der untergang

• hitler'in filmde anlatildigi kadariyla benimsemis oldugu sosyal darwinizm dusuncesi zaten hastalikli bir fikir ^* ama ustune ne kadar verimsiz de bir strateji olusunun, hitlerin zamaninda dahi kolayca anlasilabilecek olmasi insanin canini iyice sikiyor.
  
  dogadan anladiginiz, guclunun zayifi ezmesinden ibaretse ve ahlak gibi tum sosyal yapilarinizi bu temel uzerine insa ederseniz, hicbir alanda geleceginiz denge, pareto optimal olmayacaktir. ornegin, goebbels mi bahsediyordu, bir nesil icinde tum polonyali entelektuelleri oldurup, sadece yol tabelalarini anlayip kurallara uyabilecek kadar okuma yazma bilen bir kole irki yetistireceklerinden? ulan daha duzgun bir sistem kur, adamin entelektuelinden de faydalan. pek kullandiklari nietzschenin dahi dedigi "ustinsanlar icin herseyi feda et" degil, "mumkun oldugu kadar ustinsanin ortaya cikip rahat rahat yeserecegi verimli bir sistem yarat" idi. allahin kor adaptasyonuyla ilerleyen evrim dahi bircok habitatta game theory prensiplerine uygun hareket edip cok daha verimli equilibriumlara ulasirken, 20.yyda bu heriflerin sunun yerine "asip keseriz, roma hegemonyasinin devami biziz" sigliginda dusunmesi inanilmaz.
  
  isin kotusu, filmde ustune basa basa anlatilan, bu sosyal darwinist bakisin baska milletlere oldugu kadar, yenilginin ucundaki alman halki icin de uygun gorulmesi. ornegin, hitler dusmek uzere olan alman bolgelerinin tum altyapisinin yerle bir edilmesini emrediyor ^*, albert speer gibi elemanlar da "aman efendim, yapmayin etmeyin, alman halki mahvolur, acliktan milyonlar olur, zaten savasi kaybetmisiz" dediginde de, "onlar yenilecek kadar zayif olduklarini kanitladilar ve doganin kanunu geregi tumden yokolmayi hakettiler" gibi bir mantik one surebiliyor.
  
  ulan ne dogasi, ne zayifligi, ne haketmesi, sensin sorumlusu. sen git daha ingiltereyi halletmeden rusyaya savas ac, onlarin karinda kisinda napolyonun hiyarligini tekrarlayip buyuk bir stratejik felaketle savasin kaderini ciz, ustune verimsiz bir emir komuta kulturu yuzunden sayisiz taktik hata yap savas boyunca, bir de git amerikan ticaret gemilerini torpidolayip onlari savasa cek, sonra efendim alman halki gucsuzmus, olmeyi haketmis. bir binanin tepesinden atlayip yere cakilmadan once, "yercekimine karsi koyacak kadar guclu degilmisim, hakettim o zaman" demek gibi birsey. hatta o da degil, baskasini binanin tepesinden itip, onun icin bunlari demek bu.
  
  yine filmin can alici bolumlerinden birinde goebbels (goebbelsin kendisinden dahi illet bir tip bulabilmisler, inanilmaz), berlinin son demlerinde, kaybedecekleri belli de olsa savasa surulen ama dogru duzgun silahlandirilmadiklari icin ruslar tarafindan bicilen tecrubesiz birlikleri ates hattindan cekmeye gerek gormuyor. umursamiyor bile. cunku kimse o almanlari zorlamamis, bu kaderlerini kendileri cizmisler, simdi de "kucuk bogazlari kesiliyormus". totaliter bir rejimin propaganda bakaninin halkin ozgur iradesinden bahsederek vicdanini sorumluluk yukunden kurtarabilmesi korkunc bir yetenek olsa gerek.
  
  hitler dahil kimse yahudi cocuklarin beynini kahvaltida sute banip yiyecek kadar cani canavar manyak takimindan degil, ama canilik yapmak icin yeterince guclu bir insanin daha da fazla guc icin yedigi boklari carpik bir mantikla hakli cikarabilmesi yeterli demek ki. ve tabii ona destek verenlerin algida secicilikte gosterdigi basari. tipki filmin sonunda gercek sekreterin dedigi gibi, isteseydi bu rejimin korkunc yanini gorebilirdi.
  
  oyunculuk sahane ve etkileyici bir film, izledigime memnunum, ama bir saheser oldugunu sanmiyorum. mesela bazi sahneler luzumsuz (spagetti yiyip de hic konusmadiklari ama atmosferin de bir turlu gerilmedigi, oyle acayip bir yemek sahnesi kalmis aklimda), aksiyon sahnelerinde mutemadiyen kullanilan teknik bir sure sonra bayiyor (dusen bombalar ve garip bicimde sallanan kamera), cok fazla karakter oldugu icin kimseye yeterince sira gelmiyor. ornegin doktorun durumu tam olarak havada kalmis, diger karakterlerden daha cok zaman ayirmislar ve hikayenin o kismi gelisecek diye bekliyorsunuz ama bir daha ona sira gelene kadar 1 saat geciyor, o zamana kadar ilginizi kaybetmis oluyorsunuz zaten. ustelik, hikayenin gozunden anlatildigi sekreter filmde en az bag kurabildiginiz karakter, tek boyutlu bir figuran gibi. onun yerine eva braunun anlatimin merkezinde olmasi cok daha ilginc olurdu, zira bu haliyle dahi kadinin deliligin sinirlarinda dolasmasi, partinin merkezinde gulup eglenirken her an hungur hungur aglamasina neden olabilecek haleti ruhiyesi epey ilgincti.