the wheel of time

• önceki üç bölüm için, kitabı okumayıp da diziye hype ile başlayanlara, spoiler olmadan bazı genel bilgiler vermek için şu entry'yi yazmıştım.
  
  efsane bir uykusuzluk ve hangover'a rağmen, 4. bölümü bu sabah izledim ve aynı formattan devam edeyim. müzikle devam için buradan buyurun.
  
  açık ve net söyleyeyim; diziyle ilgili bütün çekincelerim gitti. mükemmel olmuş. mükemmel ötesi olmuş. abartıyor diyebilirsiniz, huyumdur. çok sevdiğim bir şeyi herkes benim gözümden anlayarak sevsin isterim, doğru. ama bazılarının hayatında okuduğu kitap kadar sadece bu seriyi okumuşluğum var. açıkçası, bu kadar iyi iş çıktığına inanamıyorum. daha ilk kitabın hikayeyi kurma kısmında bile bu kadar mükemmel hale geldiyse, tüm o gelecekteki epik sahneler, savaşlar, yüzleşmeler, olay kurguları ancak ve ancak daha iyiye gidebilir.
  
  bazı noktalarda evet eksikler var. sjw tartışmalarını da anlamsız buluyorum bu noktadan sonra. tüm bunları çıkarırsak, bazı karakterlerin gelişimi dahil, ya kitaptakinin aynısı, ya da daha iyi. rahmetli robert jordan'a minik bir özür fatiha'sı okuyarak hemen bir önceki entry'me devam edeyim:
  
  aşağıdaki kısımlar spoiler içermiyor; dediğim gibi henüz kitabı okumamış arkadaşlara kamu hizmeti. spoiler içeren kısımlara ayrıca geleceğim.
  
  - kalkan konulması: bir tek güç kullanıcısını (kadın veya erkek) güç kaynağından kesmek kalkan koymaktır. bu sadece kaynağa erişimi engeller. kalkan, aktif olarak başka bir tek güç kullanıcısının koyması, koruması gereken bir şey. bunu nöbetler halinde 7/24 tutmaları gerekiyor. tabi kalkan koyan ve konulan kişinin görece gücü de önemli. bir aes sedai aynı anda 3-4 kişiye de kalkan koyabilir; tek bir güç kullanıcısına 3-4 aes sedai de anca kalkan koyabilir. kalkan koymaya çalışmak, buna direnmek, konulan kalkanı kırmak filan bunlar hep hikayede bazı tek güç mücadelelerinde ve savaşlarında ana element. bilek güreşi gibi düşünebilirsiniz. daha önce yazmıştım; logain çok ama çok güçlü.
  
  - ehlileştirme (kitapta yalıtılma / stilling) bir güç kullanıcısının kaynaktan tamamen koparılması. bu geri döndürülemez. buna aes sedailerin başı olan amerilyn makamı, bir yargı otoritesi olarak karar verebilir. herhangi bir aes sedai, buna kafasına göre karar veremez, uygulayamaz. bunu yapan aes sedai de yaptırıma maruz kalabilir. ehlileştirilen, kadın ya da erkek, herhangi bir güç kullanıcısının hayatla bağı kopar. büyük bir depresyon. tek gücü kullanabilme gibi mükemmel bir statüden normal insana dönmek, o kişiyi yıkar. genelde bu kişiler bir şekilde kendilerini öldürür. çok çok istisnai durumlarda, zombi gibi gezerler, hayattan keyif almazlar ve ancak başka meşgalelere sararak hayatta kalabilirler; ama o günleri hep özlerler.
  
  - erkek yönlendiriciler. daha önce yazdığım gibi, bunun sonu mutlak delilik. karanlık varlık'ın güç'ün eril tarafındaki etkisi, "temiz suyun üstünde süzülen bir yağ lekesi, nabız gibi atan bir tümör, dinginlik içinde bir kaos, ışığa gölge düşüren mutlak bir karanlık" şeklinde betimlenebilir. dişil tarafta böyle bir şey yok. burada önemli nokta, tüm erkek tek güç kullanıcıları, öyle ya da böyle, yarın ya da 10 sene sonra, mutlaka ama mutlaka ama yavaş, ama hızlı, delireceklerini biliyorlar. buna göre yaşayıp karar veriyorlar. bu psikolojiyi iyi anlamanız önemli. bu hatta genel bilgi. herhangi bir çiftçi, kral, asker veya çocuk bile biliyor. kırılış döneminde milyonları öldüren, karalarla denizlerin dağılımını değiştiren, herkesi sefalete sürükleyen ve kadın aes sedailer tarafından zar zor durdurulabilen deli erkek aes sedailerin (ejder dahil) hikayeleri, çocuklara ateş başında korku hikayesi olarak anlatılıyor.
  
  - kehanetler. bu kısmın biraz açıklanması lazım. kehanet bir yetenek. bazı özel insanlar, zaman zaman kehanetlerde bulunabiliyor. dizide geçen an itibariyle, tüm insanların bildiği ve inandığı kehanetler şu şekilde: karanlık varlık geri dönecek; lews therin thelamon, ejder, çarkın dönüşüyle reenkarne olacak; bir önceki çağda dünyanın kırılmasına yol açmıştı; bu sefer birleştirecek. karanlık varlıkla ejder arasında son savaş olacak. sonucu meçhul. bu kehanetleri herkes bildiği için, bazı durumlarda "kendi kendini gerçekleştiren kehanet" şeklinde de tezahür edebiliyor. yenidendoğan ejder olduğun için mi halkları, orduları kendiliğinden arkanda toplayabiliyorsun; yoksa yenidendoğan ejderin halkları, orduları arkasında toplayacağı kehanetini bildiğin için mi bu yönde çalışıyorsun; yoksa halklar ve ordular seni desteklediği için mi kendini yenidendoğan ejder ilan ediyorsun?? :)) neffis değil mi? tüm hikaye bunun üzerinden dönecek aslında. spoiler vermemek için elim kaşınıyor doğrusu.
  
  spoiler olan bazı başka kehanetler var. özellikle yenidendoğan ejder'in yapacaklarına dair. ilk dört bölümün konusu değil :)
  
  - tenekeciler (tuatha'an). daha önceki entry'mde açıklamıştım. ilave bilgi vereyim. pasifist olmaları dışında, yaprağın yolu diye bir düsturu takip ediyorlar. nedeni ağır spoiler. ilaveten, bunların kıyafetlerine, arabalarındaki boyalarına bakarak kara murat filmlerindeki gibi renkli kostüm acemiliği sanmayın. bunların özelliği o. parlak renkler, devamlı eğlence ve partiler. "bir tenekecinin gözünü yaşartacak kadar renkli" diye deyim bile var. sjw'ye uygun bir halk bu arada. spoiler olan geçmişlerini bir kenara bırakırsak, her diyardan milletten insanlar bunlara katılabiliyor. kitapta da vardı :) o kadar şiddet karşıtı ki bunlar, tüm diyarda en fazla acı çekmiş halk bunlardır. kitapta saldırmamak üzere özel olarak eğitimli, ama havlayarak veya hırlayarak korkutup kaçırmayı deneyen büyük tazıları, köpekleri var. blöf tuttu, tuttu.
  
  - yeşil ajah. savaş ajahı. her aes sedai, yeminlere sadık kalmak kaydıyla tek gücü öldürmek için kullanabilir. ama hem bireysel mücadelelerde hem de piyadelerin desteklenmesi, hafif süvari hücumundan önce mızrak saflarının temizlenmesi, okların saf dışı bırakılması gibi daha komplike savaş ve saha taktikleri de dahil, tek gücü savaş sanatında kullanmak üzere yeşil ajah uzmanlaşıyor. o yüzden bunlar birden fazla muhafız alıyorlar.
  
  - muhafız bağı. aes sedai ile muhafız bağı arasındaki dinamikleri yazmıştım. 4. bölümde daha güzel açıklanıyor. birbirlerini hissedebiliyorlar, yönlerini bile belirleyebiliyorlar. ilaveten, duygu durumlarını bile algılıyorlar. sinirli mi üzgün mü acı mı çekiyor.. biri çakır olursa diğer de etkileniyor :) ayrıca her bir aes sedai kliğinin (ajah) farklı gelenekleri var. kızıllar neredeyse hiç muhafız almıyor. kitapta da bunlar nispeten erkeklere güvenmeyen, hatta aşırı karakterlerde erkeklerden nefret eden kadınlar olarak tanımlanmış. yeşil ajah ise dediğim gibi birden fazla muhafız almasıyla, hatta bunlarla ilişki yaşama veya evlenmesiyle biliniyor. kitapta bu o kadar vurgulanan bir nokta ki, bazı çömezler (novice) hangi ajah'a katılacaklarını düşünürken, "mutlaka muhafız alacağım, kızıl ajah olamam" kafası bile yaşıyorlar. ergen kızların mutlak kontrol gerektiren aes sedai eğitiminde yaşadıkları çelişkileri bile anlatan bir kitaptan bahsediyoruz :)
  
  - tek güce erişmek. önemli bir not. her tek güç kullanıcısı aes sedai değil. aes sedailer bir örgüt, kuruluş, politik bir organizasyon. bir kadın kendi kendine yaşarken, şayet yetenekle doğmuşsa, hayatı boyunca tek güce erişebilir, hatta kendini geliştirebilir bile. bunlara yabani (wilder) deniyor. en azından aes sedailer öyle diyor. yani aes sedai olmayan her güç kullanıcısı yabani. dağ köylerindeki "hikmet"ler (şifacı, rüzgarı dinleyen vs) de ucundan kıyısından erişebiliyor ama farkında değiller. kendi kendine güce erişen ve kullananların çoğunluğu bir şekilde ölüyor. ama yıllarca yaşayan, kendini geliştiren ve güvenle güç yönlendiren, yine de aes sedai olmayan da bir yığın kadın var. bu noktadan sonrası da spoiler. ama aes sedailerin ana yaklaşımı, güce erişen her kadın bir şekilde teste tabi tutulacak; güçsüz veya iradesiz olanlar reddedilecek; diğerleri çömez (novice) olarak beyaz kule'ye kabul edilecek ve tek gücün güvenli bir şekilde kullanımında eğitilmeye başlanacak. tabi bunlar erkekler için geçerli değil; tüm kültürlerde bunlar ya avlanıyor, ya da intihara zorlanıyor.
  
  - gücün kullanımı ve bağ (link) kurmak: her güç kullanıcı her an güce erişmiyor. bunun iki aşaması var. önce kaynak'a kucak açıyorlar. yani tek gücün eril/dişil tarafına erişiyorlar. ikinci aşama bunu kullanarak örgüleri hazırlamak. bir kadın güç kullanıcı kaynak'a kucak açtığında bu diğer kadınlar tarafından görülebiliyor. ördüğü örgüler de öyle. bağ kurmak da güç kullanıcılarının güçlerini başka bir kullanıcıya ödünç vermesi gibi düşünebilirsiniz. burada bağa katılanlar örgüleri öremiyor, pil gibiler. bağı kontrol eden güç kullanıcısı, onların toplam güçlerini de kullanarak örgüleri örüyor ve yönlendiriyor. bu tam bir güven ve teslimiyet meselesi.
  
  - güç. herkes güçte farklı seviyede. daha önce bunu da yazmıştım. ilaveten, bu bir maksimum limit değil. tek güce erişimi olan herkes, her zaman bir irade sınavında. eğer erişebileceğinden çok fazla güç çekersen, kendini yanlışlıkla yalıtabilirsin (ehlileştirmenin kendi kendine kazara yapılan hali. tek güçten kopmak). matematikle anlatayım; bir aes sedainin gücü 100 ise, 90 çektiğinde kendini yalıtmaz; ama başka bir aes sedainin gücü 30 ise, 35 çekerse kendini yalıtır. tüm güç kullanıcıların irade kontrolü, sınırlarını bilmesi, gücünün limitlerini anlaması hikayede hep ana odak noktaları. erkek, kadın aynı.
  
  - shadar logoth'taki kötülük. ilk üç bölümü izlediniz diye yazıyorum; kadim bir kötülük. trolloclar ve soluklar bile ondan çekiniyor. mat oradan hançer aşırdığı için yanında getirdi.
  
  --- spoiler ---
  
  buradan sonrasına kitapları okuyan ve buraya kadar diziyi izleyen arkadaşları davet ediyorum. kendi kendimize eğleneceğiz :) ağır spoiler içerir. yine.
  
  4. bölüm mükemmel. söylemiş miydim?
  
  - yine görseller, şehirler, kamera açıları muhteşem. ghealdan özellikle. nefis :)
  
  - jenerikte kısa bir an tuon mu görülüyor, bilen varsa yeşillendirsin..
  
  - logain (logain vs moraine). ne yazsam bilemiyorum. hikayeden çok farklılaşmış. kitapta bu noktalarda logain sadece bir efsane, korku hikayesi idi. "yine bir sahte ejder çıkmış, orayı burayı yakmış, bunlar kötü zamanlar evlat". dizide ciddi şekilde bir karakter haline getirmişler. bence harika olmuş. ilaveten, eril gücün kullanımı, lekenin siyah görsel elementlerle betimlenmesi nefis olmuş :))) izlerken bile "pis bişi" hissini veriyor. bölüm başındaki tüm kulağına fısıldayan eski ejderler de tabi ki delilik :) zaten moraine ile olan sahnesinde, moraine'in önce gerçekten "what if" diye düşünmesi, sonra konsepti öğrendiğinde bunları deliliğe yorup logain'in sahte ejder olduğuna emin olması. kitaptan daha güzel bir hikaye gelişimi olmuş (utanıyorum bunu yazdığıma). edit: dizinin yapımcısının reddit ama'sından anladığım kadarıyla bunu özellikle koymuşlar. amaçları ise erkek güç kullanıcılar gözünden tek güç kullanımının bir erkek açısından nasıl olduğunu göstermek.
  
  - kalkan mücadeleleri nefis olmuş. logain'in sinsi gibi bekleyip kalkana karşı mücadele vermesi, aes sedailerin nöbetleşe tutma çabaları. tek başlarına güçlerinin yetmemesi. herkesin birbirini yoklaması, beklemesi, ittirmesi :)) görsellik de mükemmel. unutmayın, logain tek güçte sammael ve demandred'le aynı seviyede, lews therin'den bir tık aşağıda. aes sedailerin sadece gücüne bakıp "acaba ejder bu mu" demeleri bundan kaynaklanıyor.
  
  - bir önceki entry'de yazmıştım. tek gücü kim görüyor kim görmüyor.. biraz belli oldu. kadınlar eril gücün kullanımını göremiyor. senarist burada kitabın izinden gitmiş ve mükemmel olmuş. çünkü eril gücün kullanımındaki örgüleri kadınların görmemesi üstüne çok ciddi hikaye kurgusu var.
  
  - honorific kullanmayan muhafız olamaz. hiçbiri, ne kadar kötü düşünürse düşünsün, bir aes sedai'ye ismiyle hitap etmez. yıllarını beyaz kulede eğitimle, aes sedailer arasında geçirmiş kurtlardan bahsediyoruz. lan, liandrin'e "liandrin sedai" der. 0/10. bunları da biz mi anlatalım ya bu kadar mı düştünüz.
  
  - logain'in gözyaşlarıyla tom'un yeğeninin et bıçağıyla kendi boğazını kesmesi aynı duygudan kaynaklanıyor. seviyorum ben böyle minik bağlantılar çıkarmayı.
  
  - aes sedai ölünce muhafızının çıldırması. olmuş sanki. daha iyi oyunculuk olabilirdi. ama hikaye akışında kullanmışlar. fena değil.
  
  -nynaeve ve lan flörtleri. gittikçe daha iyiye gidiyor :)) çok eğlendim. sabah adam belki sıçmaya gidiyor, niye takip ediyosun :))
  
  - malkier :) o hüzünlü hikayenin biraz lan'ın sabah namazı şeklinde anlatılması hafif kaçmış. true blade of malkier, abdest alıyor :) umarım devamı ileride gelir. gelmeli; altın turna son savaş'a uçacak sonuçta. hikayenin beli kırılır.
  
  - ateş başındaki muhafız muhabbeti. nefis olmuş. muhafızların çok üst seviye savaşçılar olmalarına rağmen böyle bir hizmetkar/bodyguard görevini neden kabul ettiklerine dair çok güzel bir diyalog kurmuşlar.
  
  - tamam yeşil ajah iki üç muhafız alıyor, sevişiyor, evleniyor filan da... mfm grup yaptıkları yoktu hikayede. sjw işte, kimin eli kimin götünde belli değil :)
  
  - tek güçle ilgili yarımşar saniyelik sahneler nefis olmuş. ward örgülerinin logain'in ordusu yaklaştığında tetiklenip ışık parıltıları çakması, liandrin'in kendini yalıtma seviyesine yaklaştığında yanaklarının içten yanması filan olağanüstü detaylar. bu yüzden bu dizi epik olacak. bu detayları kontrol eden ve cgi bütçesi harcatan bir üst akıl var. bilbo'nun ayrıkvadide frodo'dan yüzüğü göstermesini istediği sahnede yarım saniye ghollum'a dönüşüp saldırmasında olduğu gibi. anlayan anladı. bana bunlarla gelin işte. egwene hintliymiş bilmemne bırakın bu saçmalıkları. yüz yıl sonra marstaki kolonide dünyanın en iyi beyinlerinin torunları medeniyeti sürdürürken asyalısı çinlisi kalmayacak.
  
  - kule entrikaları, kim kimden ne bilgi sızdırmaya çalışıyor, güç ve mevki mücadeleleri :) muhabbetler harika olmuş. amerilyn makamının moraine'den hazzetmediği yorumu da harika. zira tüm hikayenin bel kemiği olan, siuan vs moraine ilişkisine, sadece iki kişinin gerçek motivasyonu bilmesine o kadar erken ve o kadar zekice bir gönderme yapılmış ki gerçekten şaşırdım. serinin sıfırıncı kitabı zaten tamamen bu hikaye üstüne kurgulu. iki çömezin bir sabah amerilyn makamına (sadece sıra onlarda olduğu için) hizmet için kenarda beklerken, esnerken filan bir anda kehanetin gelmesi ve dünyanın değişmesi; bunların da tanık olması :) tüm hikaye, siuan'ın indirilmesi, hepsi zaten buraya bağlanacak. bravo senarist, bravo.
  
  - nynaeve. evet. herkes dalga geçmiş de o bir wilder (yabani). ve güç skalasında çok çok yukarıda. sanıyorum kişisel blokajı olan "sinirlenmeden güce erişememe" konusunu da verdiler dizide. ama emin olamadım. epik bir sahnede herkese racon koydu. daha çok da koyacak. 10/10. bu halleri bile kitaptakinden aşağı kalır değil. tabi herkesin ölmek üzere olduğu ve nynaeve bacımızın toplu iyileştirdiği sahnenin kitapla alakası yok. ama bence mükemmel bir ekleme olmuş. hikaye/karakter gelişiminde bazı kısaltma ve farklılıklara gitmeleri tabi ki kaçınılmaz. ben sahneyi gözlerim dolu dolu seyrettiysem, gerisi beni ilgilendirmez. hatta daha da iyi :) kitabı zaten biliyorum. yeni bir şey izlemiş olurum. her türlü kasa kazanır.
  
  - tom. evet güzel bir karakter olmuş. yeğeninin yaşadıkları sonrasında sempati duyup güç kullanıcısı mat'i (üzümlü kekim benim) korumak adına takip etmesi mükemmel olmuş. kitapta bu durum daha komplike ve evveliyatı var tabi. ama dizi için net, kestirme ve harika bir özet olmuş. son sahnede de soluk'u oyalarken geride kalması da, senaristlerin neyi değiştirirlerse değiştirsinler, kitabın ana olay örgüsünden ilerleyeceklerini de gösteriyor. kitapta bu olay whitebridge'de geçiyor yanlış hatırlamıyorsam. her kol yeninden ve ceketinden hançer de çıkarabildi :) afferim. "simple gleeman" :)) 10/10
  
  -tenekecilerin 20sine basınca dünyaya açılması. hoş detay olmuş. sadece kalben bağlanan geri dönüyor.
  
  - mat. geldik en mükemmel kısma. "seni görüyorum". hançerin etkisi yavaş yavaş artmaya başlıyordu zaten. elini sırtına götürüp hançeri kavraması vs. verildi. daha paranoyak ve şüpheci olması gerekiyordu bu noktaya kadar. her halükarda, herkes nefesini tutmuş bir şekilde "mat bu yavruya nasıl kıydı" derken hançerin de etkisiyle soluk'a posta koyması mükemmel olmuş. ya daha bu kadar kenar bir detayda bile ters köşe yaratıyorlarsa kitaptaki yüzlerce epic moment kim bilir nasıl mükemmel olacak. mat'ın kişiliğine dair ipuçları vermesi kadar kadar solukların shadar logth'taki kötülükten nasıl çekindiklerini de gösteriyor. hançer -> hastalık -> hafıza kaybı -> boşluklar -> tilkiler ve yılanlar -> tesadüfi dilek -> boşlukların dolması -> kadim anılar -> savaş lordu -> band of the red hand -> kırmızı elli adam kehaneti -> kuzgunlar prensi. kitabın sunduğu ve bence edebiyat/sinema tarihinin gelmiş geçmiş en mükemmel karakter gelişimi olan bu sürece dizi de epik bir giriş yapmış gibi gözüküyor. sadece bu yüzden bile şu anda dizi 10/10 seviyesinde.
  
  - soluk. vayy ince detaylar. solukların gölgede olmak kaydıyla çok hızlı hareket edebilmesi bile yapılmış. üst katta görüyorlar, yarım saniye sonra merdivenin dibinde bitiyor. çok ince görmüşler. birileri gerçekten bu işe kafa yoruyor arkadaşlar bu bir emektir. yapmak zorunda değillerdi.
  
  --- spoiler ---
  
  sanıyorum şimdilik bu kadar. 5. bölümü iple çekiyorum.