gottfried wilhelm leibniz

• askin ve asiklarin filozofudur bana gore.. beni ( 'a priori' ) en iyi anlatan aciklayan filozoftur ayni zamanda.. ben leibnizi anlatirken birakalim leibniz de beni anlatsin.. o'na gore a priori, aklin bilgisi, aklin dogrusudur.. anligin dogruca kendisinden elde ettigi bilgiler diye tanimlar ve olumsuz tanimlamasi yapar bu dogrular/bilgiler icin...karsitlari, bizi zorda birakir, celiskiye dusurur.. baska turlusu olasi degildir.. tanrisal akla bagli bilgilerdir..
  
  deleuze'un tanimiyla felsefe kavram yaratma sanatiysa eger, leibniz bu sanatin en iyi icracisidir.. leibniz icin askin ve asiklarin, sevipte sevilmeyenlerin filozofudur diyerek baslamistik aciklayalim..
  
  asiksinizdir ama asik olunanin aski degilsinizdir.. bu katlanilamaz duruma leibnizin yeter neden ilkesi ile katlanmaya calisirsiniz.. bu ilke bize varolan herseyin, gerceklesen her olayin bir varolus nedeni oldugunu gosterir.. soyle soyler: hicbir varlik hicbir olay onun neden boyle oldugunu neden baska turlu olamadigini belirleyen yeterli bir neden olmaksizin varolamaz, velev ki bu nedenleri biz bilmiyor olalim.. leibniz sadece soylemekle kalmaz varolan herseyi onceden bilebilecegimiz bilmemizi saglayacak bir formul, bir dil, bir bilim bulmak icin calismalar yapar.. bu oyle bir sey olmalidir ki insan, karsisina cikacak her sorunu sanki bir matematik problemi cozermiscesine kesin bir sekilde cozebilmelidir.. hatta kendisini bulamasada bu formulasyona isim bile koymustur: caracteristique generale..
  
  platonik askimizin getirdigi acilara, bu ilke ile katlanmaya calisiriz demistik.. katlanmaya calisiriz zira bu ilke bize sunuda gostermektedir.. tum gelecek dusuncelerimiz ve algilamalarimiz, basimiza gelecek olan her sey, onceki dusuncelerimizin ve algilarimizin sonucudur.. yani hayatimi bir bir, bir araya getirip bir formul olusturabilseydim yaptiklarim yapacaklarimin teminati olacagindan bir ceylana asik olacagim ve ona erisemeyecegim ortaya dokulebilecektir.. belkide bundan sonra olabilecekleri onceden gorebilecek, ve, ve ....
  
  ancak leibniz bu noktada devreye girerek bana soyle diyecektir: ''tanri her zaman net bir sekilde en iyiyi secse de bu daha az yetkin olanin gerceklesmesini yada olasi olmasini engellemez.. cunku onun gerceklesmesini engelleyen sey olasi olmayisi degil yetkin olmayidisir.. yani karsiti olasi olan sey zorunlu degildir..'' burada yeniden ceylanimiza donelim.. evet ben her bir boku yemis olabilirim, zekamda yeterince kivrak olmayabilir, entellektuelligim de kafi gelmeyebilir cok cok tipsiz de olabilirim ama asik olunanin aski olamama durumumun karsiti (asik olunanin da asik olabilmesi) olasi oldugundan onun aski olamama durumum zorunlu degildir.. yani durum ne kadar karamsar ne kadar guc gorunsede , platonik ask durumum ortadan kaldirilabilecek gucluklerdendir..
  
  leibniz'e gore birinde ozel olani tumune genel kilabilen yalnizca tanridir.. bu ayni zamanda, tanri'nin birini de bize ozel kilabilecegi dusuncesini vermektedir.. yani yukarida bahsettigimiz ve kendimize bir cikar yol bulmayi umdugumuz, ortadan kaldirmayi dusundugumuz gucluk icin eyleme gecme dusuncesi verecektir.. leibnizin dusunceleri isiginda soyle diyecegiz.. istedigim eylem ozunde iyidir cunku bir devlet buyugunun istegi yerine getirilip uc cocuk yapilacaktir.. o halde tanri bu eyleme izin verecektir.. velev ki istedigim eylem kotu olsun tanri istemese de yine izin verebilir cunku belki de daha buyuk bir iyilik dogabilecektir.. (ornegin, anakin skywalker'in jedi egitimi almasi ve sonrasinda cocuklarinin gucun karanlik tarafini yenilgiye ugratmalari)
  
  yine o'na gore ''tanrinin en buyuk amaci, ruhlarin mutlulugudur.. ama bu mutlulugu genel duzenin elverdigi olcude gerceklestirir.. ve efendilerin en iyisi olan tanri yalnizca dogru yonelim bekler..'' bizi dogru yola koymaz ama bize dogru olan yolu gosterir, onemli olan sadece dikkatlice bakabilmek, vermis oldugu zekayi kullanabilmektir..
  
  ceylanimiza ulasabilmek icin en az onun kadar kosabilmeli yani kendimizi gelistirmeliyizdir.. zaten cizgisel devinimi ilk tanimlayan kisi olarak bize sunu da soylemektedir: hersey erdemini yada gucunu kullandigi zaman yani eylemde bulundugu zaman iyiye dogru degisir.. gercek mutluluga varmanin tek yolu da gelisimdir...
  
  caykovski esliginde eserleri okunmamali yada aglamak goze alinmalidir.. bu kadar sevipte sevilmeyenlerin dostu iyilikler krali biri bile olurken yapayalniz olmus, durumumuza halimize yanmamamiz gerektigini bu dunyanin mumkun dunyalarin en guzeli oldugunu bir daha gostermistir..
  
  bu caylak yazarimizda, bir mumkunun bir baska mumkunle bir arada mumkun olmasini ceylanina verdigi leibniz kitabindan beklemektedir..
  
  keske her candide ruhlu muhendislerin yaninda bir pangloss olabilseydi.. candide ruhlu muhendisler seni cok ozluyor, ruhun sad olsun..