ispanyolca

• ispanyolca'da isimlerin cinsiyetleri (el género) vardır. her bir hissiyat, fikir, şahıs, yer, mekan, hayvan için var olan cinsiyet artikelleri ispanyolların ya da cinsiyet artikellerine sahip dillerin artikel ve geldiği isim arasında rasyonel bir korelasyon olmasına sebebiyet vermez. bu yüzden şu cisim kesin dişidir efenim şu erkektir diyemezsiniz. buna bağlı olarak dili yeni öğrenmeye başladığımızda artikeller biraz sıkıntı olabilir. çünkü artikellere göre çekimler yapacağız, isim sonlarını değiştireceğiz vesaire vesaire. her ne kadar rasyonel bir bağlantı olmasa da, bu ispanyolca'da bu artikeller için bazı kurallar ve istisnalar olabileceğini değiştirmez. yeni öğrenmeye başlayanlar ve artikel konusunda sorun yaşayanlar için bazı ipuçları bırakmak istedim.
  
  maskülen ---> el
  feminen ---> la
  maskülen çoğul --> los
  feminen çoğul --> las
  maskülen (belirsiz artikel, ingilizcedeki a ya da an) --> un
  feminen (belirsiz artikel) --> una
  maskülen çoğul belirsiz --> unos
  feminen çoğul belirsiz --> unas
  ------------------
  
  *maskülen isimler*
  1) sonu -o ile biten isimler genellikle maskülendir. örneğin:
  -el libro(kitap)
  -el boligrafo(tükenmez kalem)
  -el teatro(tiyatro)
  -el telefono(telefon)
  
  istisnaları yok mudur? tabii ki vardır. çünkü genellemelere uymayan isim ve kurallar hep vardır. örneğin:
  -la mano, la radio, la foto, la mato
  gördüğünüz gibi sonu -o ile bitmesine rağmen feminen bir artikel aldı. neden? belli bir sebebi yok. neyse ki bu istisnalar oldukça az.
  
  2) cinsiyet belirten isimler genellikle belirttiği cinsiyetin artikelini alır. örneğin:
  -el padre(baba)
  -el hombre(adam)
  -el gato(erkek kedi)
  -el tio(amca/dayı)
  -el niño(erkek çocuk)
  her zaman böyledir, istisnası yoktur.
  
  3)sonu -or ile iten kelimeler genellikle maskülendir. örneğin:
  -el amor(aşk)
  -el color(renk)
  -el olor(koku)
  
  tabii ki bunun da istisnası var. örneğin flor da -or ile bitiyor lakin artikeli la. yani la flor.
  
  4)sonu -aje ile biten isimler. örneğin:
  -el viaje(yolculuk)
  -el traje(takım elbise)
  -el garaje(garaj)
  
  şimdi gelelim feminen isimlere. onlar da ise durum şöyle
  
  *feminen isimler*
  1)genellikle sonu -a ile biten isimler. örneğin:
  -la pizarra(tahta)
  -la mesa(masa)
  -la agenda(ajanda)
  -la puerta(kapı)
  
  istisnaları yok mu? pekala burada da var. örneğin:
  -el dia, el mapa, el problema, el idioma vs.... / a ile bitip maskülen artikele sahip kelimeler.
  
  2)cinsiyet belirten isimler genellikle belirttiği cinsiyetin artikelini alır demiştik. aynısı burada da geçerli örneğin:
  -la madre(anne)
  -la mujer(kadın)
  -la gata(dişi kedi)
  -la niña(kız çocuk)
  -la tia(teyze/hala)
  gibi gibi gibi.
  
  3)sonu -ion/-sion/cion/ccion ile biten kelimeler. örneğin:
  -la television
  -la direccion(adres)
  -la habitacion(oda)
  -la solucion(çözüm)
  
  genel itibari ile en başta kelime öğrenirken böyle bir bağlantı kurabiliriz. istisnaları olsa dahi bir süre kulağınız alışacağından bu tanım edatlarını daha kolay tanıyabileceksiniz. çünkü ispanyolca melodik bir dildir, kulağını tırmalayan ya da kulağa absürd gelen sesletimlerden kaçınacaktır. hangi isme hangi artikelin geldiği daha çok bir kulak işi yani. kulağınıza el libro mu daha hoş geliyor la libro mu misal? ispanyolların kararı belli. hatta bu işe o denli takıklar ki bu isimlere gelecek sıfatların dahi artikeline göre sonunu değiştiriyorlar. sıfat da isme uyumlu olmalı. peki bunu nasıl yapıyorlar? o da şöyle.
  
  örneğin siyah şapka demek istiyoruz. ispanyolca'da siyah(negro/a) ve şapka ise (sombrero).
  -mi sombrero negro es feo. (siyah şapkam çirkin)
  örneğin siyah ceket demek istiyoruz. chaquete(ceket)
  -mi chaqueta negra es hermosa. (siyah ceketim çok güzel)
  
  sombrero negro çünkü ceketin artikeli el sombrero. yani maskülen. yani onu niteleyecek sıfat da buna yönelik değişecek. örneğin chaquetanın artikeli la, la chaqueta, siyah ceket derken la chaqueta negra dedik, negro negra oldu. başka bir örnek daha vereyim. örneğin:
  
  -el profesor trabajador/la profesor trabajadora.
  -un libro rojo/una carpeta roja.
  -la noche es negra/el humo es gris.
  
  nihayetinde sıfat niteleceği ismin artikeline göre şekillenir, yine bu bağlamda ismin niteleyicisini bilmek önemli. bu yüzden ispanyolca öğrenmeye başlamış sizlere umarım bir nebze de olsa yardımcı olabilmişimdir. ispanyolca ile alakalı sormak istediğiniz herhangi bir soru olursa cevaplayabilirim. nispeten kaynak önerebilirim.
  
  o halde; vamos a aprender español!
  
  debe sonrası gelen eleştirilere toplu bir cevap olsun düzenlemesi:
  1) sürç-i lisanımın kusuruna bakın çünkü aksan/vurgu harflerini bütünü ile vurgulamaya üşenmişim. çünkü ispanyolca klavyeye sahip değilim. bazen ise unutabiliyorum, doğal olarak.
  2) hem özelden mesaj atarak, gerekse doğrusunu aşağıda paylaşan yazar arkadaşlara ithafen. doğru. haklısınız. "la radio" ya da "la foto"yu örnek olarak yazdığımda öteki türlü kullanımlarının farkındaydım. bu farkındalığım ispanyolca öğrenme gruplarında da epeyce tartışıldı. buna nazaran geçmişe indim ve yönetici profesörlerden gelen açıklamayı şuraya yapıştırıyorum
  -la radio: la radiodifusión el radio: medida geométrica, elemento químico, etc- / yöneticinin meksikalı olduğu notunu da iliştiriyorum. bu önemli. neden? çünkü ispanya'nın büyük çoğunluğunda %99 yalnızca "la radio" kullanılıyor. bizdeki radyo anlamında, broadcast anlamında kullanılan radyo olduğunda "la radio" oluyor. lakin radio'nun başka anlamları da var. geometri, kimyasal element vs olarak. latin amerika'nın bazı yerlerinde cihaz olan radyo için "el radio" kullanılıyor. bunun sıklığını bilmemekle birlikte ölçmek için kendimce iki yönteme başvuruyorum. birisi spanishdict(olmasa olmazdık...!1.) spanishdict daha çok latin amerika-amerika ortaklığında çalışmasına rağmen "la radio" kullanımı 43bin, cihaz olan radius anlamına gelen "el radio"nun kullanımı tüm bu veriler dahilinde 4bin. bu sözlük ispanya tekelinde dönüyor olsa "el radio" bilhassa göremezdik. learn spanish gibi gruplarda da sıklıkla sorulmuş bu soru. ne mana diyerekten. ispanyollar biz hepsinde la radio kullanıyoruz demiş, şili pekala öyle, yeni nesil diğer hispanik kökenliler bazen "el radio" yerine "la radio" kullanmaya başladık demişler. bu arada ben de çok ama çok faşist bir şekilde ispanyol diyalekti üzerinden öğreniyorum ispanyolcayı. bunca boşu neden yaptım? şu yüzden yaptım. ispanyolca üzerinde artikellerin bir bağlamı olmadığını, ve kuralların da istisnaları olabileceğini anlatmaya çalıştığım girdim de "el radio" kullanımını örneklendirmediğim ya da haberdar olmadığım için gelen ithamın sen ispanyolca bildiğine emin misin olması. niyet amaç çatışmasına girmiş olmak istemediğimden bunu burada açıklamak ve dilin güncel halini iletmekten keyif aldığım için bu örnekleri verdim. dili a1 seviyesinde öğrenen birisine de bunu anlatmayı manasız buldum. kabul edebileceğim tek şey kendimi ispanya ve çevresi diyalektleri ile sınırladığımdır. kendimi öteki türlüsüne pek maruz bırakmadım. o yüzden gracias. ama grasias değil, grathias şeklinde teşekkürlerimi borç bilirim.
  
  bu arada google'a el radio or la radio şeklinde bir soru sorduğunuzda altında tartışan yüzlerce insan görebilirsiniz. bir reddit örneği atıyorum. reddit/la or el radio
  spanish dict tartışmada yine kullanıcılar el radio'nun daha çok periyodik tabloya ya da anatomik bir sözcüğe işaret ettiğini söylemiş. buyrun link spanishdict/la or el radio
  
  son olarak "el radio" kullanımını reddettiğim anlamı çıkmasın. bilakis taş olurum. ama dili yeni öğrenen bir ispanyol konuşucusu olacaksam kullanımının %90 olduğu şekilde öğrenmeyi, kalan hikayeyi ise artan zamanda kendimi geliştircikçe keşfetmeyi tercih ederim. misal şu an girdimin altına attığım bu düzenlemenin saçmalığı gibi. ya da sırf kıçımın ispanyol seviciliğinden de yapmış olabilirim bunu. ikisi de pekkkala büyük ihtimaller.
  
  üçüncü düzenleme: sebebi olmayan şeye hangi kelimeye hangi artikelin geldiğinin bağlamsal, mantıksal bir sebebi olmaması için demiştim. la foto, la mano tekelinde demedim. istisnaların sebepleri olabilir, istisnaların sebepleri de istisnai bir durum olabilir neticede.