bank run

• ing. bir bankadaki mevduat hesabi sahiplerinin (mudilerin), hesaplarini bozdurmak icin topluca o bankaya hucum etmeleri durumu.
  
  mudiler arasinda herhangi bir nedenden oturu bir guven krizi olusmussa, bankanin aktiflerinin, yani verdigi kredilerin, saglikli ve karli olmasi halinde bile boyle bir durum gerceklesebilir. bu durum, kendini gerçekleştiren kotu bir kehanet (self fulfilling prophecy), kotu bir nash dengesi olarak yorumlanabilir.[1] her mudi, diger mudilerin bankaya hesabini bozdurmak icin kosacagini ongoruyorsa, bankaya kosmak onun icin kisisel olarak optimaldir. dolayisiyla dengede herkes bankaya kosacaktir. eger bankanin aktif kalitesi gercekten iyi ise bankaya hucum sosyal olarak optimal degildir. gene bir cesit koordinasyon sorunu, gene bir tur mahkumlarin ikilemi (prisoners dilemma).
  
  boyle kotu bir dengenin olusabilmesinin altinda yatan en onemli faktor, bankalarin aktiflerinin ve pasiflerinin vade ve likidite yapilari arasindaki farklardir. mudilerden toplanan fonlar kisa vadeli ve likit iken, bankalarin borc verdigi fonlar uzun vadeli ve dolayisiyla kolay nakde cevrilemeyen kredilerdir.
  
  sosyal acidan kotu olan (pareto verimsiz) nash dengesinin olusmasini engellemek icin pratikte cesitli ulkelerde ortaya atilan cozum mevduat sigortasi sistemleri olmustur. merkez bankalari, son kredi mercii (lender of last resort) rolune soyunarak da kotu dengenin onune gecmeyi hedefleyebilirler, yani para piyasasina bolca likidite enjekte ederler.
  
  [1] diamond d. w., dybvig p. (1983). "bank runs, deposit insurance, and liquidity". journal of political economy 91 (3): 401–19.
  
  http://en.wikipedia.org/wiki/diamond-dybvig_model
  http://en.wikipedia.org/wiki/coordination_game
  http://en.wikipedia.org/wiki/bank_run
  
  not: koordinasyon oyunlarinda iki cesit nash dengesi vardir: sosyal acidan iyi ve kotu dengeler. klasik mahkumlar ikileminde ise tek nash dengesi vardir ve pareto verimsizdir (kotudur). dolayisiyla "bank run" oyunu aslinda iki nash dengeli (pure strategy), bir tur koordinasyon oyunudur.
  
  not 2: bankaya borc verenler, mesela mudiler, aktiflerin degeri ve itibari dustugu, geri odenebilmeleri gercekten supheli oldugu icin bankaya kosuyorlar ve borclarini geri cagiriyorlarsa bu bir odeme krizidir (solvency crisis); ancak aktiflerin degeri ve kalitesi dusmedigi halde asilsiz bir haber veya dedikodu yuzunden herkes bankaya kosuyorsa bu bir odeme krizi degil, likidite krizidir. bazen bu ikisi arasindaki ince cizgiyi ayirt edebilmek de guc oluyor gerci ama, bunu simdilik kermit'e birakmayi tercih ediyorum.
• amerikanin 2008 subprime krizi sonrasinda gozlenen olaydir. bankalara guven kalmamistir. simdi ise ekonomiye, bankalara olan guvenin tekrar yaratilmaya calisildigi "hadi harcayin paranizi, bakin korkulacak birsey yok artik" safhasinin son demlerinde (mi acaba?) bulunuldugu iddia edilmektedir.
• sozlukte varmis bu megersem
  (bkz: bankadan toplu para çekme eylemi)
• zamaninda imar bankasi'nda yasanmis olay.
  
  "banka batacak" dedikodusu ile herkes faizinden feragat ederek parasini cekmisti. dedikoduyu kimin cikardigini anlamak icin muneccim olmak gerekmiyor tabii.
• (bkz: büyük buhran)
• bir bankaya duyulan güvenin azalması sonucu insanların mevduatlarını çekmek üzere bankanın kapısına toplu şekilde dayanması olayı. bankanın elinde kendisine yatırılan mevduatlar yok. onlar zorunlu karşılıktı, müşteriye verilen krediydi, devlet içi borçlanma senediydi. çok uzak diyarlarda şimdi... haliyle banka bu talebi karşılayamaz ve kısa sürede iflasını verir. eğer bankacılık sistemine duyulan genel bir güvensizlik varsa bu durum çok tehlikeli yerlere götürebilir işi. vatandaşlar arasında yayılacak sermaye kontrolü dedikoduları bile dikkatli olunmazsa ciddi bir bank run ile banka kasalarının hızlıca boşalarak ilgili ülkenin devre kesmesiyle sonuçlanabilir.
• (bkz: bankaların döviz çekim komisyonu alması)
• herkesin anlayacağı şekilde anlatacak olursak mudilerin paniğe kapılarak mevduatlarını çekmek için banka/bankalara hücum etmesidir.
• ekonomik bir terim.
  
  (bkz: buralar değerlenir)
• bu olay öyle bir olay ki ayvayı yediğinizin resmidir. bu cümle ekonominin en sıkıntılı cümlesidir.
  
  bu terimi bir ülke ekonomisi ile ilişkilendirmeyin ne halt ederseniz edin. gerçekten sonuçları çok ağır oluyor. yukarıdaki yazarın dediği gibi olmaz umarım buralar sonsuza dek değerlenmez.