akılcı duygusal davranışçı terapi

• rational emotive behavior therapy eğitiminde ve danışma deneyimlerinde psikodinamik yaklaşımların yetersizliğini gören albert ellis tarafından bu yaklaşımlara alternatif olarak kurulmuş bir psikoterapi ve psikolojik danışma kuramıdır. 1913 senesinde pitsburgh'ta doğan ellis küçük yaşlarda babası tarafından terk edilmiş ve ihmalkar bir anneyle büyümüştür. bunun sonucu olarak öz bakım becerilerini geliştirmeyi; kendine yemek pişirmeyi, yaşama tutunmayı, hayatla yalnız başına mücadele etmeyi öğrenmiştir. çocukluğunda sık sık böbrek rahatsızlığı yaşadığı için çocukluğunun büyük kısmını hastanede geçiren ellis çekingen birisi olarak büyüdüğüden dolayı yetişkinliğinde sunum yapma korkusu ve karşı cinsle konuşamama problemi geliştirmiş bunları yine kendi yarattığı bir tür maruz bırakma tekniğiyle aşmayı başarmıştır. kuramcı, yaşam öyküsü ile karşılaştığı tüm bu zorluklar kuramını oluşturmasında büyük bir rol oynadığından ileride bu yaşantıları bir yol gösterici olarak hatırlayacak doksanlı yaşlarına kadar aktif, danışma, konferans ve akademik çalışma dolu bir yaşam sürdürerek yaklaşımını adeta bir başarı öyküsü haline getirecektir.
  
  akılcı duygusal davranışçı terapi bireyin hatalı düşünceler, yanlış inanışlar, öz yıkıcı düşünce ve tutumlardan kaynaklı olarak kendini hasta ettiğine yönelik temel bir fikirle metodolojik yaklaşım izlemektedir. kuramını oluştururken stoik /varoluşçu felsefelerden, schopenhauer'ın isteme ve tasarım olarak dünya eserinden ve alfred adler'in "duygusal tepkilerimiz ve yaşam biçimimiz bizim inançlarımız ve yarattığımız bilinçle ilgilidir” savından çokça etkilenen ellis kendi ve başkalarına yönelik düşünce, tutumlarımızı rasyonel bir çizgiye çekerek iyileşebileceğimizi savunmuştur. kuram bilişsel terapilere benzerlik göstermekle beraber onlardan bazı noktalarda ayrılmaktadır. en temel tekniklerinden birisi ise abc modelidir.
  
  a: harekete geçiren olay
  b: kişinin a hakkındaki düşünceleri.
  c: tüm bunlar sonucunda ortaya çıkan tutum ve duygulardır.
  
  ellis bireylerin kendi duygusal kaderlerini kontrol ettiklerini dolayısıyla b ve c seçeneklerini değiştirerek kendi duygularımız ve tutumlarımız üzerinde kontrol sahibi olabileceğimizi vurgulamıştır. kişi bir konuda ne kadar katı olursa davranış problemleri yaşama olasılığı da o kadar artmaktadır. addt uygulayıcıları insanları bütüncül amaç odaklı gelişmeye açık dolayısıyla önemli organizmalar olarak görürler. bu yüzden değişimi ve birlikte gelişmeyi teşvik ederler. hiçbir birey duygu ve davranışlarından ibaret değildir. davranışlarımızdan sorumlu olmamıza rağmen belli bir dönem gösterdiğimiz duygu ve davranışlar bizim benliğimizin tamamını oluşturmazlar.
  
  kurama göre insanların en temel dürtülerinden biri hedonizmdir addt uygulayıcıları hedonizmi kötü bir şey olarak görmemektedir. ancak onların hedonizmi bir tür sorumluluk taşıyan hedonizmdir. dolayısıyla uzun vade hedeflere, kalıcı zevklere odaklanmaktadır. addt adı üzerinde bir tür akılcı davranış örüntüsü yaratma terapisidir buradaki akılıcılık bireyin "duygu ya da hisleriyle birlikte etkili, esnek, mantıklı ve bilimsel yollarla değerlerini ve amaçlarını başarma çabası anlamına gelmektedir". ellis'e göre insan zihni biyolojik olarak kusurludur. dolayısıyla yanlış tutum ve davranış geliştirmeye sık sık meyleder. bunu önlemenin tek yöntemi ise ödevler, çalışmalar aracılığıyla yaşam boyu düşünceleri ve tutumları düzenlemektir.
  
  yanlış düşünce örnekleri gündelik yaşamımıza sık sık nüfuz eder addt'nin hatalı varsaydığı bir takım düşünsel ifadeler ise kısaca şunlardır:
  
  "herkes tarafından sevilmek zorundayım.
  değerli olabilmek için yeterli, uygun ve başarılı olmak zorundayım.
  bazı insanlar kötüdür ve yaptıklarından dolayı bir şekilde şiddetli suçlanmalılar ve cezalandırılmalılar.
  işlerin benim istediğim gibi gitmemesi berbat bir şeydir.
  kontrol edemediğim tehlikeli şeyler için endişelenmek zorundayım.
  benden daha güçlü birine dayanmalıyım.
  diğer insanların sorunları hakkında endişelenmeliyim.
  sorunlarıma doğru çözümler bulmak zorundayım."
  
  kuramın uygulayıcıları bazı temel tekniklerle bu hatalı düşünceleri değiştirmeye odaklanırlar. temel birkaç teknik aşağıdaki gibidir:
  
  rasyonel duygusal hayal: danışanlar gerçek yaşamda düşünmek ve davranmak istedikleri gibi davrandıklarını hayal ederler. bunun sonucunda ortaya çıkan sonuçların düşünülmesi istenir ve abartılı düşüncelerini bir kez bile değiştirebilirlerse teknik çalışır.
  
  rol yapma: terapistin danışanın sözünü keserek onu akılcı davranışı ve düşünceyi bulmaya irrasyonel fikri değiştirmeye ittiği bir tür rol yapma modelidir.
  
  utanç ve saldırı alıştırmaları: danışanların kendilerini utanç verici durumlarda düşünmeleri istenir. birilerinin bizim aptal olduğumuzu düşünmesinin, reddedilmenin, başarısızlığın dünyanın sonu olmayacağıyla ilgili bir tür güçlü benlik geliştirmeye yönelik bir çalışmadır.
  
  mizah: addt'nin en etkili yöntemlerinden biridir. kişinin kendiyle barışmasını kendine, başkalarına, olaylara yönelik bir mizah duygusu geliştirmesini teşvik eder.
  
  akılcı duygusal davranışı terapi uygulayıcıları tıpkı insancıl yaklaşımlardaki gibi danışanlarını koşulsuz kabulü teşvik ederler. ayrıca kendileri de davranışlarını kabul eden ve çözümleyen kişiler olarak onlara birer rol model olurlar. zaman zaman kendini açma tekniğini kullanıp yaşadıkları benzer zorlukları danışanlarına aktararak onlarla özdeşlik kurarlar. bu kuram her ne kadar bilişsel davranışçı yaklaşımlara benzese de addt yaklaşımı felsefi temelli, daha insancıl, danışanın duygularına, mizahi yönünün gelişmesine odaklanan bir terapötik yöntemdir. ellis birçok danışanda kısa sürede iyileşme sağmalasıyla ünlü bir terapist olmuştur. bu yönünü vurgulamak için şaka yoluyla freud'a gönderme yapmayı da unutmaz: "bende verimlilik geni var, oysa birçok analist gibi sigmund freud'da verimsizlik geni var."
  
  sonuç: addt uzun süren maliyetli ve çözüm garantisi bulunmayan psikodinamik yaklaşımlara bir alternatif olarak doğmuştur. etkililiğini hala korumakta olan bu yaklaşım gerek teknikleri gerek danışma öyküleriyle bugün bile pdrcilere, psikologlara ve psikoterapi uygulayıcılarına yol göstermektedir. ve birlikte gelişmeyi, mizah duygusu oluşturmayı, öz farkındalığı yüksek bireyler yaratmayı amaçlaması bakımından nispeten daha az insancıl bilişsel terapilere güzel bir alternatif olmaktadır.
  
  kaynakça:
  
  richard s sharf - psikoloji ve psikolojik danışma kuramları.
  
  nancy l murdock - psikolojik danışma ve psikoterapi kuramları
  
  https://www.webmd.com/…nal-emotive-behavior-therapy