ape and essence

• aldous huxley'in apokaliptik romanı, adını william shakespeare'in kısasa kısas^* oyununun ikinci perde ikinci sahnesindeki isabel'in şu tiradından alıyor:
  
  "but man, proud man,
  drest in a little brief authority,
  most ignorant of what he’s most assur’d,
  his glassy essence, like an angry ape,
  plays such fantastic tricks before high heaven
  as make the angels weep; who, with our spleens,
  would all themselves laugh mortal."
  
  ilgili kısmın, mitos boyut yayınları'ndan zeynep avcı çevirisi de şöyle:
  
  "ah insanoğlu!
  kendinden nasıl da emindir insanoğlu...
  eline biraz kudret geçti mi,
  zavallı varlığının asıl nedenini unutup,
  yüce tanrı'nın gözü önünde öfkeli bir maymun gibi
  olmadık oyunlar oynayan,
  meleklere gözyaşı döktüren biçare yaratık!
  oysa bir kuşansa merhamet kuşağını, alkış toplayacaktır yüce kattan."
  
  huxley'in shakespeare'den ilhamla "maymun ve öz" adını romanın adı olarak koyması, aslında birkaç bakımdan ilginç, -çünkü, yevgeni zamyatin'in yarım kaldığı düşünülen "tanrı'nın kırbacı" novellasında, bir yerde "sanılanın aksine maymunun, insanın geçmişi değil geleceği olduğunu" söyler. tabii burada maymun-oluşu, delezeucü bir hayvan-oluştan ziyade, bir körleşme, vahşileşme ve kültürsüzleşme olarak almak gerekiyor.
  
  huxley'in romanı da, üçüncü dünya savaşı'ndan sonra, tanrı'nın yerine şeytan'ın, ormanların yerini çöllerin, insanın yerini ise maymunun aldığı, cesur yeni dünya'yı bile mumla aratan, korkunç bir dünyayı anlatıyor. bunun dışında, roman formu olarak da epey özgün bir stili var. brave new world (1932) ve island (1962) arasında mutlaka okunası bir roman.