'lar ordusu kurduklarını öğrendi. sadece romalılara komşu olan remler adlı belga kabilesi belga'ların bu büyük ittifakına katılmamış ve sezar'a bağlı kalmıştı. bu birleşik belga'lar ittifakının tek ordusunun komutanlığına suession'lar kabilesi kralı olan galba veya antik romalı tarihçi dio cassius'e göre adra seçilmişti ve bu orduya bazı germanyalı birlikler de katılmıştı.
  
  belga'lar üzerine yürüyüşe başlayan sezar 15 gün devamlı yürüyüşle ilerledi. galyalı müttefiki olan aeduler savaşçılarını belgalar arazilerine yakıp yıkma kampanyası yapmak üzere gönderdi. sezar ve komutası altındaki romalı ordu kendi müttefiki olan remler ile diğer belgalar arasında sınır olan axona nehri (günümüzde oise nehri'nin bir kolu olan aisne nehri) kenarında bir romalı korumalı ordugahı kurdurdu. kral galba komutasındaki belgalar ordusu da bu mevkiye gelip romalılar ordugahı karşısında mevzilendi. ordugahının bir kenarında nehir geçmekte olup bu nehir ordugahı korumakta ve romalılara nehir sandaları ile diğer galyalılardan erzak ve iaşe takviyesi sağlamak için yardımcı olmakta idi. nehrin üzerinde bir köprü bulunmaktaydı ve bu köprü ve köprüden geçiş quintus sabinus titrius ve emri altındaki roma'lı subaylar komutasında bulunan 6 kohort tarafından savunulmaktaydı.
  
  muharebe
  axona muharebesi yaz başlarında yapıldı. muharebe belgalar ordusunun romalılar müttefiki remlere ait olan ve roma ordugahı yakınlarında bulunan bibrac adlı bir küçük kalesi üzerine yürümeleri ile başladı. sezar bu kaleyi korumak için numidyalılar; giritli okçular ve balerik adalı sapanla taş atıcılardan kurulu birliklerini hücuma geçen belgalar üzerine gönderdi. belgalar ordugah karşısında ve orayı kuşatan mevzilerinden ayrıldılar; etrafı yakıp yıktılar ve sonra da roma ordugahından 1 km kadar uzakta kendi orduları için gayet büyük bir korunaklı ordugah kurdular.
  
  iki ordu arasında birkaç küçük çarpışma yapıldıktan sonra sezar romalılar ile belgalar arasında bir meydan savaşı yapılmasının uygun olduğunu kabul etti ve belgalara meydan okudu. sezar ordusunun önemli kısmını ordugahın kapısı önünde bulunan hafif meyilli bir tepelik arazinin sırt kısmına yerleştirdi. bu tepenin iki yanına iki tane küçük kale mevzii kazdırttı. bu ordunun sağ tarafı mancınık gibi savaş makineleri ile korunmakta ve sol tarafında nehir bulunmakta idi. bu orduda helvetler ve sueb'lere karşı seferlerde kendi yanında savaşan 6 tane romalı lejyonu bulunmakta idi. sezar'ın emri altında bulunan diğer iki lejyon lejyon xiii gemina ve lejyon xiv gemina ihtiyata ayrılmışlardı. belgalar ordusu komutanı kral galba, ordusunu sezar ordusu karşısında birkaç sıralı saf halinde düzenlemişti. iki ordu arasında bir bataklık arazi bulunmakta idi. birkaç süvari çarpışmasından sonra sezar ordusunu geriye ordugaha doğru çekti. bu geri çekilme ile belgalar ordusunu, ya romalıların kenarından geçebilmek için veya quintus titurius sabinus'un savunduğu nehir köprüsünü ele geçirmek için veya da remler arazilerine girip sezar ordugahına iaşe ve erzak tedarikini durdurmak için sezar'ın ordusuna hücum etmeye teşvik etti. bu hücum sırasında axona nehri'ni geçmeleri gerekmekteydi.
  
  sezar o akşam tüm süvari güçleri, numidyalılar, okçular ve sapanla taş atıcılar birlikleri ile nehir üzerindeki köprüyü savunan titurius sabinus'un kohortlarını takviye için geldi. burada nehri geçmek için hücuma hazırlanan belgalar birliklerine bir baskın taaruzu yaptı ve bu birlikleri hemen hemen imha etti.
  
  bu zayiat sonunda nehir köprüsüne ilerleyemeyen; kaleleri alamayan ve sazar'a erzak ve iaşe takviyelerini önleyemeyen belgalar, kendi arazilerine çekilmeye karar verdiler. gece yarısı çekilmeye başlayan belgalar sezar'ın diviciakos komutasında daha önceden belgalar arazisine gönderdiği aedular birliğinin belgalar kabileler arazilerini talan edip büyük zayiat verdiğini öğrendiler. sezar bu çekilmenin belgaların uyguladığı bir aldatmaca olduğunu düşünerek takibe başlamayı gün doğumuna kadar erteledi. gündoğumunda romalı süvariler ve titus labienus komutasında 3 lejyonu geri çekilen belgaları takibe gönderdi. bu birlikler geri çekilmekte olan belgalara yetişince onlara büyük zayiat verdirdiler.
  
  sonuç
  axona muharebesi önceleri ciddi bir kayıp olmamasıyla beraber belgaların çekilmesi sırasında romalıların belgalara büyük zayiat vermesi ile sonuçlanmıştır.
  
  ertesi gün belgalar kaçmakta iken yakalanıp verdikleri büyük zayiatlardan kendilerini toparlamaya imkan bırakmamak için sezar roma ordusu ile suessionlar arazilerine girip bu kabilenin en büyük kasabası ve kalesi olan noviodunum üzerine yürüdü. şehirde bir belga ordusu ve garnizonu bulunmadığını bilerek kaleye bir hücum yaptı. ama bu hücumda kaleyi eline geçiremedi ve kaleyi kuşatmaya koyuldu. romalılar bu kuşatma için mancınık tipte kuşatma makinelerini kurmakla uğraşmakta iken, belgalar ordusu ricatindan kurturabilen suession savaşçıları kaleye girip savunmayı takviye ettiler. fakat romalıların kuşatma için hazırlıklarını ve çok sayıda kuşatma makinelerini gören suession'lar kralı ve yenik belga ordusu komutanı galba romalılara teslim olma teklifi gönderdi. iki oğlunu romalılara rehine olarak verebileceğini ve silahlarını bırakacaklarını bildirdi. ama buna karşılık romalıların suessionlar savaşçı ve halkının hayatlarını korunmasını kabul etmesini istedi. sezar, müttefiki remlerin tavsiyelerine uyarak bu şartları kabul etti.
  
  bundan sonra sezar bellovalar arazilerine girdi ve başkentleri bratuspantium (günümüzzde tam bilinmemekle beraber büyük olasılıkla beauvais) üzerine yürüdü. bu sefer roma müttefiki aedular kabilesi reisi diviciacos bu kabile halkı için araya girip bu kabilenin halkının genellikle barışçıl olduklarına ama bazı mütaceviz idareciler tarafından kandırılıp romalılar aleyhine belgalar ittifikına katıldılarını beyan edip sezar'dan bu halkı bağışlamasını istedi. sezar sadık müttefikinden olan bu tavsiyelere uyarak eğer bellovaclar teslim olurlarsa onlardan 600 kişi rehine alındıktan sonra halkın hayatlarının bağışlanacağını bildirdi.