perseverance

• mars'ta artık bilim yok, mühendislik var.
  
  bugüne kadar yapılan çalışmalar sürekli temel bilimsel veriler almaya, bu verileri incelemeye ve bir sonraki adımı planlamaya yönelikti.
  
  mars'a ilk araç gönderme denemelerini sovyetler birliği yapmıştı. 1960 ile 1962 yılları arasında tam 5 deneme yaptı ancak başarılı olamadı.
  
  tarih takvimleri 5 kasım 1964'ü gösterdiğinde abd, mariner 3'ü mars'a göndermeye çalıştı ancak kalkış esnasında roket infilak oldu. fakat sadece 23 gün sonra, 28 kasım 1964'te mariner 4'ü mars'n yörüngesine oturtmak için başarıyla fırlattı. 1965 yılındaysa mars'ın ilk fotoğrafını çekmeyi başardı.
  
  yine aynı şekilde 1970'te mariner 6, 1971'de mariner 7 yine başarılı bir şekidle mars'a gitti. ancak hiç birisi yüzeye inmedi.
  
  ilk elde edilen veriler; hava sıcaklığı, yüzey şekilleri, atmosfer basıncı gibi basit bilgilerdi. toplamda 624 kb data elde edildi.
  
  1971 yıllarınıysa sovyetler damgasını vurdu. mars 2 aracı ^* ilk defa mars yörüngesine giren sovyet uydusu oldu, mars 2 aracının ^* gönderilmesinin sebebi mars yüzeyine inmesiydi ancak mars'a inemedi ve çarptı. bu makinayla mars yüzeyi arasındakiilk temastı.
  
  2 aralık 1971'deyse mars 3 aracı ilk defa mars'a başarılı iniş gerçekleştirdi. 104.5 saniye sonra bağlantısı kesildi ancak yüzeyden ilk fotoğrafını gönderdi.
  
  bu görevler hem amerika hem de sovyetler ^* olarak hiç kesilmedi. sovyetler'in mars görevi 1996 yılında, mars 96 numaralı araca kadar devam ederken; amerikalıların viking, mars observer, mars pathfinder, mro gibi mihenk taşı olan başarılı görevler gerçekleştirildi.
  
  japonya, çin ve esa'nın da başarılı görevlerini atlamamak gerekiyor.
  
  peki en başında dediğimiz artık bilim bitti, mühendislik var sloganını neyi ifade ediyor?
  
  abd'nin son 10 mars görevinin sadece 1'i başarısız oldu. üst üste gelen başarılar çok başka bir çağ başlattı.
  
  2011'de curiosity'nin gitmesiyle mars yüzeyinde bir robotun yürüyebileceği, basit hareketler yapabileceği ve küçük bir laboratuvar gibi çalışabileceği kanıtlandı. basit antenler, sıcaklık propları, yüksek çözünürlüklü kameraları vardı. alfa parçacığı x-ışını tayfölçeri ^*ile toprağın yapısı, chemcam ile mineral ve kayaların bileşik analizleri , chemin ile minereloji analizleri yapılabiliyordu.
  
  2018'de ınsight'ın bir çok ülkenin katılımıyla üretilmesi sonrasında mars yüzeyine başarıyla indirildi. mars'ın sismografik ^*hareketleri, ısı akış datası ^*, radio science rise aparatıyla da mars'ın kuzey kutbu'nun sendelemesini ortaya çıkartıp bu bilgilerle çekirdeğinin demir bazlı olup olmadığını ya da çekirdeğinin sıvı olup olmadığını araştırmak üzere bir laboratuvar düzeneği kuruldu.
  
  2021 yılında perseverance ile ne oldu? bir kaç saat önce yüzeye inen bu rover tabi bilimsel anlamda veriler üretecek ama en büyük karakteristik özelliği mühendislik olarak ileri aparatları yanında götürmesi oldu.
  
  moxie adında bir aparat, yoğun mars karbondioksitinden oksijen üretebilen bir cihaz olarak gönderildi. yani bir ağaç gibi karbondioksitten hem solunabilir gaz oksijen hem de yakıt olarak kullanılabilir sıvı oksijenüretebiliyor. eğer başarılı olursa 8 kg'lık bu makina küçltülecek ve oksijen kaynağı olarak kullanılabilecek bir aparata dönüşecek.
  
  çevre dinamikleri analizörü ^* ile mars'ın atmosferindeki tozun tane boyutunun analizi, yüzeyin iklimi, rüzgarın hızı ve yön, nem değişimleri gibi temel çevre analizleri yapılacak.
  
  x ışını litokimyası ^* ile antik zamanlardan kalma mikroorganizmalar ait fosiller aranacak. üzerindeki kamera ile tuz tanesi boyutundaki bir parçacığın süper yaklaştırmalı fotoğrafı çekilebiliyor.
  
  radar görütüleyicisi ^*ile toprağın en az 10 metre altının topografisi çıkartılacak, yer altı su kaynakları araştırılacak. mars'ın yüzeyinin altında ne olduğu belirlenecek.
  
  yaşayan br habitat arayabilmek için raman spektroskopisi ^*kullanılacak ve mars yüzeyinde yaşayan canlılar gözlemlenmeye çalışılacak. ışığın dalga boyundaki enerjisine göre organik bileşenler aranacak. cihazın yardımcısı olan kamera ^* ile de bu örneklerin fotoğrafı çekilecek.
  
  tüm bu üst düzey robotik laboratuvarın yanı sıra artık mars'ta bir helikopter ^* uçurulacak. bu helikopter 10-15 metre yükseliğinde, 90 saniye uçarken bir yandan da kendisini kanatlarındaki solar panellerle şarj edebilecek. yaklaşık 300 metre uçacak ve insan kontrolünde olmayacak. dünya'dan sadece uç, kalk, in komutları verilecek. yönünü kendisi tayin edecek.
  
  gördüğünüz gibi mars'ın yörüngesine ilk ulaşıldığından bugüne tam 60 sene geçti. yüzeyine iniş yaparken 104 saniye sonra bağlantısı kopan bir araçtan; mars yüzeyinde uçabilen bir helikoptere bu kısa sürede ulaşmak gerçekten nefes kesici ve heyecanlı. artık yüksek mühendislik araçlarımızı mars'ın yüzeyinde yürütebiliyor, çok değerli laboratuvar şartlarını sağlayan günlük deneylerimizi robotik kollara mars yüzeyin yapabiliyoruz. tüm bunların dışındaysa artık mars'ın üzerinde helikopter uçurabiliyor ve gözlem yapabiliyoruz. ^{* *} bu artık bir bilimsel veri toplama değil; mühendislik adımlar atabilme yetisine dönüştü.
  
  unutmayalım ki 2024 yılında elon musk'ın insansız uzay gemisini mars'a gönderip aynı şekilde mars'tan tekrar dünya'ya getirme projesi de devam ediyor. yine esa, çin, rusya gibi ülkeler de önümüzdeki senelerde roverlarını mars yüzeyinde yürütmeye hazırlanıyorlar.
  
  tahminim bu hzla gidersek ray bradbury'nin ütopik mars'ına ulaşmamız 500 seneyi almayabilir. akciğerlerinde moxie çipi takılmış, vücut ısısını hafif giysilerle sabit tutan ve beyninde neuralink çipiyle konuşmadan iletişim kurabilen insanların mars'ı yeşillendirmeye çalışmaları ya da kolonize bir topluluk olmaları 500 seneyi bulmayabilir.
  
  kesinlikle bir game changer araştırma olayına tanıklık ediyoruz. umarım başarılı olur.
• nasa'nın mars 2020' görevi kapsamında 17 temmuz 2020'de mars'a göndereceği aracının adıdır. isim babası 13 yaşındaki ortaokul öğrencisi alexander mather. alexander name the rover isimli yarışmaya perseverance ismiyle katılıp k-12 öğrencilerinden tüm ülke çapında (üniversite öncesi eğitim) 28.000 oy alarak yarışmayı kazanmış.
  
  dünya'dan mars'a yolculuğu yedi ay sürecek ve 314 milyon mil gidecek (505,3 milyon km)
  
  perseverance'i taşıyan uzay aracı mars'ın aşırı sıcak ve ince atmosferine girecek, koruyucu ısı kalkanı sayesinde zarar görmeyecek. atmosferden giriş yaptıktan sonra paraşüt açılacak ve sky crane isimli araç perseverance'yi yüzeye indirecek.
  
  perseverance, yüzeyde jezero kraterinde suyun bulunduğu uzak geçmişten yaşam arayışına başlayacak. yüzeyde bulduğu tortul kayaçların tabakalarını inceleyerek geçmişteki iklim ve çevre koşulları hakkında bilgi toplayacak.
  
  perseverance'in diğer bir önemli görevi ise gelecekte mars'ta astronotların yaşayabilmesini sağlayacak koşullara hazırlık yapması olacak. insanlığın mars'ta yaşam için ihtiyacı olan oksijen, gıda ve barınma gibi destek sistemleri için çalışacak.
  
  perseverance'in üzerinde bulunan bir aygıt ise astronotların önümüzdeki yıllarda nefes alabilmesini sağlamak için test amaçlı gönderilen moxie ,mars oxygen in-situ resource utilization experiment, olacak. moxie, bitkilerin yaptığı gibi karbondioksiti oksijene çevirerek nefes alınmasını sağlayacak. moxie'nin boyutu şimdilik pilli arabaların bataryaları boyutunda ancak ilerleyen yıllarda bu hacmin yüz katı kadar oksijen ihtiyacı olacağı öngörülüyor. bu tip jeneratör yalnızca karbondioksiti oksijene çevirmekle kalmayacak aynı zamanda mars yüzeyinde ihtiyaç duyulacak yakıt için de sıvı oksijen sağlayacak.
  
  mars'ın en önemli görevi ise yüzeyden parça toplayarak dünyada detaylı araştırma yapılmasını sağlamak olacak. perseverance dünyaya işe yarar örnekler götürebilmek için geziler yapacak. dünyaya örnek getirilebilmesi sayesinde laboratuvar ortamında mikroskopik seviyelerde incelemeler yapmamıza ve mars'ın geçmişte nasıl olduğu,yaşanabilecek seviyelerde su bulunup bulunamadığı gibi önemli bilgiler edinmemizi sağlayacak.
  
  perseverance mars yüzeyindeki araştırmalarına dünyaya işe yarar örnek toplayana kadar dostu curiosityle birlikte mars'taki gözümüz olmaya devam edecekler.
• aracın inişte kullandığı paraşütün üzerindeki kodu da internet alemi çözmeyi başarmış.
  
  görsel
  
  paraşütte binary koduyla,
  
  "dare mighty things" ve "34°11'58¨n 118°10'31¨w" (jpl'in koordinatları) yazıyor.
  
  adamlar mars'a easter egg yolladılar lan.
• meraklısına kısa bir özet geçmeyi isterim:
  
  -bu arkadaşın ^* başlıca görevi, kayalara matkapla girişmek suretiyle elde ettiği örnekleri depolamak olacak. bekleneceği üzere, bu örnekler uzay sondasının en iç kısmında yer alan oldukça steril bir bölümde muhafaza edilecek. aksi takdirde "vay be! mars'ta neisserria gonorrhoeae ^* varmış. vaktiyle çok seks dönmüş demek ki." şeklinde yanıltıcı yorumlar duyabilirdik.
  
  -ayrıca, uzay sondasında meteorolojik ölçümler yapabilen bir cihaz olacak. bunun ilerleyen dönemlerde insanlı bir mars yolculuğunda yol gösterici olması bekleniyor. böylelikle, "mars'a ayak basacak astronotlar içlik giymeli mi? uzay aracına ne kadar pekmez yüklenmeli?" gibi sorulara yanıt alabileceğiz. bu arada, duyduğum kadarıyla, mars'ta tekirdağ stili pis bir soğuk varmış.
  
  -daha önceki araçlarda bulunmayan bir başka ekipmanın da mikrofon olduğu anlaşılıyor. fikir güzel de olsa, mars'tan huzur verecek rüzgar sesleri duyacağımızı zannetmiyorum. zira; rüzgar, saatte 2 ile 22 mil arasındaki hızlarla esiyor. akşam saatlerinde deniz kenarında yürüyen birisiyle yapılan telefon konuşmasında ne duyuyorsak onu duyabiliriz. öte yandan, mars'ta gerçekten de yaşam varsa ve sinkaflı küfürler biliyorsa, hevesimiz kursağımızda kalabilir. "ne dinliyonuz la gezegenimi tirrek!" diyerek küfretmeye başlayan pis canlılar mars'ı yurt bellemiş olabilir pekala.
• curiosity ile aralarında 3700 km uzaklık olan uzay aracı. buluşup bir çay kahve içme ihtimalleri pek yok.
• mars yüzeyinden şimdiye dek görmediğimiz netlikte resimler göndermeye devam eden uzay aracı.
  
  resim 1
  
  resim 2
  
  resim 3
  
  resim 4
• perseverance'ın mars'ta çektiği son fotoğraflar, kızıl gezegen'de milyarlarca yıl önce ırmaklar olduğu kanısını daha da güçlendirdi. jezero kraterinde kurumuş nehir yatağı olduğu düşünülen yerden gelen resimler, sellerle başka bölgelerdeki kayaların bile buraya sürüklendiğini gösteriyor. perseverance, nehir yatağından bir kaya parçasını numune olarak almayı da başardı. gövdesinde tutulan numunenin, 2030'lardan önce nasa'nın mars'a esa ile birlikte göndereceği bir başka uzay aracı ile yeryüzüne getirilmesi planlanıyor. kaya parçasında fosil bulacaklarını umuyorlar ama çok küçük de olsa yaşayan bir organizma ihtimaline karşı da hazırlık yapılıyor. yabancı bir organizmanın dünya'ya ne gibi etkiler yapabileceği değerlendiriliyor.
• marsa gönderilen perseverance rover'ı 18 şubat 2021 perşembe günü türkiye saatiyle 23.00-24.00 arası bir zamanda jezero kraterine iniş yapacak wikipedia , nasa'nın 18 şubat 2021 canlı yayın linki.
• ing. azim, sebat
• dakikalardır boş boş mars yüzeyini izlememe neden olan araç. başka bir dünyadan gelen görüntüler bunlar resmen.
  link