gretchen am spinnrade

• johann wolfgang von goethe'nin faust'undan alinmis bir metin uzerine franz schubert'in 17 yaşında bestelediği bir lied (d.118). gretchen'in sevdalisi faust'tur.
  
  gretchen am spinnrade
  
  meine ruh ist hin,
  mein herz ist schwer
  ich finde sie nimmer
  und nimmermehr.
  wo ich ihn nicht hab'
  ist mir das grab,
  die ganze welt
  ist mir vergällt.
  
  mein armer kopf
  ist mir verrückt,
  mein armer sinn
  ist mir zerstückt.
  
  meine ruh ist hin,
  mein herz ist schwer,
  ich finde sie nimmer
  und nimmermehr.
  
  nach ihm nur schau ich
  zum fenster hinaus,
  nach ihm nur geh ich
  aus dem haus.
  
  sein hoher gang,
  sein' edle gestalt,
  seines mundes lächeln,
  seiner augen gewalt,
  
  und seiner rede
  zauberfluß,
  sein händedruck,
  und ach, sein kuß!
  
  meine ruh ist hin,
  mein herz ist schwer,
  ich finde sie nimmer
  und nimmermehr.
  
  mein busen drängt
  sich nach ihm hin.
  ach dürft ich fassen
  und halten ihn,
  
  und küssen ihn,
  so wie ich wollt,
  an seine küssen
  vergehen sollt!
  
  (meine ruh ist hin,
  mein herz ist schwer . . .)
  
  ingilizce cevirisi:
  
  my peace is gone,
  my heart is heavy;
  i will find it never,
  never again.
  where i am not with him
  i am in my grave;
  the whole world
  is bitterness to me.
  
  my poor head
  is in a whirl;
  my poor thoughts
  are distracted.
  
  my peace is gone,
  my heart is heavy;
  i will find it never,
  never again.
  
  him alone do i seek
  when i gaze out the window;
  to him alone do i go
  on leaving the house.
  
  his noble gait,
  his fine build,
  his laughing lips,
  his powerful eyes,
  
  and of his speech
  the magic glow;
  the grasp of his hand,
  and... ah... his kiss!
  
  my peace is gone,
  my heart is heavy;
  i will find it never,
  never again.
  
  my breast yearns
  toward him.
  ah, could i but seize him
  and hold him,
  
  and kiss him
  as much as i want,
  beneath his kisses
  (then) should i die!
  
  (my peace is gone,
  my heart is heavy . . .)
• unlu rus piyanist evgeny kissin'in de liszt'in solo piyano icin transkripsiyonunu yaptigi bu lied uzerine a$mi$ bir kayidi vardir.
• insana lunaparkta donen sandalye, fincan, pamuk prenses, sinderalla gibi bir alete binmis de donuyor da donuyor havasi veren guzel parca.
• faust üzerine yaratılmış her eser nasıl oluyor da böyle şahane olabiliyor, böyle hayranlık-saygı karışımı duygulara sevk ediyor insanları diye merak ettiren güzelliklerden biri.
• dinleye dinleye ya kafayi yiyecegim ya da pencereden acip gokyuzunde suzulecegim...
• alm. gretchen cikrik basinda.
  arka planda durmadan tekrarlanan motif de cikriktir zaten.
• goethe ve schubert gibi iki dahinin ortak paydasi olan, dinleyeni kelimenin tek anlamiyla buyuleyen, anksiyeteden sukunete, izdiraptan teslimiyete kadar bircok duyguyu yasatan bir eserdir gretchen am spinnrade. muzik ve edebiyatin en mukemmel uyum icerisinde oldugu nadir yapitlardan biridir. schubertin 1814 yilinda besteledigi hem piyanist hem de solist icin zorlayici bir sarkidir gretchen. aslen soprano ses icin yazilmis olsa da bazen mezzo-soprano icin de transpoze edildigi olmustur. takdire sayan kayitlar arasinda kiri te kanawa ve richard amner, elly ameling ve dalton baldwin, barbara bonney ve geoffrey parsons, janet baker ve gerald moore basta gelen orneklerdir. bunlarin disinda elisabeth schwarzkopf, gundula janowitz, and jessye norman performanslari da kayda degerdir.
  
  schubert'in piano partisyonunda kullandigi leitmotiv cikrigin surekli donusunu temsil eder. siirle paralel olarak hizlanip yavaslarken gretchen'in heyecanlanisini ve hayaller icindeki dalginligini da vurgular.. bu ayni zamanda tutkunun, seytanin ya da askin hipnotik etkisini de cok carpici bi sekilde yansitir. goethe'nin metnindeki aliterasyon ve kafiyenin yarattigi etki baska hicbir siirle kiyaslanamayacak derecede carpicidir.
• franz schubert'e ait bir lied. enfes gerçekten.. bir diğeri ise aufenthalt.
• franz schubert'in 17 yaşındayken goethe'nin metinleri üzerine bestelediği ilk lied. kullandığı letimotiv tekniği ile çıkrığın sürekli olarak dönüşünü temsil etmektedir.
  
  parçanın büyük bir kısmı gretchen'in faust'a olan derin aşkından, bu aşkın artık ona ne kadar ağır geldiğinden bahsediyor. bu ağırlık parçanın çoğunda kullanılan minör anahtarının tonalitesiyle temsil edilmiş. gretchen'in pencereden bakarken faust'u gördüğü kısımda ("his noble gait, his noble form") müzik birdenbire, sanki ona gizlice yaklaşıyormuş gibi azalır. volümdeki bu azalma, artan dinamik aralık sayesinde parçayı daha da derinleştirir. gretchen faust'u izlerken, onu düşünürken ölçek yükselir. parça bu şekilde derinleşmeye devam eder. "and the magical flow of his speech" kısmı geldiğinde parça bu sefer majör anahtarına geçip ölçeği yükseltmeye başlar. gretchen'in duygularını temsil eden notaları da duygularıyla paralel olarak register'ı yükseltir. sonlara doğru "and ah! his kiss" kısmı geldiğinde parçadaki yükseliş zirveye ulaşır. devamında piyano, çarkın duruşunu simgelemek amacıyla aniden durur. gretchen'in heyecandan parlayan sesi öne çıkar. faust ile paylaştığı öpücüğün tüm yoğunluğunu parçaya yansıtırken küçük vuruşlu notalarla yaşadığı duygular aktarılmaya çalışılır. gretchen'in "kiss" kısmını söylediğinde çalınan nota, onun sesiyle beraber yavaşça durur.
  
  my peace is gone,
  my heart is heavy,
  i will find it never
  and never more.
  
  where i do not have him,
  that is the grave,
  the whole world
  is bitter to me.
  
  my poor head
  is crazy to me,
  my poor mind
  is torn apart.
  
  for him only, i look
  out the window
  only for him do i go
  out of the house.
  
  his tall walk,
  his noble figure,
  his mouth's smile,
  his eyes' power,
  
  and his mouth's
  magic flow,
  his handclasp,
  and ah! his kiss!
  
  (bkz: gretchen at the spinning wheel)
• "meine ruh ist hin,
  mein herz ist schwer... "
  
  başlık altında eserdeki motifler güzel bir şekilde anlatılmış. bence bu şaheserin en yaralayıcı kısmı da çok net. eserin durduğu tek bir yer var. gretchen dertler içinde çıkrık başındayken, bu tekrarlayan çıkrık sesi onu hayallere daldırır. gretchen, faust'u düşlemeye başlar, onun endamı, dudakları, gözleri vesaire. sonra tempo hızlanır, tuşe sertleşir, soprano yüksek perdelerde gezerken tansiyon yükselir ve bir anda akla gelen faust'un öpücüğü (und ach, sein kuß!) zemine çakılma etkisi yapar. koyu bir sessizlik gelir ve hayallere dalan gretchen sert bir şekilde gerçeğe geri döner.
  
  betimleme ustası schubert'in bu ciğer parçalayan liedinin bana göre en kaliteli icrası janet baker (eşlikte gerald moore)'dan geliyor. ayrıca yivgeni'nin çaldığı lizst düzenlemesi kaydı da bambaşka güzellikte.