barnum etkisi

• temelleri bilimsellikten uzak psikolojik etki. sebebi ise bahsi geçen etkinin varlığını göstermeye çalışan deneylerdeki seçilen metin, etkinin tanımı ile tam olarak örtüşmemektedir.
  
  etkiyi matematik bilimiyle incelemek gerekirse
  etkinin tanımı; kişinin mevcut olan kombinasyonlardan birini seçmesiyle alakalı
  metinde ise; birbirini tamamlar olasılıklar söz konusu
  
  yani;
  atılan bir zarın 3 gelme ihtimali nedir dense, olasılık hesabı yapılabilir
  atılan bir paranın tura gelme ihtimali nedir dense, olasılık hesabı yapılabilir
  
  ancak;
  bir zarın 1,2,3,4,5 ya da 6 gelme ihtimali nedir dense, olasılık hesabı yapılmaz
  bir paranın yazı ya da tura gelme ihtimali nedir dense, olasılık hesabı yapılmaz
  çünkü bu durumlar birbirini tam olarak tamamlayan olasılıklardır. zaten tüm ihtimalleri kapsayan bir olasılıktan söz ediliyor. dolayısıyla cevaplar %100 olur.
  
  işte bu sebepten dolayı deneydeki metin, insanlara seçim şansı tanımaktan çok uzak olup, zaten hemen hemen herkesin seçimlerini kapsamaktadır. o yüzden insanların bu biçilen özelliklere kimi sebeplerden dolayı kendilerini yakınsadıklarını söyleyemezsiniz. kişi hangi özelliğe sahip olursa olsun cümlenin bir tarafında zaten yakalanıyor. kişiye tercih hakkı ve tutturulmaması ihtimali sunmuyor.
  
  ek olarak bu metnin bir astroloji sütunundan alınmış olmasına ihtimal bile vermiyorum. astroloji hiç ilgilenmediğim bir şey olsa da, daha marjinal tahminlerde bulunulduğunu biliyorum. bu etkiyi astrolojiyi yermek için kullanmak ise en az astrolojinin kendisi kadar abes.
  
  diyeceğim o ki, temeli metinsel bir deneye dayanan etkide, metin ile etki tanımı birbirinden bu denli uzakken, bu deneyin geçerliliğinden, dolayısıyla etkinin varlığından söz etmek doğru olmaz.
  
  metni daha marjinal cümlelerle ve daha tekil, tamamlamasız olasılıklarla yazınca aslında oran bu kadar yüksek çıkmayacağı görülecektir.
• buna barnum etkisi yerine forer etkisi demek daha doğru olur sanki (barnum ismi p.t. barnum'a ait olduğu sanılan fakat onun olmayan bir sözden dolayı konulmuş) öncelikle.
  
  günlük horoskop kavramlarının dayandığı bu etkiyi şuradan anlayabilirsiniz; size eğer kendinizle alakalı olduğu söylenen uzun bir metin verilirse bunda kendinizle alakası olmayan tahminleri eleyip marjinal gözüken fakat atıyorum üç tahminin biri olan bir şeye inanabilirsiniz. burada astrolojiye inanç çok ama çok önemli bir şey, aynı büyük bir binada birinin sakladığı bir banknotu ya da ataçı bulan sihirbazın yaptığı gibi. bu numara için belli bir repütasyona sahip olmak gerekir, ama önemli olan saklayan kişinin onu bulabileceğinize inanmasıdır. bundan sonra kişinin eli hafifçe sıkılır, eğer yanlış tarafa dönüldüyse içgüdüsel olarak kişi diğer tarafa sizi çekecektir. o kadar basittir ki doğru olacağına inanmazsınız, fakat bütün olay bundan ibarettir.
  
  burç tahminlerinde doğulan mevsimle falan ilgili zamanla gelişmiş tahminler de var olsa da olay sizin inanmanızla alakalı. kendinizle alakalı kesin görünümlü bir tanım gördüğü anda okuduğu anlamsız çoğu şeyi silebilen bir canlıyız biz.
• (bkz: http://www.youtube.com/watch?v=coz-nrsgwkw)
• http://www.youtube.com/…eqnfmjzqni&feature=youtu.be
• barnum etkisi, zihin okuma ve gelecegi tahmin etmeyle ilgili videolar icin(ingilizce)
  barnum effect and fortune telling
  barnum effect
  
  ayrica
  (bkz: cold reading)
  (bkz: derren brown)
• forer etkisi olarak da bilinen, bireylerin, özellikle kendileri için hazırlanmış gibi görünen ama aslında büyük çoğunluktaki insanlara uyacak kadar genel ve belirsiz kişilik betimlemelerine yüksek puan verme eğilimlerini anlatan bir gözlem.
• maalesef bu toprakların özellikle kadınlarına bir türlü anlatılamayan.
  
  şimdi forer efendi bu burç muhabbetlerinden o da yılmış olacak ki konuyla ilgili bir deney yapıyor ve aslında burçların insan kişiliğini etkilemediğini, işin içinde başka işlerin olduğunu ortaya koyuyor. forer efendi, aslında çoğu insana uyacak özellikleri görüp "aaa aynı ben!" denile denile burçlara inanıldığını söylerken, birilerinin hala "ama gerçekten de burçlar kişiliği belirliyor yaa" dediğini duyar gibiyim. olay şöyle gerçekleşiyor:
  
  sözgelimi ben akrep burcuyum. burç özelliklerinden en belirginlerinden biri kindarlık. şimdi açıyorum ben bu burç özelliklerimi. içinde beni mutlu eden özellikler de görüyorum, kindarlığı da görüyorum.e olumlu özellikleri benimserken mecbur hakkaniyetli olacağız ya, kindarlığı da kabulleniyorum.
  
  "evet gerçekten bana yapılan bir kötülüğü asla unutmammmm."
  
  şimdi beni bir grup insanla alın ve hepimizin kindarlığını bir envanterle ölçün. aslında ortalama bir kindarlık seviyesine sahibim.yani "akrep olmanın" getirdiği ekstra bir kindarlığım yok .
  
  ancak zamanla bu özelliği benimsiyorum ve gerçekten bu özelliği hak edecek davranışlarda bulunmaya başlıyorum.ve zamanla gerçekten de kindar biri oluyorum!
  (bkz: kendini gerçekleştiren kehanet)
• birinin kişiligi konusunda belirsiz genellemelere inanma eğilimidir.
  
  p.t.barnum: there's a sucker born every minute.
• barnum etkisini günümüzde politikacılarında sıklıkla kullandıkları görülmektedir.çünkü onlara iktidar için ayrışmamış,her kitleden oy gerekmektedir. eğer belirli bir topluluğu hedef alarak kampanyalarını yürütürlerse istedikleri oy oranını yakalayamadıklarını günümüzde de görmekteyiz.
  en basitinden yeterli oyu alıncaya kadar esas hedef kitlesini hiç bir zaman açık etmeyen politikacıyı bir çoğumuz iyi ve dürüst olarak niteleyebiilriz.
  yapması gereken basittir;
  1- daha refah bir ülke vaadi ve daha çok para kazanma sözü
  2-daha iyi bir altyapı
  3-herkesi ev sahibi yapma sözü
  bunun gibi genele hitap eden söylemler bir yerden birçoğumuzu yakalayacaktır.
  kim daha çok para kazanmak istemez? evi olmayan evi olacağı hayaliyle inanır o politikacıya. yani politikacı genel bir söylemle mesajı halkın bireyselleştirmesini sağlar.
  kısaca barnum etkisi politikada kullanıldığında ne yapar;
  bireyle derhal bağlantı kurar.
  mesajı ileten kişiyi dinlemelerini sağlar
  inanç yaratıldıktan sonra, mesajı ileten kişi dürüst algılandığından daha çok mesaj geçebilir.
  
  başlık altında yazıldığı gibi ister günlük astroloji fallarında ister politikada isterse pazarlamada kullanılsın barnum etkisi kanıtlanmıştır ve hala kullanılmaktadır.
• (bkz: astronomi)
  
  (bkz: falcılık)
  
  (bkz: keriz silkeleme)
  
  (bkz: insan sarraflığı)