louisiana

• nasıl washington eyaletinin ismi george washington'un; virginia eyaletinin ismi virgin queen^* lakaplı kraliçe elizabeth'in, georgia eyaletinin ismi ingiliz kralı ikinci george'un şerefine konmuşsa, lousiana'nın ismi de fransızların güneş kralı^* lakaplı ondördüncü lui'sinden gelmektedir. thomas jefferson'un zamanında napoleon'dan satın almış olduğu bir eyalettir louisiana. böyle satın alınmış bir başka eyalet için (bkz: alaska).
• napoleon tarafından zamanında 15 milyon dolara satılan eyalet. bugün bu parayla ronaldinyo yu bile alamazsın vallla..
• abd'nin 3. cumhurbaskani jefferson'in doneminde napolyon bonapart yonetimindeki fransa'dan 15 milyon dolara satin alinan louisiana territory ile (ayni ismi tasidigi icin) sikca karistirilan eyalet. louisiana territory denilen yer 2,147 milyon kilometrekare buyuklugunde ve su anki abd'nin %23'unu olusturan cok buyuk bir alandir. bu alan simdiki arkansas, missouri, iowa, oklahoma, kansas ve nebraska eyaletlerinin tumu ile minnesota, kuzey ve guney dakota, new mexico, montana, wyoming, colorado, ve louisina eyaletlerinin bazi kisimlarini icerdigi gibi, kanada'nin iki bolgesi alberta ve saskatchewan'in da kucuk birer kismini iceriyordu. ve aslinda teksas'in kuzeyinde bir kesimi de icermekteydi ama teksas'in abd'ye katilisi karisik oldugu icin louisiana territory'nin icerdigi eyaletler arasinda teksas'i pek saymiyorlar. napolyon ingiltere ile savasta oldugu icin ve haiti'de kuvvetleri hastalik ve direnis dolayisi ile basarili olamadiklarinda kendisine karsi direnisin louisiana territory'de de gelisebilecegi endisesi ile, ve ingiltere'nin denizlerdeki ustunlugunu gordugu icin, amerika'da bir fransiz somurgesi olusturmaktan vazgecmis. o zamanlar doguda 13 eyaletten olusan abd icin ise appalachian daglarinin batisinda bulunan kesimde uluslarasi ticaret yapabilmek icin mississippi irmagi uzerinden new orleans'da okyanusa acilabilmek onemli bir gereklilik olarak ortaya cikmis. jefferson adamlarini 10 milyon dolara new orleans'i satin almak icin yetkilendirmis ama napolyon'un paranin %50 fazlasina 2 milyon kilometrekare yeri oldugu gibi verme onerisi karsisinda hayir diyememis. yine de bu satinalimin anayasaya uygun olmayabilecegi konusu gundemi bir sure isgal etmis. o zamanki abd'nin yuzolcumunu iki katina cikartacak olan bu alima alinacak yerlerin col oldugu iddiasi ile karsi cikanlar olmus ama jefferson bu isin yararina kani oldugu icin israr etmis. tarihin en buyuk gayrimenkul alisverisi olarak adlandirilan bu satinalim 1803'te tamamlanmis. alinan yerlerin nasil yerler oldugu bilinmedigi icin jefferson 1804-1806 arasinda bu bolgeye ozellikle missouri irmaginin kaynagini, ayrica ticarete uygun su yollarinin varligini ve pasifik okyanusu ile ne tur su yolu baglantilarinin oldugunu arastirmak uzere yardimcisi lewis ve onun da sectigi clark adli bir baska asker ile 33 kisiden olusan bir bulus kurulunu gondermis. bu kurul ilkel tasit araclari ile irmaklar asarak, karsilastiklari amerikan yerlilerinden de yardim da alarak missouri'nin kaynagini bulduklari gibi buradan columbia irmagi araciligi ile pasifik okyanusu'na da ulasmislar. yolculuk boyunca bitki ortusu, hayvan cesitleri vb gibi seyleri kaydedip, ornekler almislar. o zamanlarin 13 dogu eyaletinden olusan abd'si 15 milyon dolara neyi satin aldigi hakkindaki ilk bilgileri bu yolculuk ile ogrenmis. abd'liler bu satinalima louisina purchase, bulus yolculuguna ise lewis and clark expedition diyorlar. fransizlar ise bu alisverise la vente de la louisiane, yani louisiana'nin satilisi diyorlar.
• zamanında fransa'ya bağlı olmasından ötürü halen avrupa hukuku kapsamında ve etkisinde olan eyalet.
  anglo-sakson hukuk sistemindeki abd'nin, kıta avrupası hukuku'nu temsil eden yegane kısmı.
• amerika birlesik devletleri'nin en ilginc ve sahsina munhasir eyaletlerinden biridir. bu kisim kafadan onemli cunku birkac eyalet haric, geri kalanlarin kendine has karakteristigi yoktur. louisiana'da ise sacma sapan bir sekilde fransiz, ispanyol, haiti ve afrika kulturlerinin birbiri ile ic ice gecmis halini gorursunuz. 14.louis nasil bir pezevenktiyse ismine her yerde rastlarsiniz, louisiana, lausanne vs. neyse, ozetle baskin olan bir fransiz kafasi vardir eyalette. insanlarin, mekanlarin, yemeklerin isimleri cogunlukla fransizcadir. ote yandan gunluk hayatta kullanilan ingilizce, geordie aksanini bazen mumla aratir.
  
  en fakir eyaletlerden biridir ki zaten bati komsusu teksas haric tum komsulari ulkenin en zebil, en fakirlikten kirilan eyaletleridir. bu fakirligin hikayesi ise cok eskilere dayanir, kolelik diyeyim siz anlayin. halki acaip egitimsizdir. zaten bu egitimsizlik yuzunden kapali, konservatif tuhaf bir seye donusmustur. ornegin zamaninda toyota, buraya dev bir yatirim yapmaya niyelenmis ama egitimli insan yoklugu yuzunden tennessee'ye yonelmek zorunda kalmistir. cografi olarak dumduz bir eyalettir, dumuz olmasi nedeniyle her yani suyla, bataklikla doludur. her siddetli yagmurda ya sel ya kasirga tehlikesi altindadir. hem bu yuzden, hem de balikciligin, avciligin ve aylakligin yaygin olmasi nedeniyle evlerin bahcelerinde genelde bir de aluminyum tekne bulunur. en ne alaka lan diyeceginiz yerlerde bile.
  
  belki de bu yuzden eglence hayati, kumar, fahiselik, uyusturucu vs gibi her turlu naneye son derece acik bir yerdir. daha once belirtildigi gibi otoyolda giderken drive inden daiquirinizi alip yolunuza devam edebilir, herhangi bir benzinlikten brown bag icinde biranizi alip polislere el sallayarak devam edebilirsiniz. yeter ki sacma sapan araba kullanarak ve kaza yaparak polisin dikkatini cekmeyin.
  
  insanlari sanildigi kadar da uyuz ve kavgaci degildir hatta eglenceli tiplerdir. ama belinde bir tabancayla gecen insanlarla eglenemezseniz kiciniza mermiyi yersiniz. ulkenin en luzumsuz cok silahlanmis onuncu eyaletidir.
  
  yemekleri ile unlu olma konusuna gelince. bu kadar farkli kulturun harman olmak zorunda kaldigi bir yerde elbette ki ilginc yaklasimlar var. en basitinden bamya kullanilarak ^*hazirlanmis gumbo yahut etouffe ile baslayip ayni tabakta balik, crawfish, kurbaga bacagi ve istiridye ile devam ettiginiz bir yemegi pecanli turta ile bitirebilirsiniz. genelde bulduklari herseyi kizarmaya egilimlidirler ama bunun sebebini baska yerlerde daha detayli ele alabiliriz.^*
  
  ozetle rezalet bir yer olmasina ragmen yine de oldukca ilginc bir eyalettir. yolu dusen hemen nefret etmeden once birazcik anlamaya calisirsa eglenceli bile olabilir hatta. bakin belli basli kentlerini bile saymiyorum, hepsi ayni bok.
• serce boyutlarinda ucan hamambocekleri, yerlesim yerlerinin etraflarindaki batakliklarda gezen timsahlar, nem sis ve batakliklarin icersinde bitmis hayaletimsi agaclara ev sahipligi eden, insanlarinin her daim sarhos gezdigi, sicakkanli oldugu, timsah eti, kedi baligi, crawfish yenilen, kaplumbaga corbasi icilen, eglence katsayisinin yuksekligine dogru orantili olarak bir umutsuzluk bulutunun kusattigi hissedilen guney eyaleti. sehirlerinin sokaklarinda insanlarin fransizca konustugunu duymak pek sasirtici degildir (bkz: cajun) (bkz: mardi gras) (bkz: eve's bayou)
  
  insanlarinin cildirmis gibi araba kullandigi bu eyalet ayrica en cok driving under the influence kazalarinin gerceklestigi sarhos surucu problematigine sahip bir bolgedir. eyalet sinirlari icersinde araba kullanan sahsin elinde bira veya icki sisesi bulundurmasi haliyle yasakken uzeri kapali plastik bardak icersinde icilen icecekler serbest olup, drive through daiquiri satan mekanlarla birlikte bir yandan hiz yapip diger yandan yasal bir sekilde kokyteyl yudumlayabileceginiz yegane yerdir.
• abd'nin karadeniz'i.
  
  dünyada karadeniz'den sonra en çok kara lahana tüketilen bölgedir ve cajun fıkraları ile meşhurdur.
  
  jason stackhouse'da da biraz laz havası sezmekteyim.
  
  ama circe arkadaşımız, inatla stackhouseların bildiğin gerizekalı olduğunu, lazların beyinlerinin ise kısa devre çalıştığını, bu yüzden de stackhouselar ile lazların arasında fark bulunduğunu savunuyor.
  
  gün gelecek ve circe şunu itiraf edecek:
  
  (bkz: kavimler göçüne inanmıyorum ama bir karalahana var)
• her abd yoresi gibi federal ve eyalet mahkemelerine sahip, circuit sisteminde yamulmuyorsam georgia'ya bagli olan, ticari hukuk'un kara kapli kitabi ucc 2'nin pekcok maddesini kabul etmi$ bulunan, comparative risk analysis gibi faideli araclar kullanan tort prosesine sahip, hukuk sistemi ortalama bir amerikan eyaletinden daha avrupai olmayan eyalet.
  (muhendis insanlara^* 5 ayda 900 sayfa hukuk kitabi okutan okullara sahip eyalet ayni anda^*)
• meksika korfezinden cikarilan midyelerin lup lup yenildigi eyalettir. bpnin petrol sizintisinin sadece 10 ay once oldugunu hatirlarsak, ileride kanser oranlari cok yukselecek, yazik!
• kumarin serbest oldugu eyalettir. texas'dan ozellikle (kumar yasak) millet yasadigi sehre gore 2-4 saat arasi kullarak, olmadi gunu birlik veya gece kalmalik oynar da oynar. oklahoma (texas'in kuzeyi) da da kumar serbesttir, ama ikisini de gormus biri olarak louisina daha iyi.