max

• bu film vizyona girdiğinde doğal olarak bazı eleştiriler almıştı; hitler'in "saf" gençlik hallerini, ressam olma tutkusunu sergilemesi yüzünden... bunlardan biri de şuydu: "hitler'i çok insani gösteriyor!" bu tepki iki soruyu akla getiriyor: ilk olarak, neden muhtemelen eleştiri sahibinin düşündüğü gibi sanatla uğraşmak hitler'e yakıştırılamamaktadır? ikincisi, hitler neden "insani" gösterilmemelidir?
  
  ilk sorunun yanıtı şu olabilir: sanatla, hele resimle uğraşanlara masumiyet atfedilmesi gereksizdir. sanat; pekala, "işlenmemiş bir suç"^* da olabilir. filmde bizi düşündürmesi gereken şey hitler'in ressamlığı değil, kötü bir ressamın iyi bir faşist olabileceği gerçeğidir. (bkz: mustafa kamil zorti) bu bağlamda düşünüldüğünde, hitler bir ressam iken tehlikesizdir, sanatını politikaya adadığı zaman ise tehlikeli. ancak o her iki halde de "masum" değildir. işin aslı şu ki, bizim hayran olduğumuz birçok sanat eseri derin bir yıkma dürtüsü ile yapılmışlardır.
  
  genç hitler'in nsdap ileri gelenleri tarafından nasıl "kafalandığı" da bol bol gösteriliyor. hitler, şimdiki almanya'da yaşasaydı, belki kötü bir ressam olarak bir grafik ajansında iş bulmuş, sümsük birisi olarak yaz tatillerinde antalya'ya gelecekti. mesele enerjinin akışını kontrol etmektir, onu durdurmaya çalışmak değil.
  
  tutku, ölümü ve yıkımı dışlamak zorunda değildir. hitler swastika figürleri, ideal aryan gençliği resimlerini yaparken de, auschwitz'deki toplama kampının inşaat emrini verirken de aynı yıkım tutkusuyla hareket ediyordu.
  
  ikinci sorunla ilgili olarak.. hitler tabii ki bir insan olarak resmedilmelidir. hitler'i şeytan olarak göstermek, özellikle amerika'da ve amerikan kültür endüstrisinde, gerçek şeytanların sorumluluğu üzerlerinden atmak için kullandıkları bir taktiktir. çünkü "şeytan"ı tanımladığınız anda iş biter, o hep dışardadır. o insan olmayacak kadar kötü bir yaratıktır, doğal olarak amerikalı da olamaz. amerikan sinemasında holocaust, bir yandan yahudi sermayesinin, bir yandan demokratların gönlünü çelen bir konsomatris gibi sürekli dünyaya pazarlanır. bu sinema aracılığıyla sam amca da arada arınmayı ihmal etmez, halbuki sam amca'nın yaptıkları belki hitler'inkiler yanında hiç kalır. bunu bilemeyiz, çünkü kamera bizim elimizde değildir.
  
  marx'ın en sevdiği sözde olduğu gibi, insana dair hiç birşey bize yabancı olmamalıdır. hitler, "şeytan" değildir. onu şeytan olarak tanımlayanlar sorumluluktan kaçmaktadırlar. hitler, insandır. bu durumun varlığı, diğer insanlar için aşkın imgeler üreterek kaçılması değil, yüzleşilmesi gereken bir probleme yol açacaktır.