öğrenildiğinde ufku iki katına çıkaran şeyler

• pokemondaki ekans ve arbok isimleri, snake ve kobranın tersten yazılmış haliymiş.
• çoğunu bildiğimiz ilginç ilişkiler..
• evet kölelik gelmiş geçmiş en kötü şeylerden biri. tabii ki çok kötü bir şey keşke olmasaydı. lakin gelmiş geçmiş en önemli adımların yapı taşları kölelerdir. yıl olmuş 2017 herkes piramitlerin nasıl yapıldığını merak ediyor. taa yıllar önce teknoloji denen şey yok gibi bir şeyken "ulan nasıl buraları böyle tren yollarıyla sarmışlar binlerce kilometre" diye merak ediyor. cevabı kölelik.. binlerce insanı alıp ölene kadar orda çalıştırıyorsunuz. hiç ama hiç umrunuzda değil onların ölmesi kalması. bi tünel acabilmek için yüzlerce çinliyi içinde patlatabiliyorsunuz. köleler tonlarca ağırlıktaki taşları çölde taşımasalardı o piramit asla olmuyacaktı. teknoloji bu kadar gelişmeyecekti..
  
  hatta şuan elimizdeki bilgisayarlar veya iphone'lara erişim de bu kadar kolay olmayacaktı. şuan gidin çindeki bi fabrikaya görün köleliği. onlar günde 20 saat çalışıp bize ucuza teknoloji saglıyorlar. çalışma şartları o kadar kötü ki merdiven boşluklarına file asıyorlar ki çalışanlar intihar edemesin. düşmesin filan değil bakın intihar edemesin.
  
  savaşların bir çoğu da bu dogrultuda gerçekleşiyor aslında. iran- irak savaşında irak kazanmak üzereyken savaşı iran lehine çeviren olaylardan biri ise iranlıların ölmeye gitmeye başlamasıdır. bi süre sonra iran'ın savaş stratejisi ölüme insan göndermek olmuştu. binlerce insanın eline bi silah verilip saldır diyorlardı. 10 bin agır silahlı karşısında 100 bin sandaletli iranlı oluyordu. bi taraftan 80 bin kişi olurken diğer taraftan 10 bin kişi oluyordu. sonuçta iran kazanıyordu.
  
  dünya etraflıca düşününce gerçekten de değişik bir yer.
  
  tribute to louis c.k
• 2.abdüldahmit'e (bkz: kızıl sultan) lakabının batılılaşma taraftarları tarafından verildiğini zannederken, ilk kez mehmet akif ersoy tarafından kullanıldığını öğrenmek.
• her saldırı bir açıktır.
  büyük iskender,
  pers kralı darius la girdiği meydan savaşında , sadece 100 atlı süvari ve 500 piyade askeri ile 100 bin
  pers askerini kılıçtan geçirtmişti.eski bir pers geleneği olan kralın ordunun tam ortasında yer alması bu açığı ortaya çıkarmıştı.süvariler üçgen bir dizilimle , tam olarak orduyu yaracak şekilde saldırmıştı.bu esnada darius da kaçmak zorunda kalmıştı.darius un kaçtığını gören ordu dağılmıştı.
• takibe aldım ,bulması zor oluyor.
• (bkz: seks hakkında gerçekler)
  
  . iki haftalık bir süre içerisinde bir erkek birey gezegendeki tüm kadınları döllemeye yeter miktarda sperm üretiyor.
  
  . penis denen organ gerçekten yaşlandıkça küçülüyor.
  
  . hızlı bir öpüşme yaklaşık 2-3 kalori yakıyor. daha tutkulu öpüşmeler süresine ve yoğunluğuna bağlı olarak 5-6 kalori yakabiliyor.
  
  . mastürbasyonun acayip faydaları var. mesela stres yönetimine birebir. pelvik kasları çalıştırıyor. endorfin salgılamanızı sağlıyor. tip 2 diyabet ve prostat kanseri riskini düşürüyor. depresyon riskini azaltıyor. kadınlarda servikal enfeksiyonları önlüyor ve çabuk uyumanızı sağlıyor.
  
  . ayrıca mastürbasyon adet dönemi sancılarını da azaltıyor.
  
  . sperm yutmak depresyon riskini azaltıyor. içerdiği prolaktin, oksitosin, serotonin ve estron hormonları doğal anti depresanlar olarak biliniyor.
  
  . vajina kelimesinin latince kökeni "kılıç kını" anlamına geliyor.
  
  . avrupalı her on bebekten biri ikea yatağında hayat buluyor.
  . dünyada saniyede dokuz viagra tableti satılıyor.
  
  . klitoris gördüğümüzden çok daha büyük. biz sadece dörtte birini görebiliyoruz.dörtte üçü vücudun içinde kalıyor. klitoris menopoz sonrası dışarı doğru büyüyor.
  
  . klitoriste 8000 sinir ucu var. bu rakam penistekilerin iki katı.
  
  . japon kadınların %75'i vibratör kullanıyor. bu oran dünyada %47.
  
  . kadınlar adet dönemlerinden hemen önce çok daha fazla seks ihtiyacı duyuyorlar.
  
  . bazı kadınlar çocuk doğururken boşalıyorlar.
• (bkz: unpaywall)
• neden bir duvar veya nesneden geçemeyiz? (hafif kuantum içerir)
  
  aslinda soru tam olarak şöyle: maddelerin temel taşı olan atomun %99,99..'u boşluk olmasına rağmen neden herhangi
  bir maddenin içinden geçemeyiz? ya da ne oluyor da ışık camdan geçerken bizim elimiz geçmiyor?
  
  simdi efenim, bildigimiz üzere maddeleri olusturan temel parçacik atomdur. hadi zamanda biraz geriye gidelim ve işimize yarar ne tür bilgiler
  olduğuna bir bakalım. bundan tam 13.8 milyar yıl önce... ya da çok geriye gittik biraz daha yakın zamana gidelim, 70 bin yıl önce. bizi diğer
  canlılardan ayıran çok büyük bir değişim yaşandı; bilişsel devrim! beslenmek için hayvanların peşinden koştuğumuz, çiftleşmek için
  dişilere kur yaptığımız, yırtıcılardan korunmak için ağaçların tepesine çıktığımız, yavrularımızı daha rahat büyütmek için sürü olduğumuz bu dönemde
  ilginç bir şekilde ortaya çıkan, var oluşumuzun nedenleri de dahil olmak üzere çevremizi ve tüm varlıkları anlamlandırmaya çalıştığımız
  insanlık tarihinin ilk ve en büyük devrimi. bu devrim sayesinde kazandığımız, soru sorabilme, merak etme ve anlamlandırma yeteneğimiz
  muhtemelen sahip olduğumuz en kıymetli şeyler. bu sebeple bunları hiç bir zaman kaybetmemeli ve sürekli geliştirmeli..
  
  bu sürekli gelişim sayesinde, ilk insanlardan itibaren günümüze büyük bir enformasyon mirası kaldı.
  konumuz ile ilgili olanlarına bakacak olursak; maddeyi olusturan en küçük
  seyin yani maddelerin özünün atom oldugunu ve bu kelimenin anlaminin ise 'bölünemez' oldugunu söylediğini düşündüğümüz ilk insan demokritus
  amca. ona göre bir maddeyi alıp sonsuza kadar bölemezdiniz, ve nihai olarak bir sınıra denk gelecektiniz. aradan geçen 2200 yıl sonrasındada
  bir şey değişmemişti çünkü, dalton maddenin en küçük birimini 'bölünemez bir küre' olarak tanımlıyordu. halbuki ondan sonra bu konuda çalışmalar
  yürüten insanların çalışmaları gösterdi ki, atomun içinde başka şeyler de var. artı ve eksi yükler, boşluklar ve çekirdek gibi. aradaki tüm
  tüm gelişmeleri geçip günümüzde kullandığımız ve kabul ettiğimiz son güncel modele bakalım.
  
  hatta işleri biraz kolaylaştıralım, çünkü kuantum dünyası çok karmaşık ve kullandığımız bu güncel modelde hesaplanmış, dolaylı
  veya dolaysız bir şekilde gözlemlenmiş yaklaşık 200 tanecik var. sadece 140 tane mezon çeşidi var.
  ama bizim hepsiyle işimiz yok tabi, genel bir çevçeve çizmek en başta sorduğumuz sorunun cevabını bulmak için yeterli olacaktır.
  
  evrende var olan tüm atomaltı parçacıklara 'fermiyon' ve 'bozon' demişler. kim demiş? tabiki isveçli bilim adamları ile norveçli balıkçılar.
  bir de ortadoğuda kafa kesen cihatçılar.
  fermiyonların 24 çeşidi var ve bunlardan 12 tanesi anti tanecik. yani gözlemlediğimiz taneciklerle tüm özellikleri zıt olan parçacıklar.
  spin sayısı, yükü vs. bu 12 parçacığın 6 tanesı 'kuark', diğer 6 tanesi ise 'lepton'. peki kimdir bu kuarklar? pazarda bulunurlar mı?
  bu arada atom piyası çok karmaşık ve bir sürü kavram dolanıyor ortalıkta. ve bunların çoğu kuarklarla alakalı. meselam; hadron, bozon, mezon,
  baryon, pavyon... yok sonuncu dahil değil tabi. birkaç kuark kafa kafaya verip bir tükkan açmaya karar verdiğinde ortaya çıkan şeye 'hadron' diyoruz.
  yani bileşik parçacık. peki bu hadronlara örnek verin desem? olaya büyük baktığımızda aslında google bir hadron'dur. bir sürü küçük birer kuark
  şirket'ten oluşmuştur. ama küçüklerin dünyasında, bunlara proton ve nötronu örnek verebiliriz. hatta öyleki bu proton ve nötron var olan tüm hadronların
  en kararlıları. peki bunlar kaç kuarktan oluşuyor? valla bana soracak olsaydınız bir 100-200 tane olmasını isterdim ama sadece 3 tane kuarktan
  oluşuyormuş bu proton ve nötron dediğimiz hadronlar. hatta bu 6 kuarka isim de vermişler; "aşağı, yukarı, acayip, tılsım, alt,üst". tamam bende
  kabul ediyorum isimler hiç hoş değil. insan bir mahmut falan koyar.
  
  neyse efenim işte, bu kuarklardan 2 tane 'yukarı' ve bir tane de 'aşağı' kuarkı tüm resmi evrakları halledince, protonu oluşturuyor.
  benzer şekilde 2 tane 'aşağı' bir tane 'yukarı' kuark bir araya gelincede nötron hadronu oluşmuş oluyor. bilim adamları, isimlendirmeyi çok seviyor
  ya hani, iki tane kuark'ın bir araya gelmesine 'mezon', 3 tanesinin bir araya gelmesine ise 'baryon' demişler. yani iki cümle önce
  kurduğum cümledeki nötron hadronu aslında bir baryon. mezon dediklerim de bir kuark bir
  de bunun antisi olan kuarktan oluşuyor. ve bu mezonlar çok kararsız, ömürleri birkaç mikrosaniye kadar.
  bu arada doğada hiç başıboş tek başına dolanan bir kuark göremezsiniz. sürekli hadron olarak bulunurlar. (hadron neydi ya?) ve tabi buna da bir isim
  vermişler; 'renk hapsi'.
  
  peki ya leptonlar?
  
  toplam 3 çiften, çiftlerden her biri de yüklü ve yüksüz bir parçacıktan oluşur. yüklü olana bir örnek verirsek olay açıklağa kavuşur herhalde; elektron.
  bir de elektrona çok benzeyen ama yüksüz olan bir diğer parçacık ise 'nötrino'. güneşte ve diğer yıldızlarda bunlardan oldukça fazla var.
  hatta süpernova patlamalarında etrafa akın akın yayılıyorlar. moğollar gibi yani. ama bunlar yüksüz oldukları için maddeyle
  pek etkileşime girmiyorlar dolayısıyla saniyede bu nötrinolardan milyonlarcası vücudumuzdan geçiyor. ha diğer iki lepton çifti de müon ve tau.
  (sun tzu'nun uzaktan akrabası, hatta bir temel parçacık efsanesine göre savaş sanatı'nı birlikte yazmışlar.) leptonlar biraz önemsiz gibi geldi
  sanki ama büyük patlama sonrasındaki ilk 10 saniyeye lepton çağı demişler. leptonlar karbon, hidrojen, oksijen vb kritik role sahip
  elementlerin oluşmasında kilit rolünde.
  
  yukarıda 'fermiyon'lardan bahsettik. yani kuark ve leptonlar aslında birer fermiyondur aynı zamanda. bir de 'bozon'lar var demiştik. arasındaki fark ne?
  olayı şöyle basitleştirebiliriz. tüm evren iki tür tanecikten oluşur; 'kuvvet parçacıkları/ya da taşıyıcıları' ile 'madde taşıyıcıları'.
  işte fermiyonlar madde taşıyıcısıdırlar. peki bozon'lar?
  
  bozonlar 4 temel kuvveti oluşturan parçacıklardır. bu kuvvetler malumunuz, 'güçlü nükleer', 'zayıf nükleer', 'elektromanyetik' ve 'yerçekimi'.
  siz söylemeden ben söyleyelim, evet yerçekimi en zayıf olanı. bu bozonlar, atomu bir arada tutan, atom ve atomaltı parçacıklar arası etkilişimi
  oluşturan parçacıklardır. bose-einstein yoğunlaşmasına uyarlar. ne demek bose-einstein?(şurada çok çok açıklayıcı bir video var:https://www.youtube.com/…caksj-5txfy-daauws&index=9)
  basitçe, aynı kaba koyulan bu parçacıkların sıcaklıkları giderek azaltılırsa, bu parçacıklarında enerjisi azalır. ilginç bir şekilde
  mutlak sıcaklığa yakınlaştıkça,ki mutlak sıcaklık -273 derece yani 0 kelvin, bu parçacıkların enerjisi giderek azalıyor ve boyutları artıyor.
  ya da dalga boyları. öyle bir noktası varki bu yoğunlaşmanın, tam o noktada tüm parçacıklar tek bir parçacık gibi davranıyor, yani tek bir
  atom gibi. süperatom, maddenin yeni bir hali, dalga fonksiyonlarının üst üste gelmesi terimleri de kullanılabilir.
  
  peki bu bozonların kaç çeşidi var? valla bana göre bir sürü olması lazım, ama bilim insanlarının konuştuğu 6 tane.
  bu bozonlardan bir tanesi foton. fotonlar elektromanyetik alanın taşıyıcısı, w ve z bozonları zayıf nükleer kuvvetin taşıyıcısı, gluonlar
  ise güçlü nükleer kuvvet'in taşıyıcısıdırlar.yani atomu oluşturan kuarkları bir arada tutan kuvvet parçacığı.
  bir diğer üzerinde tam bir anlaşmaya varılmamış
  parçacık 'graviton'. yerçekimini oluşturduğu düşünülüyor. ama bildiğimiz üzere yer çekimi çok zayıf bir etkileşim, tabi diğerlerine göre. buzdolabı stiker'larındaki manyetik alan
  bile yerçekiminden daha güçlü.
  
  evet kaldı bir tane parçacık. ama ne parçacık. 2012'de gözlemlendi ilk defa,ve nobel ödülü aldırdı:tanrı'nın parçacığı.
  hatta "tanrı'nın lanet parçacığı". (god damned particle)
  ben değil, 60'larda böyle bir parçacığın olması gerektiğini düşünen peter higgs böyle diyor. ama fizikçiler bunu yumuşatmışlar biraz.
  kütle nereden geliyor, bir taneciğe kütle kazandıran şey nedir, sorularının cevabı higgs alanı. higgs alanı ise higgs parçacıklarından oluşuyor.
  nasıl mı? ahanda şöyle; einstein herkes tarafından bilinen denklemi e=mc^2 denklemine göre madde ve enerji birbirine dönüşebilir. hatta bir
  yerde aynı şeylerdir der. peki bu nasıl oluyor? neden bazı maddelerin kütlesi azken bazılarının çok oluyor? örnek vermek gerekirse,
  bir üst-kuark bir elektrondan 350 bin defa daha ağırdır.
  
  higgs alanını taneciklere kütle kazandırıyor dedik. kuarklar veya diğer madde tanecikleri bu alana girdiklerinde kütle kazanırlar. bunu şöyle bir
  analoji tasarlayarak düşünebiliriz: mühendislik fakültesindeyiz :) ve malumunuz erkek sayısının kız sayısına oranı, demin örnek verdiğimiz
  üst-kuark'ın kütlesinin elektronun kütlesine oranından daha fazla. işte sınıfta erkek mühendisler dağılmış bir şekilde olsunlar.
  eğer sınıfın kapısından normal kareli, gözlüklü ve elinde bilgisayar çantası olan bir erkek girerse muhtemelen kimsenin dikkatini çekmeyecek
  ve sınıfa girmedenki hızını koruyarak istediği yere oturacaktır. eğer sınıfa uzun saçlı bir erkek girerse kısa süreli bir bir etkileşim ve tanımlama
  süresinden sonra o da rahat bir şekilde yerine geçecektir ve kimsenin dikkatini pek çekmeyecektir. peki sınıfa çok güzel ve alımlı bir kız girerse
  ne olur? tamam ben düşünem, ama siz hayal edin.. eğer bu ütopik durum gerçekleşirse, işte tam da demin bahsettiğim şey olacak. yani
  parçacık higgs alanıyla etkileşime girecek ve kütle kazanacak. yani erkeklerin yoğun ilgi ve alakasından kız nereye geldiğini şaşıracak. ve yerini
  bulmakta şaşıracaz, hızı azalacak, dikkati dağılacak falan. büyük ihtimal yanlış sınıfa gelmiştir zaten.
  
  ya da şöyle düşünün, su var. suyu higgs alanına benzetirsek, suyun içerisinde bir balık çok rahat yüzebilirken biz insanlar onlar kadar kıvrak ve
  hızlı yüzemeyiz. işte bu durumda, bizim kütlemiz fazla, balıkların kütlesi ise az oluyor.
  
  yani higgs bozonu, kütle taşıyıcı parçacığı diyebiliriz. madde bu alanla ne kadar etkileşime girerse, o alan içerisinde hareket etmesi o kadar
  zorlaşacak ve kütlesi de bu oranda artacaktır.
  
  şimdi ise sorumuzun cevabına yaklaştık. ama bilmemiz gereken başka ufak bir iki şey kaldı. bunlardan bir tanesi, pauli dışlama ilkesi.
  ama ondan önce, bohr atom modelinin ne dediğini bir hatırlayalım. bohr atom modeline göre, elektronlar atomların etrafında belli bir enerji
  yörüngelerinde dönmesi gerekiyordu. yani spesifik olarak tam da şurada değil de, bir bulut gibi, ya da tüm bulunma olasılığının olduğu yerlerin toplamı
  gibi. işte bulunma olasılığının olduğu yerlere orbital diyoruz. 1s2, 2s2, 2p6... hatırladınız dimi bu dağılımı? yalnız bu dağılım bohr'un
  modelinde yoktu çünkü o sadece tek boyutlu bir orbital tanımlaması yapmıştı.neyse işte sorumuzun cevabı tam olarak
  burada gizli. ama şimdilik göremiyoruz cevabı, gözlükleri takın daha yakından bakalım cevaba.
  
  atom ve elektrondan oluşan bir sistemi tanımlamak için 4 temel bilgiye ihtiyacımız var. şöyle düşünün, devletin sizi tanımlaması için
  t.c kimlik numarası vermesi gibi. eğer sizin bir t.c kimliğiniz yoksa, aslında siz de o devlet için yoksunuz demektir. yeni bir çocuğunuz oldu diyelim,
  siz onun kimliğini çıkarana kadar devlet tarafından o kişi vatandaş olarak tanımlanmaz. size bir dükkan açtırmaz veya evi üstünüze yapmanıza
  izin vermez gibi. tabi sizden vergi de alamaz.. bizim de bir atomu tanımlayabilmemiz için, yani kimyasal özelliklerini bilebilmemiz,
  hangi maddelerle etkileşime girebileceğini tahmin etmemiz, metal- ametal olması, elektronegatiflik gibi özelliklerini bilebilmemiz için
  bunlar gerekli. peki bunlar ne?
  
  bohr'dan sonra, ortaya schrödinger çıktı ve elektronun atom etrafındaki yerini 3 boyutlu olarak tanımlanması için bohr'un tek boyutlu tanımlasından
  farklı olarak n,l,ml ve ms gibi sayılar önerdi. bu sayıların değerine göre, bir atom etrafındaki elektronların dizilimini ve ve bulunma olasılıklarını
  bulabiliriz. olasılık diyorum, çünkü kuantum dünyasında kesinlik yoktur. bir kapalı kutu düşünün, içinde de bir kedi olsun. ama yaşayıp
  yaşamadığını bilmiyorsunuz. soru şu, kedi ölü mü canlı mı? bu konuda bir bilgiye sahip olamadığınız için doğru bir tahminde bulunmak zor. ama
  bir şey dikkatinizi çekmiş olmalı, kutu kapalıyken kedi aslında hem canlı hem ölü. yani iki olasılığı da taşıyor. kutunun kapağı kapalı iken
  sahip olabileceği enformasyon sayısı 2. ama siz kutunun kapağını açar açmaz kedinin ölü ve veya canlı olup olmadığını gördüğünüz an tüm
  bu olasılıklar yok oluyor ve elinizde tek bir bilgi kalıyor. işte buna schrödinger'in kedisi diyoruz. yani ihtimallerin dünyası. hatta kuantum
  bilgisayarların saniyede taşıyabileceği muazzam bilgi sayısı da tam olarak bununla alakalı. yani bir bit ya 1, ya da 0 değerini alabilir.
  ama bir qubit aynı anda 3 değer taşır. 0,1 ve ikisi.
  
  schrödinger'in bu önerdiği sayılardan çok kısaca bahsedecek olursam:
  n ye 'baş kuantum sayısı' diyoruz ve bu sayı orbitalin büyüklüğünü gösteriyor. yani n sayısı
  büyüdükçe atomun etrafındaki orbitalin hacmi de büyüyor. hatta n büyüdükçe, o orbitaldeki elektronun enerjisi de büyümüş oluyor.
  bir diğer sayımız, 'açısal kuantum sayısı', yani 'l'. atom etrafındaki orbitaller küresel(l=0), kutup(l=1), veya yonca yaprağı (l=2) gibi biçimlerde
  olabilir. tahmin edildiği üzere l=0,yani küre, durumunda bir yöne ihtiyaç yoktur. ama 'l' sayısı 1 veya 2 olduğunda bir yöne ihtiyacımız oluyor
  tam tanımlayabilmek için. işte biz de bu sayıya, 'manyetik kuantum sayısı' diyoruz, 'ml' olarak gösteriliyor. bu sayı ise, atomun orbitalinin
  uzaydaki yönelimini göstermek için kullanılıyor. manyetik denilmesinin sebebi ise, orbitalin yöneleceği alanın manyetik alandan etkilenecek olması.
  
  iyi güzelde, elektronlar bu bahsettiğimiz orbitallerde kafasına göre mi dizilecek? yani 6 elektronlu bir karbon atomunundaki elektronlar halay çeker gibi
  tek bir orbitalde mı dizilecekler? işte tam da burada karşımıza 'spin kuantum sayısı' çıkıyor. yani bir orbitalde bulunabilecek elektron sayısı
  sınırlı ve bu sayı 2. yani aynı orbitalde sadece iki elektron yer alabilir. biz elektronların hem atom etrafında hemde kendi etrafında döndüğünü
  biliyoruz. bunların kendi etrafından dönmesine, spin diyoruz. dolayısıyla ya saat yönünde ya da saatin tersi yönünde olmak zorundadır bu dönüş.
  bu dönüş yönüne 'spin kuantum sayısı' denildiğini belirtmiştik. 'ms' olarak gösterilir. değeri ya 1/2 ya da -1/2.
  (ek not: bu kural sadece elektron için değil, atomu oluşturan tüm parçacıklar için geçerlidir. eğer protunu oluşturan 3 kuarktan üçü de aynı enerji
  seviyesi ve dönme yönüne sahip olsaydı proton oluşmazdı.)
  
  bir örnek verip toplayacak olursak;
  
  6 elektronlu karbon atomunu düşünün. bunun 1. elektronu en düşük enerji seviyesindeki 1s orbitaline yerleşir. ikinci elektron da buraya yerleşir,
  aynı kuantum sayılarına sahiptir sadece ms'si zıt işaretlidir. üçüncü ve dördündü elektronlarda 2s orbitaline yerleşir. peki 5. elektron?
  bahsetmiştik ya, kuantum ana sayısı(n), açısal kuantum sayısı(l) ve manyetik kuantum sayısı(ml) diye. n sayısı bize orbitalin enerji düzeyini
  veriyordu. 'l' sayısı ise şeklini. bu arada 'l' sayısı 0 ile n-1 e kadar değer alabilir. yani n=4 ise 'l' maksimum 3 olabilir(0,1,2 ve 3).
  'ml' ise '-l' ile '+l' arasında değerler alabilir. şöyleki, eğer n=4 ise l=3 tür ve ml=-3,-2,-1,0,1,2,3 değerlerine sahiptir.
  dolayısıyla, birinci elektronun gösterimi n=1,l=0,ml=0'dadır ve ms=-1/2'dir. 2.elektronda da aynı yerdedir ama sadece ms'si zıt işaretlidir.
  3.elektron ise n=2.katmana yerleşmek zorundadır. çünkü l'nin değeri
  maksimum n-1 olduğundan iki elektron o birinci katmanı doldurmuş olacak. 3.elektron n=2,l=0(aslında n-1'den l=1 orbitali de var),ml=0'a
  yerleşir(l=1 olduğundan ml=1, ml=0 ve ml=-1 olmak üzere 3 orbital daha vardır ve her orbitale 2 elektron yerleşebilir.)
  4.elektronda n=2,l=0, ml=0'a yerleşir. 5. ve 6.elektronlar ise bir önceki n=2,l=0, ml=0 orbitalleri dolduğundan, n=2,l=0,ml=1 orbitaline yerleşir.
  sonrasında gelecek olan elektronlar ise, sırasıyla n=2,l=0, ml=-1 ve ml=0 orbitallerini doldururlar.
  
  yani n=4 olan bir atomda toplam 60 tane elektron yer alabilir.
  
  şimdi ise son sözü söylemeye geldi olay, bildiğimiz üzere madde parçacıklarına fermiyon dedik. bu fermiyonlara kuarklar ve leptonları örnek verdik.
  hatta elektronun lepton olduğunu da söyledik. şimdi ise şunu diyoruz; tüm fermiyonlar buçuklu spin'e sahip olmak zorundadır. yani demin yukarıda
  bahsettiğimiz 'spin kuantum sayısı' olan ms'nin +1/2 veya -1/2 olasıyla aynı şey. bozonlar ise, yani kuvvet taşıyıcıarı,örnek foton, tam sayılı
  spine sahiptirler.
  
  nihayet cevaba ulaştık: siz bir duvardan geçmeye çalıştığınızda, aynı orbitale aynı kuantum sayılarına sahip elektron yerleştirmeye çalışıyorsunuz
  ve bu açıkça fizik kuralı ihlali. çünkü pauli dışlama ilkesi aynı orbitalde aynı kuantum sayılarına(aynı enerjide) sahip iki fermiyonun olamayacağını söylüyordu.
  ve evrende dokunabildiğimiz(aslında kütlesi olan) her şey fermiyon olduğundan, bunların içinden geçemeyiz. peki ışık nasıl olurda camdan geçer?
  ya da röntgen ışıkları(x ışıkları) neden geçiyor? çünkü onlar bozon ve ms'leri buçuklu değil tam sayı. örnek olarak foton'un 1 ama higgs
  parçacığının 0. bu yüzden aynı orbitallerde bulunabilirler.
  
  bu dışlama ilkesi 1945 yılında pauli'ye nobel fizik ödülünü de kazandırmıştır.
  
  edit: imla
• "dost görünen düşmanlara dikkat et" anne nasihatıdır.