venezuela
-
-venezuela’da kooperatif devrimi-
50 yaslarinda, 15 torunu olan zaida rosas caracas’ta yeni kurulan tekstil kooperatifi venezuela avanza’da calisiyor. kooperatifin 209 iscisi cogunlukla semtten, eskiden issiz olan kadinlar. evleri bati caracas’in tepelerinde kendi insa ettikleri gecekondular.
zaida haftada 5 gun, gunde 7 saat calisiyor ve ayda 117 dolar kazaniyor; herkese esit odenen ucretin ne olacagina kooperatif karar verdi. bu ucret resmi asgari ucret olan ayda 188 dolarin altinda. zaida bu durumu ‘kurulus sermayesi olarak hukumetten aldigimiz borcu odeyebilelim’ diye acikladi. venezuela avanza uyeleri politikalarini kararlastirmak icin ayda bir genel kurul topluyorlar. uretici kooperatiflerinin cogunda oldugu gibi kazandiklari, maas degil kardan avans. zaida durumun kotu oldugunu kabul ediyor, ‘calisma sartlarinin yakinda duzelecegini umuyoruz’ diyor.
halk ekonomisi bakanligi (ministry of populareconomy- minep) kooperatif iscilerine kolektif olarak is idaresini ogrenmeleri icin kooperatifcilik, uretim ve muhasebe kurslarina burs verdi. ‘ailem simdi cok daha mutlu’ diyen zaida, ‘okuma yazmayi ogrendim ve ucuncu sinif belgemi aldim’, diye devam ediyor.
zaida ayni zamanda simdi daha buyuk bir kooperatif agina dahil: fabrikasi iki uretici kooperatifinden biri, iki fabrikayi da insa eden yerel bir duvarci kooperatifi, bir klinik, bir supermarket kooperatifi, bir okul ve bir cemaat merkesi ile beraber ‘icten kalkinma cekirdegi’ni olusturuyor. bu cekirdekler ulkenin esitlikci bir ekonomi gelistirme planinin ozu.
abd basini daha cok venezuela petrolu ve (biraz da buna bagli olarak) baskan chavez ve beyaz saray arasinda agiz kavgasina yer veriyor. ornegin chavez george w bush’u, klasik bir venezuella romanindaki acimasiz bir yabanciya gonderme yaparak, mr. danger (bay tehlike) diye adlandiriyor. daha uygunsuz bir benzetmeyle, abd savunma bakani donald rumsfeld chavez’i hitler’e benzetti. bu okuyani eglendiriyorsa da, basin venezuela’da olan cok onemli bir gelismeyi atladi; zaida rosas gibi yuzbinlerce venezuelalinin ekonomik yasamini yeniden duzenleyen kooperatiflerin daha onceden gorulmemis bir hizla buyumesi. son gunlerde caracas’a yaptigimiz bir gezi sirasinda, kooperatif uyeleri ve venezuela ekonomisini altan yukari buyuten bu yeni denemeyi yurutmeklen sorumlu kisilerle konustuk.
venezuela’da kooperatifcilik hareketiyle ilk bulusmamiz bizi caracas’ta dolastiran soforler kooperatifi uyesi luis guacaran ile oldu. ona once chavez hukumetinin kisisel olarak kendi yasamini nasil degistirdigini sorduk. luis’in yaniti, daha onceleri sadece ‘oligarsi’ye giden petrol gelirinde, bir vatandas olarak artik kendisinin de bir payi oldugunu hissetmeye baslamasi’ oldu. halkin gereksinmesi saglik bakimi, egitim ve anlamli bir isti; bu, chavez’in petrol gelirini bu gereksinmeyi karsilamaya yoneltmesi icin yeterli bir nedendi. luis’in bes oglundan ikisi orduda, bir kizi petrol muhedisi ogrencisi, bir digerinin guzellik salonu var. hepsi de mesleki egitim kurslarinda yetistirildi.
bu gezide rastladigimiz hemen hemen herkes bir kooperatifte uyeydi. 1999 anayasasi devleti kooperatifleri ‘ilerletme ve koruma’yi zorunlu kiliyor. bununla beraber, kooperatifciligin hizli yukselisi 2001 yilinda ‘kooperatif birlikleri icin ozel yasa’nin onaylanmasindan sonra basladi. chavez 1998 yilinda baskan secildiginde, resmi kayitli 20,000 uyeli 762 kooperatif vardi. sayi 2001 yilinda yaklasik 1000’e, 2002 yilinda 2000’e ve 2003’te 8,000’e yukseldi. 2006 yilinin ortasinda ulusal kooperatifler yuksek kurulu (sunacoop) 1.5 milyon uyeyi temsil eden 108,000’den fazla kooperatifin kayitli olugunu bildirdi. 2003 yilinin ortalarindan beri minep ucretsiz is ve oz-yonetim egitim kurslari aciyor, zorda olan isletmeleri kooperatiflestirmede iscilere yardimci oluyor ve yeni kurulanlar ve satin alislar icin kredi veriyor. bu hareket gitgide chavez’in venezuella’nin ekonomik ve politik yapisini yeniden bicimlendiren ‘bolivar devrimi’ni tanimlamaya basladi.
minep simdi yarattigi patlamaya ayak uydumaga calisiyor. chavez’den once kooperatifler cogunlukla kredi birlikleriydi. bolivarci olanlar cok daha cesitli: yarisi hizmet sektorunde, ucte biri uretimde, gerisi tasarruf, insaat, tuketim ve diger alanlara dagilmis durumda. kooperatifler 4 buyuk sektorde faaliyet gosteriyor: %31’i ticaret, lokantalar ve otellerde; %29’u tasimacilik, depolama ve iletisim de; %18’i tarim, avcilik ve balikcilikta ve %8.3’u endustriyel uretiminde. kooperatifcilik venezuella’da simdiye kadar hicbir yerde ve hicbir zamanda gorulmemis bir hiz ve olcude ilerliyor.
kooperatiflerin cogu kucuk. ama hukumet ocak 2005’te kapali duran endustriyel isletmeleri kamulastirma politikasini acikladigindan beri, minep iflas durumunda olan bazi buyuk fabrikalarin kontrolunu iscilere vermek icin yardima hazir duruyor. eger kapali duran bir fabrika, ‘kamu yararina’ kabul edilirse, kamulastirma islemleri basliyor. sonra sira sahiplerle tazminat pazarligina geliyor. ornegin, monagas eyaletinde kapali duran domates isleyen heinz fabrikasi’nin sahipleri satis icin 600,000 dolar istedi. iki taraf dostca anlastilar ve iscilerin odenmemis ucretleri, ipotek senetleri, vergiler hesaba katilinca, fabrika iscilere 260,000 dolara satildi. hukumet satis icin iscilere ayricalikli faizle kredi verdi. dostca anlasmaya varilamayan, daha tipik bir ornek ise cumanacoa’daki seker fabrikasi. isten cikartilan isciler fabrikayi isgal edip kendileri isletmeye baslayinca, hukumet fabrikayi kamulastirdi ve iscilere devretti. ayni zamanda sahiplerin mulkiyet hakkini da korudu. hukumet satis icin iscilere borc verdi ve fabrika sahiplerin bictigi degerin cok altinda bir fiyata satin alindi. bu sekilde kamulastirilan fabrikalari genellikle iscilerin sectigi temsilciler ve hukumetin atadigi gorevliler ortaklasa yonetiyor.
kamulastirmanin bazi kosullari var. chavez, ‘cumanacoa ve sideroca’yi sadece, isciler hemen zengin olsunlar diye kamulastirmadik’, dedi. ‘bu sadece onlar icin yapilmadi; herkes icin yapildi’. bir baska ornege bakalim: sahiplerinin asiri yoksul bir semtte 120 isciyi isten cikartarak sekiz yildir kapali tuttugu seker fabrikasi cacao sucre. eyalet valisi iscileri kooperatiflesmeye cagirdi. fabrika kooperatifi oz-yonetim egitimi gordukten sonra, seker kamisi ureticilerinin guclu, 3,665 uyeli kooperatifine katildi. bu buyuk kooperatif haziran 2005’te ilk ‘sosyal uretim isletmesi’ oldu. bu tanimin anlami kooperatifin karinin bir kismini cevrenin saglik, egitim ve konut harcamalarina ayirma zorunlugu. ayni zamanda yemekhanesi de yerel halka zorunlu olarak acik.
hukumetin listesinde kapali veya iflas durumda, kamulastirilmaya, kooperatiflestirmeye aday olan sadece 700 buyuk capta isletme var. sendikalar verimli calismayan fabrikalari tespit etmeye calisiyorlar ama isler yavas yuruyor.
kooperatifler venezuella’nin yeni ekonomik modelinin temeli ve bolivar devrimi’nin issizlikle savas, surekli ekonomik gelisme, kapitalist sirketlerle baris icinde rekabet edebilme ve chavez’in henuz tam belirlenmemis sosyalizmi gibi hedeflerini gerceklestirebilecek potansiyele sahip.
(wpa-works progress administration- roosevelt’in 1930 yillarinin buyuk buhran sonra ekonomiyi duzeltmek, issizligi yok etmek icin kurdugu duzen de animsanacak olursa) kapitalizm issizlik yaratir. neo-liberalizm ise venezuela’da bu egilimi, kenara itilen, anlamli isten ve tuketimden dislanan buyuk bir kitle yaratarak cok daha kotulestirdi. bu insanlar tamamen yok sayilmasalar bile, kotu durumlarindan dolayi suclandilar ve kendilerine gereksizmisler gibi davranildi. ama bolivarci devrim bu insanlarin kabul gormesini istiyor. chavez mart 2004’te venezuelalilari yeni bir misyon’a, minep’in baslattigi ‘mision vuelvan caras’ programina katilmaya cagirdi. insanlar bu sekilde ‘kendileri calisarak ve kendi guclerini kullanarak’ kooperatifler kurup, ‘uretim iliskilerini degistirerek issizlik ve dislanmaya’ karsi savasacakti.
‘vuelvan caras’ venezuelalilara ispanya’ya karsi yapilan bagimsizlik savasinda bir direnis generalinin askerlerine verdigi bir emiri animsatiyor:
kovalanan rolunu oynamayi birakin, donup dusmana yuz yuze saldirin. yeni dusman issizlik ve issizligi yenmekse ancak gruplarin -ozellikle issiz gruplarin- birlesmesi ve ortak calismasi ile olur. vuelvan caras yuz binlerce burslu ogrenciye is idaresi, muhasebe ve kooperatif degerleri egitimi sagliyor. mezunlar is aramaya yahut kendi kucuk girisimlerini kurmaya ozgurler ve devletin verdigi krediden yararlanabilirler. ancak kooperatiflerin teknik yardim, kredi ve is almakta onceligi var. ilk hareket, kollektiflesme icin gerekli olan girisimcilik halktan gelmeli. 2005 yilinin mezunlarindan %70’i 7,592 kooperatif kurdu.
vuelvan iyi sonuc vermege basladi. 2003 yilinda %18 olan issizlik 2004’te %14.5’a, 2005’ta %11.5’a dustu. minep simdi 700,000 issizi hedef alan ‘vuelva caras 2’yi planlamakta. ama 26 milyon nufusu olan venezuela’da issizligin yapisal nedenleri ile savas yeni basliyor.
kooperatifler, chavez hukumetinin daha genis kapsamli hedefi ‘icten kalkinma’ planini da gelistiriyor. venezuela’da yabanci yatirimlar devam ediyor ama hukumet, ulkeyi kapitalizmin olagan santajlarinin insafina birakan bu yatirimlara bel baglamak istemiyor. icten kalkinma, ‘ektigimiz tohumu, yedigimiz yiyecegi, giydigimiz giysileri, gereksinim duyudugumuz mal ve hizmetleri uretme yetenegini kazanmak ve kalkinmamizi engelleyen teknik, ekonomik ve kulturel bagimliligi koparmak’ demek. bu hedefe varmak icin kooperatifler en uygun yol. venezuela’da kooperatifler kalkinmayi yerel yatirimci/isci ile gerceklestiriyor: bu sekilde, kapitalist firmalarin yaptigi gibi sermayenin disari kacmasini engelliyor.
(betsy bowman, bob stone; dollars and sense, 27 eylul 2006 *) -
başkanlık seçimleri için yarın * sandık başına gidecek olan ülke. seçimlerde iki aday var. mevcut devlet başkanı abd karşıtı hugo chavez ve chavez'in karşısına tek rakip olarak çıkartılan manuel rosales. anketlere göre chavez % 60'lık bir oy oranına sahip.seçilmesine kesin gözüyle bakılıyor..tek endişe seçimlerin ardından daha önce denendiği gibi abd destekli bir darbenin olma ihtimali..
-
venezüella'da elektrik, iletişim kamulaşıyor
venezüella devlet başkanı chavez, daha önceki hükümetlerin özelleştirdiği elektrik ve telekomünikasyon şirketlerinin yeniden kamulaştırılacağını, merkez bankası'nın bağımsızlığınınsa anayasa değişikliğiyle kaldırılacağını açıkladı.
bia haber merkezi
09/01/2007
bia (caracas) - venezüella devlet başkanı hugo chavez, yeni kabinesinin yemin töreninde, ülkenin özelleştirilmiş olan anahtar sektörlerinin yeniden kamulaştırılacağını açıkladı.
chavez, telekomünikasyon ve elektrik sektörlerinin kamulaştırmada öncelik taşıdığını belirttiği konuşmasında, yönetime daha fazla toplumsal katılım için anayasada ve yasalarda değişiklikler yapılması gerektiğini de söyledi.
daha önceki hükümetler döneminde özelleştirilen telekomünikasyon şirketi cantv 1991'de özelleştirilmişti.
chavez: merkez bankası bağımsız olmamalı
merkez bankası'nın da anayasal değişiklikle bağımsızlığının kaldırılacağını ifade eden chavez, "bu bağımsızlık neoliberalizmin bir aracıdır" dedi.
chavez, ülkenin exxonmobil, conoco, chevron, total, bp ve statoil gibi uluslararası petrol şirketleriyle kurduğu orinoco petrol kuşağı projesindeki dört şirkette bulunan azınlık hisselerini de çoğunluk hissesine çevirmek üzere çalışılacağını söyledi. bu dört ortaklık, günde 600 bin varil petrolle, venezüella'nın toplam petrol üretiminin yüzde 18'ini oluşturuyor. (tk)
http://www.bianet.org/2007/01/09/90007.htm -
-
iran'la birlikte anti-amerika fonu kurmak uzere karar almis ulke.
edit: yeni link: http://www.usatoday.com/…01-14-iran-venezuela_x.htm -
-
imf ve dünya bankası üyeliklerinden çekilme kararı almış ülke.
http://www.ntvmsnbc.com/news/406862.asp -
birçok dünya güzelinin kendisinden çıkmasının, petrol ihraç eden dünyanın ilk 10 ülkesi içinde olması suretiyle tamamen duygusal nedenlerden olduğu ülke.
-
son bir kaç sene içinde yavaş yavaş bütün resmi yayın organlarında "venezüella" ya dönüşen ülke. kim neresinden çıkarttı, nasıl yaygınlaştı bilinmez..
-
ay sonunda saatlerini 30 dak. geri almaya hazırlanan ülke..
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap