entebbe baskını

• bu baskının en trajik yanlarından biri de uçağın kaçırılması sırasında diplomat olan oğluyla beraber paris'e gitmek üzere uçakta bulunan, rehinelerle teröristler arasında tercümanlık da yapan dora bloch adlı israilli(osmanlı hakimiyetindeki topraklarda doğmuş ve aynı zamanda da ingiliz vatandaşı da olan) yaşlı bir kadının, uçakta hastalandığı için kaldırıldığı hastanede bizzat idi amin'in emri üzerine güvenlik şefi tarafından infaz ettirilmiş olmasıdır. kadıncağızın cesedi aylar sonra bir şeker tarlasında bulunmuş. ayrıca baskın sırasında jean-jacques maimoni adlı genç bir rehine, israilliler tarafından terörist zannedilerek öldürülmüş; ida borochovitch ve pasco cohen adlı iki rehine de çapraz ateşte kalarak hayatlarını kaybetmişler.
  
  ayrıca yapılan kurtarma operasyonundan ziyade operasyon öncesi üzerinde tartışılan kurtarma planları epey ilginçtir.
  
  tel aviv-paris seferini yapan air france uçağı teröristler tarafından kaçırılıp önce libya lideri kaddafi'nin onayıyla bingazi'ye inerek yakıt ikmali yapar, daha sonra da yeniden havalanarak uganda'nın entebbe havaalanında 2 gün sürecek bir rehine krizine neden olur.
  
  arap ve alman teröristler; entebbe'ye herhangi bir uçak inmeye çalışırsa bütün rehineleri öldürecekleri tehdidinde bulunmuşlardır. ancak rehine krizi devam ederken saldırganları da iki kez ziyaret eden uganda devlet başkanı idi amin; afrika birliği örgütü'nün toplantısı dolayısıyla 2 günlüğüne mauritius'a uçacağından amin'in uçağı için bir istisna yapmayı kabul ederler.
  
  bu ziyareti haber alan israilliler; idi amin'in kullandığı uçağın benzerini temin edip amin'in başkanlık uçağını taklit ederler. paraşütçü birliğinden fizik olarak idi amin'e benzeyen bir asker bulunur. bu askerin vücudu siyaha boyanarak idi amin'in dublörü yapılacaktır. operasyonu yapacak diğer komandoların bir kısmı da vücutlarını boyayarak uganda askeri üniformalarını da giyip uganda askeri rolü yapmak için hazırlanırken bir başka grup askerin de amin'in filistinli korumaları kılığına girmesiyle birlikte sahte idi amin uçağı için iniş izni alıp operasyonu gerçekleştireceklerdi.
  
  risk yüksek olduğu için bu fikirden vazgeçilirken ikinci bir plan ortaya atılmış. buna göre de idi amin'in oğlunun uçak meraklısı olmasından faydalanılacaktır. bu bilgi israilliler'e idi amin'in yakın dostu olan israilli albay baruch bar-lev tarafından verilmiştir.(şu fotoğrafta idi amin ile moşe dayan el sıkışırken arkada duran kır saçlı adam baruch bar-lev'dir. bu fotoğrafta da ikili başbaşa keyifli bir sohbet ederken.)
  
  bar-lev sayesinde amin'in oğlunun çok istediği model olan tek kişilik bir uçak ayarlanarak bir kargo uçağı ile birlikte iyi niyet göstergesi olarak idi amin'e yollanacaktır. ancak uçakta sürpriz bir hediye(!) daha olacaktır; uçağa gizlenen israilli komandolar. bildiğiniz truva uçağı yani.
  
  ancak olası başarısızlık halinde; olaya idi amin'in oğlu da alet edileceğinden, amin'in tepki gösterip bütün rehinelerin öldürülmesine destek çıkabileceğinden endişe edilidği için bu plandan da vazgeçilmiş.
  
  daha sonra ilk planda tartışılan sahte konvoy fikrinin daha sade bir haline dönülerek gizlenmek için operasyonun gece yapılmasına karar verilir ve idi amin'in makam aracı olan siyah mercedes'in bir benzeri ve sahte filistinli korumaların kullanacağı 2 adet land rover hazırlanır. plana göre; 4 adet c-130 hercules uçağı entebbe'ye doğru uçaçak, öndeki uçak sürpriz bir saldırı için sahte konvoyu bırakacak ve arkasından gelen uçaklarla rehineler alınacaktı. entebbe havaalanının karartılmış olma ihtimaline karşılık c-130'lara o dönem henüz prototip aşamasında olan gece görüşü ekipmanları eklendi ve sina çölü üzerinde iniş denemeleri yapıldı. siyah mercedes'li sahte konvoy planlandığı gibi entebbe'ye inmeyi başardı. ancak gözden kaçan nokta idi amin'in makam aracını yakın dönemde değiştirip 600 pullman landaulet model, limuzin tipi başka bir beyaz mercedes kullanmaya başlamasıdır. ugandalılar da bunu fark edip konvoyu durmaya zorlayınca çatışma başlar. operasyon sırasında israil'in tek kaybı binyamin netanyahu'nun harvard'da felsefe eğitimi de gören ve asker arkadaşları arasında ''kılıcın ve kutsal kitabın adamı'' olarak adlandırılan kardeşi yonatan netanyahu olur; 5 asker yaralanır, 3 rehine operasyon sırasında ölürken yazımın başında belirttiğim dora block da hastanede infaz edilir. ''yıldırım operasyonu'' adı verilen bu operasyona daha sonra yonatan netanyahu'nun anısına ''mivtsa yonatan''(yonatan operasyonu) adı verilir.
  
  bu arada operasyon öncesinde teröristlerin serbest bıraktığı israilli veya yahudi olmayan 148 rehine, fransa'da fransız ve israilli istihbarat birimleri tarafından ortak sorguya alınmış. hatta havaalanı ve korsanlarla ilgili detaylar alabilmek için bazı rehinelere hipnoz ve yalan makinesi gibi yöntemler uygulanmış. amaç olası bir kurtarma operasyonunda hatayı en az indirmek. bu arada entebbe havalimanı'nı israilli bir firma inşa etmiş ancak daha sonra bir başka italyan firması tarafından restorasyon çalışmaları yapıldığı için israilli firmanın elindeki planların güncellenmesi için italyan firmasına da sızılmış.
  
  ilginç noktalardan biri de; yine richard deacon'ın ''israil gizli servisi'' adlı kitabında yazanlara göre; israilli yetkililerin kurtarma operasyonundan önce hem israil devleti'nin hem de idi amin'in yıldız haritalarını incelettirip kurtarma operasyonunun olumlu sonuçlanabileceğine kanaat getirmiş olmaları. sonuç ''siki tutarak giriyoruz entebbe'ye!'' de çıkabilirdi mazallah! ^*(yazar notu: istihbarat servisleri bu astroloji, yıldız falı vs. işlerle zannedildiğinden daha ilgili. mesela cia de güney vietnam'da ortak hareket etmek istediği devlet başkanı ngo dinh diem için yıldız haritaları çıkartmış, daha sonra da basında vietnam'ın geleceğinin diem'le çok parlak olduğuna dair haberler yaptırmış. gerçi daha sonra diem'e karşı darbeyi destekleyip adamın kardeşiyle beraber infaz edilmesine göz yumdular ama o kadarcık olur ^*!)
  
  entebbe olayı'ndaki air france'a ait airbus a300 tipi uçak(yazar notu: tarihte kaçırılan ilk air france uçağı budur. daha sonra 1994'te bir başka air france uçağı bu kez cezayirliler tarafından kaçırılmıştır.) uzun yıllar boyunca entebbe havaalanı'nda sergilendi. hatta 1999'da öcalan'ı türkiye'ye getirmek için kenya'ya giden mit ekibinin bulunduğu uçak da uganda'nın entebbe havaalanında entebbe baskını'ndaki uçağı gören bir yerde bir süre bekledikten sonra ekip, victoria gölü civarındaki bir otelde konaklayıp kenya'ya geçmişti. ayrıca israilliler entebbe'deki kurtarma planının istihbarat ayağını kenya üzerinden yürütmüş; kurtarılan rehineleri taşıyan uçak hem nairobi'de yakıt ikmali yapmış, hem de havaalanında kurulan sahra hastanesinde rehinelere ilk tıbbi müdahale yapılmıştır. mossad da buna karşılık çin gizli servisi'nin afrika'daki faaliyetlerinin raporlarını kenyalılar'la paylaşmıştır. bu şekilde başlayan dostluk sayesinde mossad'ın kenya'ya yerleşmesi yıllar sonra öcalan'ın kenya-muthaiga'daki yunan büyükelçilik rezidansı'nda kaldığı günlerde israilliler tarafından da tespit edilmesine kadar uzanacaktı.(yazar notu: öcalan'ın kenya'dan getirilmesi sırasında mossad'ın suriye, rusya ve kenya'da öcalan'ın yerini tespit etmek dışında önemli bir rolü yoktu, kamuoyunda konuşulanların aksine. zaten suriye ve rusya'daki yerlerini yetkililerimiz de biliyordu, kenya'yı da israilliler'den önce amerikalılar iletmiş ilk olarak.) idi amin de kenya'nın israil'e yaptığı bu yardıma sinirlenip uganda'da yaşayan bütün kenyalılar'ın öldürülmesi emrini verince 250 civarı kenyalı öldürüldü, diğerleri ise canını kurtarmak için ülkeden kaçmayı başardı.
  
  idi amin de gerçekten ayrı bir vakaymış bu arada. havaalanındaki rehineleri ziyaret ettiği sırada rehinelerden biri ''sayın başkan'' diyerek kendisine seslenince ''ben ekselansları, mareşal, doktor, tanrı tarafından sizin kurtarıcınız olarak yollanmış başkan idi amin dada'yım!'' diyerek kadını terslemiş. ''ekonomistim!'' demeyi unuttu herhalde ama kesin ekonomistlik de vardır. ^*
  
  son olarak dikkat çekici birkaç bilgi daha vereyim; bu operasyonu israil'deki karargahtan idare eden komutan olan yekutiel adam(lakabı da ''kuti'' bu arada, evcil hayvan ismi gibi ^* ); ilerleyen yıllarda mossad başkanı olarak atanır ancak aşırı sağcı fikirleri yüzünden mossad'da oluşan endişe, kendisinin 1982'deki lübnan işgali'nde bir filistinli militan tarafından öldürülmesine kadar uzanır. ''hile yolu'' adlı kitabıyla tanınan eski mossad ajanı victor ostrovsky; bir röportajında yekutiel adam'ın bizzat mossad organizasyonuyla, teşkilatın başına geçmemesi için ortadan kaldırıldığını iddia ediyor. bu arada ölümünden sonra adam'ın ismi, sayeret matkal komandolarının eğitim gördüğü israil ordusu kontrterör merkezine verilmiştir. yine kurtarılan rehineleri taşıyan c-130 hercules one tipi kargo uçaklarının birinin komutanı, molla mustafa barzani'nin peşmergelerini de eğiten mossad ekibinden biri olan uri sagi'dir.
  
  bu konuda çekilen birkaç filmi izleme fırsatım olmadı maalesef ama dikkatimi çeken nokta operasyonun hemen ardından, 2 yıl içinde, biri televizyon filmi olarak üzere bu operasyonla ilgili 3 film çekilmiş olması. bu da israilliler'in ''lohamah psichologit'' dedikleri psikolojik savaş ve propaganda unsurlarını ne kadar ustaca kullandığını gösteriyor bir kez daha.
  
  edit: foto linkler'i yenilendi.