louisiana alışverişi

• abd'nin kurulu$ yillarinda, louisiana eyaletinin fransizlardan amerikalilarca satin alinmasi .
• literatüre 'louisiana purchase' olarak gecmi$ olup, abd'ye 15 milyon papele patlami$tir, satin alinan eyalet louisiana, sonradan 9 eyalete bölündügü icin, günümüzdeki ufaklikla alakasi azdir. bir gecede abd cografi alani 2'ye katlanmi$ ve dogal kaynaklar co$mu$tur. 1803'de olmasi nedeniyle $u tarih itibariyle gelecek yil 200. yilini kutlanacaktir.
  (bkz: bicentennial)
• tarihin en buyuk gayrimenkul alisverisidir.
• bu mukaveleyle napolyon, abd'nin üçte biri kadar olan ve kanada'dan meksika körfezine uzanan (arkansas, missouri, nebraska, ıowa, south dakota, minnesota, kansas, oklahoma, colorado ve wyoming) geniş toprakları, oranın sahibi kızılderililer yokmuş gibi, washington'a satar.
• 2005 senesinin gsyih'sı ile kıyaslandığında 707.6 milyon amerikan doları etmektedir.^*
• amerika birlesik devletleri ve dolayisi ile tum dunya tarihini toptan sekillendiren bir olaydir. her ne kadar thomas jefferson'a bu alisveris sebebi ile buyuk bir muhalefet olduysa da, siradan halkin gordugunden cok daha onemli getirileri olmasi ve muhtemelen su an bildigimiz durumdaki amerika birlesik devletleri'nin var olmasini sagladigi icin aslinda diplomatik bir basaridir.
  
  acaba oyle mi? tabii bunu thomas jefferson becermis olsa idi diplomatik basari diyebilirdik ama diyemiyoruz cunku bu alisveris icin napolyon'u asil ikna eden kendisi degildi. "kimdi peki?" sorusuna cevap vermezden evvel, "neden bu kadar onemli?" sorusuna cevap verelim.
  
  thomas jefferson'dan onceki baskan john adams yonetiminin son doneminde cikan quasi war sirasinda fransizlar zaten belini dogrultmaya calisan ve ingilizlerin elinden kendilerinin kurtardigi amerika birlesik devletleri'ne gunumuzdeki degeri ile yaklasik iki yuz milyon dolarlik zarar verdiler. tamami denizde gecen bu savaslar sirasinda amerika birlesik devletleri'nin ticaretinin bagli oldugu donanmasi buyuk zarar gordu. ustelik fransizlar hic kara savasina girismemislerdi, cok muhtemeldir ki boyle bir durumda amerika birlesik devletleri hikayesi ya tamamen sona erebilir ya da somurgelesmis siradan bir devlet haline gelebilirdi.
  
  thomas jefferson boyle bir olayin ertesinde fransa ile diplomatik iliskilerini iyilestirmeye karar verdi fakat ote yandan abd'nin, en onemli ticari partnerlerinden olan hispaniola adasi [gunumuzdeki haiti ve dominik cumhuriyeti] uzerinde fransa ile cikarlari catisiyordu.
  
  bu kosullarda, napolyon'un ilgisini doguya yonelmek yerine amerika kitasi cekse idi, basarili olmasi dusuk bir olasilik degildi ve bundan en cok zarar gorecek olan da abd olacakti. bu yuzden aslinda basitce napolyon ve fransa'nin tasi taragi toplayarak amerika kitasindan cekilmesi seklinde nitelendirilebilecek bu olay thomas jefferson'in arayip da bulamayacagi firsatti.
  
  peki napolyon'un bu hareketi yapmasinin sebebi neydi? napolyon'un doguya hareket isteginin yanisira louisiana'da bulunan aedes aegypti adli ve sari humma bulastiran sivrisinek.
  
  napolyon'un louisiana'daki personelinin %60'ini ayrica ust duzey generallerini olduren ve o donemde tedavisi bulunmayan bu hastalik, temiz su ve yiyecek bulma sorunu ile birlesince askeri gucune cok guvenen napolyon muhtemelen, "burasi ile ugrasacagima gider doguya dogru genislerim" diye [ve muhtemelen "oh nasil gecirdim amerikalilara, bok gibi yeri kakaladim" dusunerek avrupa'yi atese vermeye karar verdi.
  
  geride sorunlari gunumuzde hala cozulememis ve yolsuzluk, fakirlik ve aclik ile savasan, haiti ve dominik cumhuriyeti'ni birakarak.
• sati$ anla$masi, fransiz bakan barbe marbois, robert livingston ve james monroe tarafindan 30 nisan 1803'de paris 'te imzalanmi$tir.
• düz mantıkla yaklaşıldığında böyle bir saçmalığı napoleon nasıl yapmış diyebilirsiniz, zira bugün abd topraklarının dörtte biri bu satış sayesinde abd'ye geçmiş.
  
  ancak kazın daha bir çok ayağı var. o topraklar hali hazırda yedi yıl savaşları sonucunda kaybedilmiştir. fakat fransa 1800 yılında ispanya ile yaptığı gizli anlaşma sonucu louisiana'yı geri almıştır. ancak bu geri alış daha çok kağıt üstündedir. bölgenin yönetimi yine ispanyollarda kalmıştır. ayrıca o yıllarda fransa savaş halindedir ve deniz savaşlarında ingiltere'ye karşı pek şansı yoktur. bu durumda o toprakları yönetmesi pek mümkün değildir. sonuçta fransa zaten yönetmediği bu toprakları para karşılığı abd'ye satıvermiştir. hatta öyle ki fransa'ya bu toprakların resmi transferi satış anlaşması imzalandıktan daha sonra olmuştur. hem zaten satmasaydı 1815'te kaybettiği savaş neticesinde yine elinden çıkacaktı. böylece hiç bir hayrını görmeyecekti.
• 1699 sonrası osmanlı padişahları, eski dünya'da bunun benzeri bir satışı uzun vadeli ve taksitli olarak 1923'e kadar yapmışlardır. bu da tarihin en uzun mortgage işidir.
• insanlar "bir karış vatan toprağını bile sattırmayız!!!" diye hamasi söylemlere geçtiğinde hep aklıma bu olay geliyor. bir karışı bırak, 20 ülkelik toprağı satmış adamlar. günümüz milliyetçiliği ile bakıldığında inanılmaz geliyor oysa ki. bugünün ideolojileri ile geçmişi bile algılayamıyorken, geleceği nasıl öngörebiliriz ki?