bayan han

• avar devleti'nin kurucusudur. zamanında bizans'a çok pis dalmıştır.
  
  edit: isme atlama hemen, erkek o.
• avar kağanıdır. yaklaşık 562-602 arasında hüküm sürmüş ve avarlar'ı ve beraberlerindeki bazı göçebe toplulukları yönetmiştir. avar devleti 'nin kurucusu olarak kabul edilir. göktürkler 'in önünden çekilen avarlar'a tuna boylarına doğru olan ilerleyişlerinde liderlik etti. tuna'nın güneyine, özellikle bugünkü bulgaristan 'ın kuzey bölgelerine yerleşimi hedefliyordu, ancak bizans'ın tepkisiyle karşılaştı. bizans üzerine balkanlar'a ve ayrıca almanya içlerine bazıları başarılı, bazıları başarısız olan seferler yaptı. ancak öldüğünde avarlar genel anlamda artık tuna boylarında hakim bir konuma gelmişlerdi.
• büyük hun devleti'nin yıkılması ardından ötüken'de kurulan avarların göktürkler tarafından yıkılmasıyla avrupa'ya doğru göç ederek burada yeni bir devlet kurulmasını sağlayan devlet adamıdır.
• feminist tarih hocaları tarafından kadın han olarak da anılır.
• avarlar hükümdarı.
  
  560'lı yılların başında avar tahtına geçmiştir. tahta geçtiğinde avarlar, kuzey karadeniz'i geçip, transilvanya bölgesine ulaşmıştı. 562 senesinde bizans imparatoru i. justinianus'a elçi göndererek yerleşmek için toprak istedi. imparator bu isteği reddetti. üstelik avarların tuna nehri'nin güneyine geçmesini önlemek için nehirdeki geçitlere asker sevk etti. bizans'ın bu tavrından sonra bayan han, batı'ya doğru ilerlemeye karar verdi. 562 senesinde magdeburg yakınlarında merovenjler'i mağlup etti. bu yenilgiden sonra merovenj kralı i. sigibert ülkenin başkentini reims'ten, metz'e taşımak zorunda kaldı. 565 senesinde bizans imparatoru i. justinianus ölünce, bayan han konstantinopolis'e bir kez daha elçi gönderdi. yeni imparator ii. justinus da avarların isteğini reddetti.
  
  566 senesinde bayan han merovenjlerle bir kez daha savaşa girişti. merovenjler bu savaşta da mağlup oldu. hatta kral i. sigibert esir düştü. büyük hediyeler vererek esaretten kurtuldu ve bir daha avarlarla savaşa girişmedi.
  
  567'de bayan han, lombardlarla temas kurarak, lombardların panniona'daki gepidlerle olan savaşına müdahil oldu. bu savaşın sonucunda gepid ülkesi avarların eline geçmiş oldu. diğer yandan gepid yöneticileri kaçıp bizans imparatoruna sığındı. bizans ordusu da kaos ortamını fırsat bilip gepidlere ait olan sirmium'u ele geçirdi. lombardlar ise savaşın sonunda pannonia'dan çekilip italya'ya yöneldi. gepid ülkesini ele geçirdikten sonra bayan han, sirmium'daki bizans komutanına elçi göndererek şehri teslim etmesini istedi. bizans komutanı bunu reddetti. bayan han da sirmium üzerine ordusunu gönderdi. bunun üzerine bizans yönetimi pazarlıklara başladı ve iki devlet arasında bir antlaşma imzalandı. bu antlaşmaya göre: sirmium bizans'ta kaldı. avarlar pannonia'ya yerleşti. ayrıca bizans, avarlara vergi vermeyi kabul etti.
  
  bu antlaşmadan sonra bayan han, doğu'ya yönelip, don nehri'ne kadar akınlar düzenledi. avarların bu faaliyetine karşılık göktürkler ordusu istemi kağan'ın komutasında taarruza geçti. göktürkler don nehri'nin batısına geçip, kuzey kafkasya'yı hakimiyeti altında alıp, devletin sınırlarını kırım'a kadar ulaştırdı. göktürklerin bu taarruzundan sonra kuzey karadeniz'in doğu kısmı göktürklerin, batı kısmı da avarların hakimiyetinde kaldı. (570'li yıllar)
  
  578 senesinde bizans tahtına tiberius constantinus geçti. bu dönemde bizans'ın sasanilerle olan savaşı da devam etmekteydi. bu ortamı fırsat bilen bayan han, sirmium'u ele geçirmeye karar verdi. 582 yılında da şehri ele geçirmeyi başardı. daha detaylı bilgi için (bkz: sirmium savaşı)
  
  bayan han, sirmium'u aldıkan sonra iki yıl boyunca bizans'la barışı sürdürdü. fakat bu iki yıl boyunca bizans imparatorundan ağır taleplerde bulunmaya devam etti. imparator da sasanilerle savaşları sürdüğünden bu taleplere boyun eğmek zorunda kaldı.
  
  bazı kaynaklarda sirmium'un ele geçirilmesinden bir müddet sonra bayan han'ın öldüğü belirtilir, bazı kaynaklara göre de bayan han'ın 600'lü yılların başına kadar devletin başında olduğu yazılıdır.
  
  582 - 600 arası avarların bizans'ın balkan, trakya topraklarına bitmek bilmeyen akınlarıyla geçmiştir. belgrat'ı da ele geçiren avarların 592 senesinde çorlu'ya kadar geldiği bilinmektedir. balkanlarda avarların hakimiyeti güç kazanmıştır. balkanlardaki bizans ordusu uzunca bir süre avarlar karşısında aciz kalmıştır.
  
  582 - 612 yılları arasını gösteren bir harita: link
  
  600 yılını gösteren bir harita: link
  
  kaynaklar:
  + akdes nimet kurat - ıv - xvııı. yüzyıllarda karadeniz kuzeyindeki türk kavimleri ve devletleri - türk tarih kurumu basımevi - 1972.
  + akdes nimet kurat - avarlar - haz. serkan acar - tarih incelemeleri dergisi - temmuz 2011.
  + emil hersak - avarlar: etnik yaratılış tarihlerine bir bakış - türkler - cilt: 2 - yeni türkiye yayınları - 2002.
  + rene grousset - bozkır imparatorluğu - ötüken neşriyat - 1980.