kutup yıldızı

• tanrı yolu.
  
  (turk mitolojisi)
  
  selçuklu sanatında sıkça görülen motif. genelde selçuklu camilerinin giriş cephesinde görülür. domuz, kuş, ejder, yılan gibi hayvanlar yine 11-12yy da selçuklu yapılarında görülen diger mitolojik ögelerdir.
  
  domuz ve ejder bu kombinasyonun islam dünyası ile çelişen en belirgin öğeleridir. bina cephelerinde görülen bu orta asya şaman gelenekli anlayışosmanlı ile birlikte değişecek rumi, hatai ve benzeri bitkisel palmetler dışında hayvansal motiflere artık yer verilmeyecektir. turk kozmolojisi de suratle arap gelenekli islam sanatinin golgesinde yok olacaktir.
  
  (bkz: selcuklu sanati)
  (bkz: osmanli sanati)
  (bkz: islam sanati)
• askerde öğretilen yön bulma tekniklerinden birinin adı.
  
  gece eğitiminde askerlere bu konuyu anlatmakla sorumlu uzman çavuş, topluluğa yok büyük ayı, yok küçük ayı, yok cezve diye uzun uzun yöntemden bahsetmiştir. erlerden biri çıkar;
  
  -komutanım şu anda gösterebilir misiniz?
  -valla arkadaşlar 17 senelik askerim, daha göremedim şu yıldızı mnakoyyim!!!
• polaris...
  
  dunyadan 432 isik yili uzaklikta bir cift yildiz. tabi biz, buyuk olan yildizi goruyoruz. gunes'in 48 kati bir çapa sahip oldugu biliniyor. yuzey sicakligi ise yaklasik 5900 santigrat derece. bu yıldız o kadar güçlü ışıma yapıyor ki, parlaklığı güneş'in tam 2.500 katı. zaten bu aşırı parlaklığı yüzünden dünya'dan görülebiliyor. yoksa, o kadar uzaktaki sıradan bir yıldızı çıplak gözle görebilmemiz mümkün değil.
  
  gunesin 48 kati çapa ve 5900 derece yuzey sicakligina sahip olduguna ve bir kirmizi dev olmadigini tayf olcumlerinden anladigimiza gore cepheid tipi degisken bir yildiz oldugu dusunulebilir. cift yildiz dedik evet, buradaki ikinci yildiz ise sari cuce denilen gunes benzeri (güneş'ten biraz daha büyük ve 3 kat parlak) bir yildizdir. bu her iki yıldız, birbirlerinin ortak kütleçekim merkezi etrafından 30 yıl süren bir yörüngede hareket ediyorlar
  
  kutup yildizi bir cift yildiz olarak bilinmesine ragmen, pek dile getirilmeyen ve güneş'ten biraz daha büyük kütleli ve dört kat daha parlak olan 3. bir yildiz da bu sistemde yer aliyor. bu üçüncü yıldız oldukça uzakta ve ilk iki yıldızın çevresinde 100 bin yıl süren bir görüngede dolanıyor. özetle, kutup yıldızı aslinda üçlü bir yildiz sistemi.
  
  kutup yildizi dunyanin donus ekseni uzerinde yer aliyor. (aslinda tam olarak orada degil. eksen dogrultusunda olcum yaparsak, 44 dakika yani bir derecenin 3/4'u kadar sapmis durumda.) bu yuzden hep ayni yerdeymis gibi goruluyor. dunyanin her 25.000 yilda bir yaptigi yalpa döngüsünü goz onune alirsak, kutup yildizinin yavasca yerinden kayiyor ve bir sure sonra kuzeyi gostermez hale gelecek. neyse ki, bunu ne ben, ne de torunlarimin torunlarinin torunlari (onlarin da torunlarinin torunlari) goremeyecek.
  
  sadede gelelim; kutup yildizi (normalde aşırı parlak olsa da, dünya'ya çok uzak olduğu için) oyle parlak, kolay görülebilen bir yildiz degildir. gokyuzunde bulmak zordur cunku yaklasik 1.9 kadir parlakligi ile sehir isiklari arasinda kolayca kaybolabilir. bulmak icin buyuk ayi takim yildizini olusturan "cezve"nin kenar kismindaki iki yildizi kullaniriz. cezvenin kenarini olusturan yildizlar arasina bir cizgi cekerek, bu iki yildiz arasindaki mesafenin 5 kati kadar yukari baktigimizda onu gorebiliriz. zaten isik kirliligi olan bir yerde isek, gorecegimiz tek yildiz da o olur...
  
  son olarak, haritalarda bugun kuzey yarimkure ustte goruluyorsa, sebebi iste bu yildizdir. oysa biliyoruz ki, dunyanin "ust"u veya "alt"i yoktur...
• big dipper'dan yararlanarak kendisi (polaris) kolayca bulunabilir.
  http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap070108.html
• hayatin, adama ortada gözle görülür hic bir neden yokken sagli sollu girdigi dönemler vardir ya, hani. hic hesapta olmayan bir sekilde, baska bir memlekete staja yollanmisim. bitirmem gereken, hakkinda hic bir fikrim olmayan bir proje verilmis. süre kisitli, uzatmam mümkün degil. vazgecersem okul uzuyor. gecici bir yatacak yer bulmusum, sokakta kalmam an meselesi. ev, oda, yurt, misafirhane bulmak sözkonusu degil. bulsam da ödeyecek para yok. annemler korkunc günler geciriyorlar, yanlarinda degilim. sinavlar iyi gecmemis. sevdigimle gelmisiz bir yol ayrimina, kurtaralim dedikce batiyoruz.
  
  stajin ilk günü geliyorum enstitüye. sehre 15 kilometre, orman ici bir yer, üc dört saatte bir otobüs geciyor, bir kac kilometre ötesinden. dün konustugum, israrla bana bu projeyi veren danismanim acil bir sorun yüzünden gece japonya'ya ucmus. haftalar ala bilirmis, ne zaman geri döner belli degil. kimse ne yapacagimi bilmiyor. bir sekreter götürüyor beni odama. elime binanin krokisini veriyor, ortadan kayboluyor. ödüllü, modern bir yapi. hic bir yere cikmayan merdivenler, görsel yanilsamalar, escher 'in elinden cikmis gibi. bombos koridorlarda gün boyu kimseyle karsilasmiyorum. bilgisayarin basina oturuyorum, güya arastirma yapiyorum. ikide bir daliyorum. burnum kipkirmizi akiyor, dokunsalar yagmur gibi bosalacagim.
  
  sonra karariyor ortalik. terasa cikiyorum, bogulacagim. bakiyorum bir teleskop. anladigimdan degil, astronomi hic ilgimi cekmis bir sey degil. öylesine bakiyorum yildizlara. birden arkamdan biri ingilizce sesleniyor " belli bir yildiza mi bakiyorsun?" " bilmiyorum" diyorum gülümsemeye calisarak "galiba kayboluyorum, yolumu gösterecek olanini ariyorum" bakiyor bana, "o zaman suna bakacaksin" diyor. "köle tacirleri, osmanlilar bizim cocuklari kacirdiklarindan, anneler cocuklarina ilk bu yildizi ögretirlermis, onu izlersen evin yolunu bulursun diye." moldovyali bir doktora ögrencisiymis. afalliyorum; carpilmis, utaniyorum "dertlerimden", alemin merkezinde oturan "ben" imden.
  
  gecmis aradan yillar, arasira yolumu kaybeder gibi olunca bakiyorum o yildiza.
  
  not: bu entry, sadece müberra'ya özeldir. ücüncü kisilere verdigim rahatsizliktan dolayi özür dilerim.
• kuzey yildizi, simal yildizi, demirkazik, culpan gibi isimleri de vardir.
• (bkz: cynosure)
• ~ 14.000 yıl önce bu sıfata vega sahipti.^*
• http://en.wikipedia.org/…is_alpha_ursae_minoris.jpg
• kuzey kutbunda iseniz eğer, bulması kolay olan yıldız. güneyde de benzer sabit olanı var, gerçi presesyon var yüzlerce binlerce yıl zaman aralığına göre gökküre üzerindeki konumları pek sabit değiller ama kuzeydekini nasıl bulacam derseniz eğer;
  
  http://www.youtube.com/watch?v=0tfzdo8kctw