iris murdoch

• irlandali (dubliner) has kadin yazar. felsefeci, sartre'in fahri esi (oder sozlusu) onun da bir gozu gariptir. kitaplari genelde birbirine benzer (benzeyebilir), karakterleri sanki bir diger kitabindan cikip, maske takmislardir bu kitapta da vs.. ama guzel kitaplardir, hep birinci tekil, hep erkek kahraman (sanirim). melekler zamani ile ruya sakinleri birbirine asiri simetrik. kara prens en iyi yapit, bas (sanirim, hala okuyorum ama falso yok). kaderin en buyuk adiligi olarak, alzheimer'dan oturu gecen sene (/2 sene once?) adini bile hatirlayamadigi bir sekilde ebediyete intikal, edebiyata surekli ikamet etmistir.
• dame jean iris murdoch. dublin doğumlu. annesi irlandalı, babası ingiliz. daha bebek yaştayken ingiltereye taşındı ailesiyle ve orda hayatını sürdürdü.onlarca hikaye ve oyun yazmıştır (jackson's dilemma, the sovereignty of good, sartre ). mükemmeliyetçi bir yazardı ve 1919-1999 yılları arası yaşadı..
• son bir kaç kitabında kafayı dine takması, bence yaklaşan alzheimer'in habercisi idi. kocası, hastalığın farkedilme ve gelişim sürecini bir kitap yazarak anlattı
• sittin adet kitabinin neredeyse %90'inda din ile ugrasti durdu, platon'cu felsefeye baglandi ("tanri olmasa da iyi gene olur mu?" - "good without god"), son kitabinda ("green knight") anlatimda kopukluklar hayli ayyuka cikmis. kocasi onun son yillarini anlatan kitabi tutunca, bir yenisini daha yazdi ve gecen yil, iris'in de yakin arkadasi olan bir tombul bayanla evlendi... 8( hastaliginin kaydini tuttugu kitaplarda, murdoch'in son zamanlarinda "teletubbies" tutkunu oldugunu yazmasi ise bu naciz hayrana bir hayli darbe vurmustu.. 8((
• hayati yakinda filme alinacakmis, onu da adini unuttugum bir baska "dame" oynayacak (james bond'daki q (yoksa m miydi?), chocalate'daki buyukanne).
• eger vaktiyle hoslasmayip da ayrildiginiz, sonrasinda da deliler gibi "yine" tutuldugunuz bir sevgiliniz (tercihen kiz) varsa, "the sea, the sea"sinden uzak durunuz. keza, the black prince icin de gecerli bu soylediklerim.. hele de sevgilinizi (oder your "ex") oldugundan daha yuce gorur olmussaniz...
• melekler zamanı muhteşemdi. her zaman kitaplığımın en güzel yerinde duracak. tek boynuzlu atı hala bulamadım (1984, can) arıyorum.
• hayati (ozellikle son yillari, alzheimer' a yakalanmasi vs) filme alinmis yazar. filmde basrolde judi dench oynuyor.
• ilk kitabı felsefi bir inceleme sartre'ın yazarlığı ve felsefesi.. daha sonra ilk romanı (bkz: ağ)ı yayınladı.kendisi felsefeci olmasının getirdiği düşünsel derinliği romanlarına da yansıtan, felsefe ve sanat arasında dengeli bir ilişki kurarak insan doğasını yakından inceleyen romanlar yazan bir yazar..romanlarının konuları daha cok insanın doğası ve ruhu, iyilik ve kötülük, yalan ve gerçek gibi kavramlar.. modern toplumların bunalmış ve mutluluk arayışı içindeki insanlarını fantastik, gotik biraz da dini unsurlardan da yararlanarak anlatır.. obsesif bir aşk hikayesini anlattığı başyapıtı "the sea,the sea" ingiltere'de booker ödülünü kazandı..
• 26 kitabindan henuz yarisi biel turkceye cevirilmemis buna karsi tum dunyanin 21yy en onemli yazarlari arasinda saydigi ingiliz yazar. hayatini konu alan filmi ise yine cok saygin bir elestirmen olan kocasi john bailey tarafindan yazilmis bir kitabin uyarlamasiymis.