çağdaş yunan şiiri

• 19. yüzyılın sonlarına doğru oluşmaya başlayan ve 20. yüzyıla damgasını vuran şairlerden bir kısmını yetiştiren ekol.
  
  genellikle yunan şiiri denilince akla sapho, homeros ve hesiodos gibi klasik dönem şairleri gelir. işte çağdaş yunan şiiri de sırtını bu dönem şairlerine yaslamıştır. beslendikleri temel kaynak yunan mitolojisi ve antik yunan edebiyatıdır.
  
  yunan şairleri biçim ve içerik açısınan birbirlerine oldukça benzerler. sanki tek bir şairin elinden çıkmıştır bu şiirler. ama bu negatif bir durum değil, aksine bu bize ne kadar özgün ve milli bir edebiyatları olduğunu gösterir. zira bir yunan şairini severseniz diğerlerinden de az çok hoşlanacaksınız demektir.
  
  dört büyük çağdaş yunan şairi vardır ve bunların dördü de dünya çapındadır.
  
  ilk büyük çağdaş şair konstantinos kavafis'tir. kavafis, yunan şiirine erotizmi, eşcinselliği sokmuştur. kendi döneminde yunanistan'da pek tanınmamasına ve pek sevilmemesine karşın avrupa'da yaygın bir ünü ve hatta hayran kitlesi vardır. özellikle barbarları beklerken ve duvar adlı şiirleri çok meşhurdur.
  
  izmir doğumlu bir şair olan yorgo seferis de nobel edebiyat ödülünü kazanan ilk yunan şairi olması sayesinde tüm gözlerin tekrar yunan şiirine odaklanmasını sağlamıştır. bugünkü urla sınırları içerisine doğan seferis'in doğduğu ev günümüzde müze olarak kullanılmaktadır. yorgo seferis de 24 şiirden oluşan destansı öykü adlı uzun soluklu şiiriyle meşhurdur.
  
  odissesus elitis de bir başka nobel ödüllü yunan şairidir. ancak hiç bir zaman ne türkiye'de ne de dünyada diğer şairler kadar popüler olamamıştır. zaten ona nobel verilmesi bile tartışılmış, ancak dilimize de çevrilen övgüler olsun sana adlı destansı şiiri oldukça begeni kazanmıştır.
  
  en ünlü çağaş yunan şairi olarak karşımıza yannis ritsos çıkar. gerçekten de ritsos gerek temalarının zenginliği ve derinliği gerekse de üretkenliği bakımından diğer yunan şairlerinin üstünde bir şairdir. yer yer pablo neruda'ya yaklaşan şiirleri barış kokar adeta. gerçi mikis theodorakis onun çoğu şiirini besteleyerek şiirlerinin yaygınlaşmasında büyük katkı sağlamıştır ama zaten ritsos o şiirler bestelendiğinde dünya çapındaydı. yaşar kemal misali her yıl nobele aday gösterilmesine karşın bu ödülü bir türlü alamamıştır. ancak ödülü alamaması onu değil nobel komitesini küçük düşürmüştür.
• çağdaş yunan şiirinin bir başka ekibi ise savaş sonrası şairleridir. bunlar solcudur; ikinci dünya savaşında direnişe katılmış, iç savaşta hükümete karşı savaşmış, yenilmiş, sürgüne, kovuşturmalara, işkencelere uğramıştır. erken dönem şiirleri umutlu ve direnişçiyken daha sonra yenilmişlik, karamsarlık, hayal kırıklığı şiirlerine egemen olur. manolis anagnostakis, titos patrikios, mihalis katsaros, aris aleksandru gibi şairler bu akımın temsilcileridir. vaktim olursa ileride şiirlerinden de örnekler verebilirim.
  
  yıllar sonra gelen edit:
  
  balkonesintisi adlı yazarın hatırlatması sayesinde bir iki örnek vereyim. çeviri kusurum varsa aris ve manolis abilerden özür dilerim.
  
  şiire dair (aris aleksandru):
  
  1
  
  değer veya değmez,
  raporlarımı henüz olmayan ülkelere gönderiyorum.
  idamları ışıkla onaylayarak taş duvarların dibine düşen
  bir güneşin hareketlerini ifşa ediyorum.
  
  2
  
  dilinle dokunursan eğer,
  her sözcüğüm acıbademi hatırlatıyor.
  her sözcüğümde
  ekmeğin yanında duran anne eliyle bir öğle vakti
  ve çocuğun kaşığından peçeteye damlayan ışık eksik.
  
  3
  
  tek süngüm,
  ayın bulutlar arasından attığı kaçamak bakışıydı.
  belki de bu yüzden hiç yazmadım
  dökülmüş bağırsaklar gibi temyiz edilemeyen dizeleri.
  belki de bu yüzden kağıtlarım birer birer terkediyorlar beni
  ve duyuyorum onları
  beni okuyanların sohbetlerinde.
  
  mezar taşı (manolis anagnostakis)
  
  öldün ve sen de badem gözlü oldun.
  parlak insan, aile reisi, vatansever.
  otuz altı çelenk eşlik etti sana, başkan yardımcılarından da üç nutuk,
  mükemmel hizmetlerin için yedi takdirname.
  
  ah ulan lavrendi,
  bir ben bilirim ne aşağılık bir herif, sahtekarın teki olduğunu.
  yalanlar içinde tüm bir yaşam.
  huzur içinde yat; rahatını bozmayacağım.
  (ben bütün hayatımın bedelini sessizlik içinde çok pahalıya ödeyeceğim ama bu bedel senin acınası cesedin değil)
  huzur içinde yat. hep hayattayken olduğun gibi: badem gözlü, parlak insan, aile reisi, vatansever.
  
  ne ilktin, ne de son olacaksın.
• modern yunan şiirini birçok kişi kavafis ile başlatır. gerçekten de kavafis'in yunan şiirinde kendine özgü bir yeri vardır. ülkesinde yaşanan romantik ve uluşçu geleneğin dışında kalan (iskenderi'de doğmuştu.) kavafis, helenistik dönemde yaşanan parlak günlerle daha sonra gelen çürüme ve yıkışı çağdaş bir tarih duyarlığıyla dile getirir. kavafis'in şiir evreninde eşcinsel aşk ilişkilerileriyle doğu akdeniz'deki helenistik uygarlığın unutulmuş tarihsel kişilerinin mutsuz yazgıları arasaında duyusal bağlar, ince bir alaycılıkla şaşırtıcı bir öğretici koşutlar kurulur.
  
  20. yüzyılın en büyük şairlerinden yannis ritsos ise ikinci dünya savaşı sonrası duyulmuştur. ritsos'un şiirinde olduğu gibi, tarihsel miras ulusal bilinçle çağdaş duyarlık arasında şaşırtıcı bir bireşime ulaşır. ritsos yunan toprağının özelliklerini çok yalın ve çarpıcı bir anlatımla dile getirirken özellikle uzun dizelerden ve birbirini izleyen imgelerin birikiminden yararlanır.
  
  yunan kültürünün sürüp giden klasik - klasik sonrası, aydınların kullandığı ağdalı katherevusa ve halk dili demotika, geçmişin parlak başarıları ile bugünün yozlaşması arasındaki karşıtlık üzerinde duran seferis, bunlar arasında köprü kurmaya çalışır.
  
  tarih ve şimdiki zaman, epik ve lirik anlatım, toplumsal sorunlar ve kişisel izlenimler; elitis şiirinde gerçeküsütü ve şiirsel görüntülerle de kaynaşarak sunulur.
  
  eleni vakalo ise önceleri gerçeküsütücü şiirler ile başlayıp daha sonra metafizik şiirler yazmaya başlamıştır. vakalo, şiiri hayatın sonu gelmeyen bir uzantısı olarak görür.